Sait Çetioğlu
Soykırım kurbanları olarak ölüm yolculuğuna çıkarılan insanların birikimlerine, mevduatı koruma yasası çerçevesinde rahatlıkla bir kalemde el konulmaktadır.Bu miktarların bu günkü değerini de eklemek isterdim lakin başvurduğum Türk ekonomi profesörlerinin engin bilgilerinin buna henüz yeterli olmadığını gördüm.
Soykırım kurbanları olarak ölüm yolculuğuna çıkarılan insanların birikimlerine, mevduatı koruma yasası çerçevesinde rahatlıkla bir kalemde el konulmaktadır.Bu miktarların bu günkü değerini de eklemek isterdim lakin başvurduğum Türk ekonomi profesörlerinin engin bilgilerinin buna henüz yeterli olmadığını gördüm.
İnkar edilecek bir yanı kalmayan 1915 Soykırımının izini bu yazı çerçevesinde bu kez devletin bir başka resmi mali kayıtlarından sürmeye çalışıyoruz. Mevduatı koruma Kanunu gereğince 10 yıl ve daha fazla bir süredir aranılmayan mevduatın T.C. merkez bankasında toplanması bu konudaki araştırmamızı kolaylaştırmıştır. Bu hesaplar aranılamıyor çünkü hesapların sahipleri 1915 Soykırım sürecinde ölüm yolculuğuna çıkarılmışlardır. Merkez bankasına devredilen bu hesapların sahipleri ve miktarları dönemin gazetelerinde ilan edimiştir. Oldukça fazla olan bu miktarları biz sadece 1915 Soykırımının kurbanları, Ermeniler ve Elenler açısından inceleyerek aşağıda listelendirdik.
Bu konudaki bilgileri 27.3.2007 tarihinde dilekçeyle Merkez bankasından istendi lakin 24.7.2007 tarihinde verilen cevapta böyle bir kayıtlarının olmadığı şeklindeydi .
Aşağıda okuyucunun engin hoşgörüsüne sığınarak yapılan uzun listelendirmelerde açıkça görüleceği gibi Soykırım kurbanları olarak ölüm yolculuğuna çıkarılan insanların birikimlerine, mevduatı koruma yasası çerçevesinde rahatlıkla bir kalemde el konulmaktadır.
Bu miktarların bu günkü değerini de eklemek isterdim lakin başvurduğum Türk ekonomi profesörlerinin engin bilgilerinin buna henüz yeterli olmadığını gördüm. Okuyucunun bu eksikliğimi hoş görerek 1915’e dair herhangi bir kitabın okunmasıyla bu değerlerin ne ifade ettiğini kolayca kıyaslayabileceğini düşünüyorum.
30 mayıs 1933 tarihinde kabul edilerek, Resmi Gazetenin 5 Haziran 1933 gün ve 2419 sayılı nüshasında yayınlanan 2243 sayılı Mevduatı Koruma Kanunu’nun 17. Maddesine göre “Bankalar ile emanet veya hesabı cari suretle para kabul edebilecek bilumum müesseselerde, mevcut nakdi ve ayni mevduat ile emanet ve hesabı cari şeklindeki her türlü mevduat, emanet ve matlubattan [alacaktan] en son talep veya muamelat tarihinden itibaren, on sene geçtiği halde ashabı [sahipleri] tarafından aranılmamış olanları, bu müddetin hitamından itibaren altı ay zarfında tanzim edilecek bir cetvel ile Cumhuriyet Merkez Bankasına tevdi olunur. Bu kanunun neşri tarihinde, banka ve müesseseler yedinde bulunup, on seneden beri muamele görmemiş veya sahipleri tarafından aranılmamış olan mevduat, emanet ve hesabı cari şeklindeki her türlü matlubat hakkında bu hüküm tatbik edilir. Cumhuriyet Merkez Bankasına cetvelile birlikte tevdi olunacak bu kabil haklar mezkür baka tarafından tevdi tarihinden itibaren dört sene müddetle muhafaza ve bu müddet zarfında sahip veya varislerini tahkika çalışmakla beraber her sene başı ashabı namına tebliğat icra ve gazeteler ile de sahip veya varislerinin bankaya müracaatları ilan olunur, dört sene hitamında sahibi veya varisi çıkmıyan mevduat, emanat ve hesabı cari matlupları, devlete intikal eder.” Hükmüne istinaden bankalar ve diğer sandıklarda on yıldan beri muamele görmeyen ve sahipleri tarafından aranılmayan değerleri merkez bankasına tevdi ettirerek bunları madde hükmüne göre gazetelerde ilan etmiştir. 1915 yılında bankalarda bulunan Ermeni değerleri de tehcir adı altında ölüm yürüyüşüne çıkarıldıkları zaman bu alacaklarını almaya fırsat verilmemiştir. Soykırım sürecinde yok edildiklerinden de sonrasında da aranılamadığından işlem görmeyen ve sahipleri tarafından aranılmayan bu değerler gazetelerde ilan edikten sonra hazineye gelir kaydedilerek soykırım kurbanlarının değerlerine el konulmuştur.
Biz bu yazıda bu ilanların peşine düşerek Soykırımın izini sürdük. Osmanlı Bankasının Trabzon şubesinin 23/12/1934 tarihinde Merkez Bankasına teslim ettiği Ermeniler ait hesaplara göz atılınca bu kurbanların bankadaki birikimlerini almaya fırsat tanınmadığını görmekteyiz:
Osmanlı Bankası Trabzon Şubesi
İSİM ADRES TEVDİ T. MEBLAĞ
Der. Meğ. Kaçayan Meçhul 23/12/1934 298.48
Andon Kaşkavaliyan “ “ 205.59
Adam S. Nobaryan “ “ 24.45
Onnik Boyacıyan “ “ 659.86
Armenak Tokmakyan “ “ 122.51
Kirkor Egisiyan “ “ 37.30
Mardiros Kazikiyan “ “ 30.60
Ohannes Paçacıyan “ “ 1102.30
Agop Çırakyan “ “ 306.40
K. Zarifiyan “ “ 120.30
Mardiros Egisiyan “ “ 865.99
K. Minasiyan “ “ 291.18
M. Gorgodiyan “ “ 114.66
Mesrop Godbaşiyan “ “ 100.70
Sutbeyaziyan Kardaşı “ “ 27.70
Sarkis Çohayan “ “ 67.-
Dermeg Anbaryan “ “ 1433.50
Rum Ortodoks Cem. “ “ 78.-
Osmanlı Bankası Samsun şubesi Akbar Barsamyan adına 109.28, Güllü Çubukyan adına 626.10 ve H. Kazancıyan adına 130.88 lira, Petro Hulis adına 21.40 TL. Osmanlı Bankası Urfa Şubesi Karekin Türekyan adına 451.00. Adapazarı şubesi Artin Tombulyan adına 186.88 lira ve M. Manukyan’a ait 85 TL, E. Mardizopules’a ait 33,82 TL, Ankara şubesi; İzmirliyan Karnik adına 70.18, Aydeneyan Kirkor adına 68,69, Gullasiyan Kirkor adına 62.84, Kaziyan Kirkor adına 75.61, Şehirciyan Canik adına 69.12, Malcaniyan Kevork adına 93.32liranın,Osmanlı Bankası Mersin Şubesindeki H. N. Kassapian’a ait 37,47 lira.Selanik Bankası Mersin Şubesince Henry Philipossian’a ait 777,50, Osmanlı Bankası Mersin Şubesince İstrati Efremoğlu’na ait 53,43 ve İstrati Peleşoğlu’na ait 42,49 TL. Gaziantep Osmanlı Bankası Şubesindeki Fermaniyan Toros’a ait 21,22 ve Danielidis Elie’nin 236,01 TL Osmanlı Bankası Edirne Şubesinin teslimatı olarak Mihael Margariti’ye ait 30,81, Aleksadr Dimitriyades madam Marie Hruşeva Hacı Zelo’a ait 103,60. Osmanlı Bankası Tekirdağ şubesince tevdi edilen N. Aktiridis biraderlere ait 28,65. TL sı Merkez bankasına teslim edildiği ve hazineye gelir kaydedileceği Son Posta’nın 17 Ocak 1936 tarihli nüshasında yayınlanmıştır.
Aynı Gazetenin 6 Şubat 1936 tarihli nüshasında Banka kiralık kasalarındaki mücevheratın devri ilanları bulunmaktadır: Vahan Çamiçyan’ın, 1 pırlanta benzeri taş, 2 yeşil taş,1 kahve renkli üzeri resimli taş, 1 iplik üzerine dizili on dört hurda inci. Madam Takoş Karamanyan’ın 2 Altın bilezik, 1 gümüş zincir bilezik, 1 mineli gerdanlık, 1 taklit iğne, 1 gümüş saat kösteği, 1 altın saat kösteği, 1 adi iğne, 1 gümüş kutu içinde hurda saat, Zaman Gazetesinin 6 Şubat tarihli nüshasında; Bay Minas’ın (Beşiktaş Yeni Mahalle Rum Sokaka No:22) 35 lira değer biçilen 1 adet Roza tek taş yüzük ve 1 adet yıldız iğne, Bay Nişan’ın (Kalekapısı Öz Sokak No:3) 12 adet gümüş kaşık (400 gr), Bay Mığırdıç 15 lira değer biçilen1 adet Roza tek taş yüzük, Bay Ohanes (Bakırköy Andoni Sokak) 1 çift Roza küpe ve 15 lira değer biçilen 1 roza yüzük. Bayan Eliza Yuvanuva’ya ait 60 Tl değer konulan 1 adet pırlantalı nişan. Bayan İda’ya ait 30 Tl değer konulan 12 gümüş yemek kaşığı,5 gümüş kaşık, 11 gümüş çay kaşığı, 5 gümüş yemek çatalı,3 gümüş büyük çatal,3 gümüş büyük bıçak,1 gümüş büyük kaşık, 1 gümüş şeker makası. Bayan kiryakiçe’ye ait 2 adet altın yüzük. Mişel kirmiz’e ait, 1 etrafı elmas ortası taşlı yüzük,1 elmas gül yüzük, 1 ufak kese, 1 mavi muhafaza içinde bros elmas,1 elmas dal iğne ve 1 beyaz fildişi tarak. D.V.Afendopulos’a ait 2 şamdan,1 oymalı gümüş parça,1 çanta içinde madalyon(resimli), 1 ziynet çiçek iğne,1 çift çiçek küpe. M. Stefani Jakson’a ait 27 Birlik türk altını,3 yarımlık Türk altını,6 yarımlık İngiliz altını, 1 on franklık altın, 9 mecidiye, 1 yarım mecidiye. M. Antuanet Hugo’ya ait 2 Büyük çatal, 49 büyük küçük muhtelif gümüş yemek çatalları,55 büyük küçük gümüş kaşık, 12 gümüş bıçak,1 gümüş saplı siyan kaşık. Atanas Atanas Petkaki’e ait 8 gümüş tatlı kaşığı,12 sapları oymalı kaşık, 1 sigara tablası,2 ince altın bilezik1 çift altın küpe,1 çift çeyrek altınlık küpe,1 çeyrek altınlık yüzük, 1 taşlı gümüş yüzük, 1 kırmızı taşlı yüzük,1 altın köstek,1 taşlı gül altın yüzük1 altın saat,1 çift altın taşlı küpe,1 altın köstek,1 taşlı altın haç,3 taşlı yüzük,1 16 dizi inci,1 altın yıldız iğne,1 tek taşlı altın yüzük,1 taşlı altın yüzük, 1 taşlı altın gül yüzük devlete gelir kaydedilecekler arasındadır.
Son Posta Gazetesinin 4 Şubat günlü nüshasındaki merkez bankası ilanında hazineye gelir kaydedilecek tahviller listelenmektedir: Bunlar arasında; Selanik Bankası Samsun Şubesinin tevdiatı olarak Vahan Çerçiyan’a ait Mısır Kredi Fonsiye 1 adet 250 FF, Hayık Gülbenkyan’ın Mısır Kredi Fonsiye 1 adet 250 FF, Yine Selanik Bankasının teslimatı Bedros Melkonyan’a ait Mısır Kredi Fonsiye 1 adet 250 FF ve Doyçe Orient Bank’ın teslimatı Sogomon Kuyumcuyan’a ait Mısır Kredi Fonsiye 1 adet 250 FF, 1 adet Türk borcu Tahvil ve değeri konmamış 1 adet Rumeli Tahvili. S. Aleksopula’a ait doyçe Oriyet Bank’ın teslimatı olan 25 rm değerinde anleiheablösungaschuld, Dr. Bitran’a ait 62.50 değerinde anleiheablösungaschuld, E. Kostantinidis’e ait 12.50 değerinde anleiheablösungaschuld, M. Kostantinidis’e ait 12.50 değerinde anleiheablösungaschuld, Elia Hazan’a ait 25Rm değerinde anleiheablösungaschuld, Mme J. Paskalides’e ait 25 Rm değerinde anleiheablösungaschuld, Dr N. Petalas’a ait 25 Rm değerinde anleiheablösungaschuld, Pencoko Boris’e ait 2 adet 250 FS değerinde Anadolu Demiryolu 3. Ter.tah. Selanik Bankasının teslimatı olarak A. Genzolan’a ait 2 adet 100 FF değerinde Türk borcu Tahvili,1 adet 24 FF değerinde türk borcu tahvili ve değeri konmamış 1 adet 1914 istikrazı resepisesi. Nikola Melanis’e ait 1 adet 250 FF değerinde Mısır Kredi fonsiye 1886, Dimitri Skolis’e ait 3 adet adedi 250 FF değerinde Mısır Kredi fonsiye 1886, M.A.Sarris’e ait 4 adet adedi 250 FF Mısır Kredi fonsiye 1886. Li Bennahinias’a ait 1 adet 25 Lit değerinde Croix Rouge İtalianne, 1 adet 40 FF değerinde Türk borcu tahvili ve değeri konmamış 1 adet Rumeli Tahvili respiyesi. Dimitri Kotropulo’ya ait 1 adet 100 Dr değerinde Banque Nationale de Gréce. Emniyet Sandığının teslimatı olarak Bay Ohanes’e ait 3 adet adedi 40 TL değerinde Lo Türk. Bay Andon Yani’ye ait 1 adet 40 Tl değerinde Türk Lo, Keğork Ağa’ya ait 1 adet 40 Tl değerinde Türk Lo, Bayan Aranik’e ait 1 adet 40 Tl değerinde Türk Lo. Banko Di Roma’nın teslimatı olarak Aleksandr Perdikalis’e ait beherine L 0,50 değer konulmuş150 adet Galician Victore petroloum 150 Lik tahvil yer almaktadır.
Soykırımın gazete arşivlerindeki parmak izleri
Soykırımın izlerine devletin kendi tuttuğu kayıtlarda rastlamak mümkün. Banka kayıtları bile bu soykırımın parmak izleri ile dolu. Yolaçıkarken ölümün kucağına atılan Ermeniler, canları ile birlikte mallarınıda devlet arşivlerine bıraktılar.
Zaman Gazetesinin 4 Şubat 1936 tarihli nüshasında Mıgırdıç Anbaryan’ın Osmanlı Bankasının Galata Şubesindeki 21 adet beheri 250’lik F.F’ değeri yazılı Mısır Kredi Fonsiye 1903tahvili, J Kolyanopulos’a ait 1 adet 92 FF değerinde türk borcu tahvili, Silvestiros Vasillin 100Dr değerinde 2 adet Le gréce 1904, Akpar Barsamıyan’ın Osmanlı Bankasının Mersin şubesindeki 3 adet beheri 250 lik F.F’ Mısır Kredi Fonsiye tahvili, aynı banka şubesinin teslimatı olarak H. Kazanciyan’ın 250 F.F Mısır Kredi Fonsiye 1903 tahvili Güllü Çubukçıyan’ın 1 Panama Tahvili 60FF,6 Mısır Kredi Fonsiye tahvili beheri 250 FF ve 1 Türk borcu kesir Msk ve resepiye 40 FF. Jan A. Farasoğlu’na ait 1 adet 250 FF değerinde Mısır Kredi Fonsiye. Osmanlı Bankası Samsun Şubesini teslimatı Sokrat Şerefoğlu’na ait adedi 60 FF değerinde 2 adet Panama tahvili ve 1 adet 40 FF değerinde Türk borcu Tah. J. Diyolidis’ e ait 1 adet 100 FF değerinde 1/5 Kredi fonsiye de France 1885. Ohanes Nişanyan’a ait 1 adet 40 FF değerinde Türk borcu tahvili. Osmanlı Bankası Bandırma Şubesinin teslimatı olarak Filiptohos Adelfotis’a ait 8 adet 100 Dr değerinde Yunan Milli Tahvili 1904. Kayseri Osmanlı Bankası Şubesinin Anzif Cevahirciyan’ın 1 adet Mısır Kredi Fonsiye 1903 tahvili 250 FF. Dr Afendulidis’e ait adedi 460 FF değerinde 4 adet Türk Borcu Tah. Osmanlı Bankası Eskişehir Şubesinin Maksut Ohancanyan’ın 1 adet 1 Türkborcu kesir Msk ve resepiye 40 FF. Panos Panosyan’ın 1 adet 1 Türkborcu kesir Msk ve resepiye 40 FF ve 1 adet Kredi Fonsiye 1903 tahvili 250 FF. Mihran Mıgırdıçyan’ın 1 Türkborcu kesir Msk ve resepiye 40 FF. Karabet Markaryan 1 Türkborcu kesir Msk ve resepiye 40 FF. Şişkoyan 1 adet Mısır Kredi Fonsiye 1903 tahvili 250 FF. İstasyon Rum Cemaati ne ait beheri 320 FF lık 4 adet Türk borcu tahvili ve beheri 250 FS değerinde 11 adet Anadolu Tahvili. Aleksandr Niyoti’ye ait 1 adet 250 FS lik Anadolu Tahvili 2. Tertip. Anastasyadis 1 adet 250 FF lık Kredi Fonsiye 1903.
Zaman Gazetesinin 23 İkinci Kanun 1936 tarihli nüshasında TC Ziraat Bankasının teslimatı olarak Suruç’da Diskiyan Kirkekisyan’a ait 30,78 TL (muhtemelen Suruç’a havale edilmiş alıcıya ulaşamamıştır) Gazetede yola çıkarılmış olanlara havale olduğunu düşündüğüm başka küçük miktarlar da vardır. İstipan Sivas Ermeni Kilisesinde 49,99 TL. Petridis’e ait 99,50 TL.
Zaman Gazetesinin 16 İkincikanun 1936 tarihli nüshasında Selanik Bankasının tevdiatı olarak TH. Korskomandili’e ait 69,19 Tl, Evangelos Dimu’ya ait 78,13 Tl, Cristo Doligoff’a ait 54,10 TL, Linda judof’a ait 34,54 TL. Mme Vve Thodoritza’ ait 94,90 TL, Dmitri Zivanadis’e ait 29,65 TL, Mme Stanbul- Panayoti 80.- TL, Dimitri Podromos’a ait 204,20 TL, Anton Th Papaço 99,70 TL, Apostolos Teokaris 299,75 TL, Yeseryanlı Kalin oğlu 149,95 TL,Teokaris Apostolu 289,60 TL, Hacı Yorgo İvanoff 70,40 TL, Demetro Kiriako 109,90 tl, Nahle Katini 64,79 TL, Yordan Arangeloviç 47,65 TL, Onnik 32,52 TL, Osmanlı Bankası Çanakkale Şuebesini teslimatı olarak Dem Karakasis’e ait 65 TL ve G. Atanasyades’e ait 63,30 TL. Van Osmanlı Bankasının Tevdiatı olarak Dikran Sarkisyan’a ait 82 TL, A.A.Melikyan’a ait 106 TL, Viktoryan Biraderler’e ait 53,70 TL, Kirkor Bacikyan’a ait 49,60 TL, Cideciyan’a ait 145 TL, Y. Vaybetyan’a ait 25 TL,G. Gurcyan’a ait 64,03 TL, Harutyun Terşumyan’a ait 90,06 tl, Rupen Gugasyan’a ait 95 TL,Mıgırdıç Cideciyan’a ait 396 TL Hazineye gelir kaydedilecekler arasındadır.
Zaman gazetesinin 6 Şubat 1936 günlü nüshasında hazineye gelir kaydedilecek banka kasalarında kalan değerli eşya ve mücevheratlar listelenmektedir. Bay Kostantin 1 roza yüzük, Bay Dimitri’ye ait 1 roza madalyon, 1 roza iğne ve 1 altın kolyeye (42,50gr) 150 TL değer biçilmiştir.Bay minas 1 roza tek taş yüzük ve 1 roza yıldız iğne 35 TL, Bay Kosti 1 çift roza gül küpe ve 1 roza tek taş yüzük, Bayan Anika 1 altın köstek (61 gr)Bay nişan 12 Gümüş kaşık, Bay Nikoli’ye ait 1 rozalı altın bilezik 18,9 gr,40 tl değer biçilen 1 roza broş ve altın iğne 50,3 gr Bayan Veliçe’ye ait 2 pırlanta yüzük 50 Tl ile 1 altın saat 20 TL. Bay Vasil 1 altın bilezik. Bay Petro 1 altın köstek 33,4 gr. Bay Mıgırdıç 1 roza tektaş yüzük. Bay Ohanes 1 çift roza küpe ve 1 roza yüzük 30 TL. Bay Parsih 1 roza madalyon80 TL.Bayan Ogüstin 1 altın köstek 41,50 gr 40 TL. Bay Andriya 1 karavana yüzük, 2 tek taşlı yüzük,1 yıldız iğne ve 1 roza arılı iğne 70tl.
Kaynak: 22.7.2010 tarihli Halkın Günlüğü Gazetesinden alınmıştır.
Yorumlar kapatıldı.