Հայ Եկեղեցւոյ օրհներգու քնարը իր ամենէն զգայուն թելերը կը շարժէ, առոյգ և ցնծուն ներդաշնակութիւնները ընծայելու Թարգմանչաց յիշատակին, որուն երփներանգ ճառագայթներուն բոյլքը ա՜յնքան գեղեցկապէս կը շողայ երկու շքեղ դէմքերու վրայ:
Ի՜նչ խորհուրդաւոր, հմայիչ բան մը ունի յիշատակին ոսկի թելը, որ անցեալին մէջ երկարելով՝ անոր փայլուն գոհարներովը կ‘ընդելուզէ ինքզինքը:
Մեր եկեղեցական յիշատակներուն ամենէն սրտագինը և կենդանին՝ Սահակայ և Մեսրոպայ նախաձեռնութեամբ ծաղկած գրական գործունէութիւնն է: Տիեզերական յատկանիշ մը չունի անիկա, այլ փոքրիկ ժողովուրդի մը հոգեւոր և մտաւոր պէտքերուն գոհացումն է: Աւետարանի իմաստութիւնը կը բեղմնաւորէ զայն, որուն գրական համայնքը կրօնական ձուլուած մըն է:
Թարգմանչաց հոյլը կեդրոնն է այդ հոգեւոր վերածնութեան, որ իր ազդեցութեան շրջանակը կ‘ընդլայնէ մեր Եկեղեցւոյ ամբողջ տարեգրութեանց մէջ: Գրական ոյժերու այլազան քանակութիւն մը խտացած է հոն, բայց դարերու փոշին ծածկած է անոնց գործը և աննշմար թողուցած անոնց ճշգրիտ դիմագծութիւնը:
Այդ գրական փունջին է՜ն շքեղ ու անուշահոտ ծաղիկներն են Սահակ և Մեսրոպ, սիրակցորդ հոգիներ, հրաշալի միտքեր,խստակրօն կրօնաւորներ: Ո՛չ իր հայեցողական զմայլումները, ո՛չ իր հոգեսէր տենչերուն կրակները չկրցան պահել Հացեկացի վարդապետը իր մենաւորի խցիկին մէջ, այլ հանճարին ուժգին սլացքը՝ ժողովուրդին հոգեւոր պէտքին ստիպողականութեանը հետ, դուրս մղեց զայն իր մենարանէն, դէպի իր գործունեայ կեանքի կոչումները: Բայց հոգեկան ի՜նչ մեծութիւն, որ ժողովուրդին բարոյական վատթարացումը և տգեղութիւնները հակազդեցիկ ոյժով մը չընկրկեցին զայն նորէն դէպի իր ճգնարանը, վասնզի հանճարները չեն վախնար քաոսներու վրայ նայելէ:
Աւետարանը հայացնելու պէտքը միակ խթանըն եղաւ այդ սաւառնումին, որուն սխրալի փթթումն է մեր դասական գրականութիւնը: Սակայն մտաւորական այդ տենդոտ գործունէութիւնը վայրկենական ոգեւորութեան մը արդիւնքը չէ, այլ երեք չորս դարերու ճիգերու կուտակում մը, որ գերազանցապէս կը ծաղկի Սահակայ և Մեսրոպայ մէջ: Վասնզի բարձրագոյն կրօնք մը խորունկ արմատներ ձգած է հոն, և առաջին առիթով, կատարելագործուած լեզուի մը կը հանդիպինք, իր յստակութեամբն ու ճոխութեամբը նշանակելի:
Այսուհանդերձ, Աստուածաշունչի թարգմանութիւնը իսկապէս, քրիստոնէութեան արդիւնաւոր ներգործութեան պսակն եղաւ մեզի համար: Հայ Եկեղեցին արտաքին և հեռաւոր մարմին մը պիտի մնար, առանց ուղղակի շփուելու իր ժողովուրդին կեանքին հետ, ցորչափ Աստուծոյ Խօսքը խեցփեկ ասորերէնի և յունարէնի անթափանցիկ ծածկոյթովը հասնէր իրեն և հայ հաւատաւորը անկարող ըլլար՝ առանց միջնորդի՝ արտայայտել իր հոգիին բխումները, իրենց թարմութեամբը, ջերմութեամբը և ներշնչումովը:
Ահա թէ ինչո՞ւ Գիրին գիւտը որ թէեւ մեզմէ աւելի օժտուած և քաղաքակրթուած ազգերու կեանքին մէջ մեծագոյն թուական մը չի ներկայացներ սակայն կենսական պայման մը եղաւ մեր Եկեղեցւոյ ինքնակացութեան և մեր հոգեւոր զարգացման համար:
Ուրեմն, քրիստոնէութեան պարգեւն է մեր գրականութիւնը: Եւ կրօնական ներշնչումը ա՛յնքան հզօր, թափանցիկ ու շինիչ եղած է մեր ցեղին համար, որ լայնօրէն կ‘ոգեւորէ մեր մտաւորականութիւնը: Այդ ծաւալուն, մտաւորական ոյժը կարծես թէ այլամերժօրէն իր մէջ ընկլուզած է ամբողջ մարդը, ու ատոր համար, հայեցի գրական արժէքաւոր արտադրութիւններուն ատաղձը կրօնական է ընդհանրապէս:
Ինչո՞ւ տխրիլ թէ գրական ինքնատիպ նշխար մը չունինք յայտնապէս Ս. Սահակի և Ս. Մեսրոպի ընծայուած, թէպէտեւ իրենց աշխատութեան բաժինը մեծագոյնն ըլլայ Ս. Գրոց թարգմանութեան մէջ. միթէ իրենց ներշնչումներուն վայրկենական բիւրեղացումը անբաւական և աննշանակ պիտի չըլլա՞ր ցոլացընելու իրենց անհուն և մաքուր հոգին որ դարեր կը լեցնէ: Մեր եկեղեցականութեան ոգին կազմող երկթերթի մատեաններն են անոնք. զոյգ հայելիները ուր կը ցոլանայ իտէալ կրօնաւորութիւնը:
Ո՜րքան ներշնչում, ո՜րքան հաւատք կը ճառագայթէ իրենց լուսաւոր դիմագիծերէն. ժամանակի անջրպետը գեղեցկացուցած է զանոնք:
Ի՜նչ պիտի ըլլայ մեր սրտագին նուէրը իրենց յիշատակին: Նրբակերտ արձաններու բարձրաքանդակները շա՜տ անարժան և սահմանափակ պաշտամունք մըն են իրենց յաւերժացմանը համար: Վասնզի ժամանակի ամենածախ ժանիքը դիւրաւ մը պիտի փշրէր այդ ձիւնափայլ մարմարները: Անոնց արժանի յուշարձանը թո՛ղ մեր գիտակցութիւնն ըլլայ, որ այբուբենով կը խօսի մեր մէջ:
ՀԱՐՄԱԿ
«Մեսրոպ վրդ. Նարոյեան»
Արմաշ, 1 Յուլիս 1902
Շուշան Գորտոնճիեան
10-Յունիս-2010 Հինգշաբթի
Իսթանպուլ
kordonciyan@yahoo.com.tr
Yorumlar kapatıldı.