Sevgili Okurlar, 15-18 Kasım 2010’da Kudüs patrikliği Genel Meclisinin toplantısından sonra yayımlanan resmi bildiride, Kudüs Patriği Başepiskopos Torkom Manukyan’ın toplantıya sunduğu özel bir notta, kendi sağlığını ve patrikliğin geleceğini dikkate alarak eş patrik seçilmesi gerektiği belirtiliyordu. Patrik Hazretleri, eş patrik seçimi için patriklik yönetmeliğinde gerekli değişikliklerin 2011 Mart ayına kadar yapılmasını ve sonra eş patrik seçilmesini öneriyordu.
Öneriyi dikkate alan Patriklik Genel Meclisi, bu doğrultuda Doğu Amerika Ruhani Önderi Saygıdeğer “Başepiskopos Hacag Barsamyan başkanlığında beş kişilik bir heyet seçti. Heyetin diğer üyeleri, Başepiskopos Kisak Muradyan , Papken, Goryun ve Norayr rahiplerdi.”[1]
Aşağıda göreceğiniz çalışma, bu heyet tarafından hazırlanan, eş patrik seçimi ile ilgili yönetmelik önerisidir. Önerinin Türkçe ve Ermenicesini aşağıda okuyabilirsiniz. Önerinin Ermenicesi daha önce Marmara gazetemizde yayımlandı. Öneriyi eşim Mari ile tercüme ettik. Sevgili Ari Haddeciyan bizi kırmayarak düzeltmeleri yaptı, kendisine teşekkür ederim.
Patriklik, eş patrik seçimi için Mart ayını uygun görmüşse de bilmediğimiz bir nedenle seçimin Eylül ya da Ekim ayında yapılacağı belirtiliyor.
Bu çalışma, bizdeki eş patrik seçimi karşıtlarının iddiasının aksine sağlık nedeniyle patriklerin görevden alınamayacağının kesin belgesidir. Yine bu çalışma aynı zamanda kapalı kapılar ardında sürdürülen koltuğa kim oturacak, dini törenlerde kimin ismi okunacak gibi basit aldatma amaçlı sorulara da cevap niteliğindedir. Eçmiyadzin tarafından hazırlanan henüz onaylanmamış olan örnek yönetmeliğin 11. maddesinde Katolikosların da sağlık dahil herhangi bir nedenle görev yapamayacak durumda olmaları halinde Eş Katolikos[2] seçimine gidileceğini belirtmektedir.
Her iki öneri, eş patrik seçimi konusunu gündeme getiren Türkiye Ermeni yazar ve gazetecilerinin duayeni Rober Haddeciyan’ın bilimsel içtihat sayılacak önerisinin ne kadar doğru olduğunu göstermektedir. Sonuç olarak Ruhani Meclisin eş patrik seçim kararı ne kadar isabetli ve haklıysa eş patrik seçimi karşıtları o kadar haksızdır. Ancak 21. yüzyılın ilk çeyreğinde, toplum karşısında birbirlerine cosa nostra bağlılık ve sessizlik (omerta) yeminine benzer bir yeminle bağlanmak ihtiyacı duyan cemaatin önde gelenlerinden bu gerçeği kabul etmeleri, hatadan dönüp özür dilemeleri beklenebilir mi?
Gazetelerde ve önüne gelen her yerde ağzına geleni söyleyen, bilgisi olmadan fikri olan patrikliğin Hahambaşılık gibi yedi yılla sınırlanmasını isteyen, hahambaşılıkla patrikliği özdeşleştirenlerden, Patriklikle, Ruhani Önderliği (Araçnortluk) ayırmayanlardan ve Ortodoks (Uğğapar) kilisemizi, Protestan kilisesiyle kıyaslayanlardan ne umabiliriz?
Diğer taraftan, Patriklik ve Ruhani Meclis belki 21. yüzyılın en önemli ve doğru kararlarında biri olan eş patrik seçimi kararını oy birliğiyle verdi. Ancak, ne yazık ki bu kararının arkasında yeteri kadar durup, ısrar etmedi ve gerekli girişimlerde bulunmadı. Önce seçim heyetini görevden alarak, bu heyetin girişimlerini engellemedi. Sonra da hükümetin genel patrik seçimi kararına itiraz edip eş patrik seçiminde ısrar etmek mümkünken, bu yapılmadı. Geleneklere aykırı bir seçimle geçici bir makam olan genel patrik vekilliği kalıcı bir makam haline getirildi. Bu nedenle de eş patrik seçimi yapılamadı. Daha kötüsü bir süre sonra çözümsüzlük çözüm olarak görülmeye başlandı. İlk Seçimde bir kaosun yaşanmaması için üç patrik seçiminde de uygulanan Geçici Patrik Seçim Yönetmeliği esas alınarak hazırlanacak yeni bir patrik seçim yönetmeliğiyle hükümete başvurup eş patrik seçimi talebinde bulunması gerekirken, bu yapılmadı. Söz konusu yönetmeliğin Patriklik tüzel kişiliğiyle ilgisi olmayan yönetmeliğin çok kısa zamanda hazırlanması mümkün olduğu halde nedense böyle bir çalışmanın da olmadığı görülüyor. Ne yazık ki olup bitenden toplumuzun yanında zarar görecek tek kurum patrikliktir.
Başta Doğu Amerika Ruhani Önderi Saygıdeğer Başepiskopos Hacak Barsamyan olmak üzere bu başarılı yönetmeliği hazırlayan heyeti saygıyla selamlıyorum. Bu ön çalışmayı yayımlamamıza izin verdikleri için Hacak Başepiskoposa ayrıca teşekkür ederim.
Temmuz 2011
Murat Bebiroğlu murat.bebir@gmail.com
****************************************************************
KUDÜS PATRİKLİĞİ EŞ PATRİK SEÇİMİ YÖNETMELİĞİ ÖN ÇALIŞMASI
Aziz Hagopos Apostolik Makamına Eş patrik seçimi ve görevlerini ilgilendiren maddelerle ilgili Ön Çalışma.
Madde 1.- Patriklik Genel Meclisi, Makamın kanununun (1888) ve Makamın yönetmeliğinin (1881) Patrik seçimine özel iyileştirilmiş, geçerli ve yürürlükteki maddelere uygun olarak aşağıdaki belirtilen şekilde makama eş patrik seçer.
Patrik seçiminin kuralları ile ilgili sorun, 19 Haziran 1930’da incelenmiş ve
alınan kararlar patrikliğin resmi organı olan Sion dergisinin 7-8-9. Sayılarında basılmış ve yayımlanmıştır. (Bak Sf. 272). Bu kararlardan hareketle patrik ya da eş patrik seçimi aşağıda şekilde yapılır: oylamayla 5 kişilik aday listesi belirlenir. Ardından o beş kişilik listedeki adaylar arasında oylamayla seçim yapılır ve en yüksek oy alan aday seçilmiş olur.
(Bilgi için: 1990’da Torkom Başepiskopos Manukyan 1930 kararlarına göre seçilmiştir. 5 aday belirlendikten sonra, 5 kişilik listede yer alan adaylar arasında yeniden oylama yapılmış ve en yüksek oy alan aday seçilmiştir.1888 Birlik Ahit’i kanununun 26. maddesi Patriklik meclisi tarafından önseçimle belirlenen yedi adaydan söz eder, söz konusu maddenin 1930’da değişikliğe uğradığı belirtilmektedir. Burada ayrıca 23. Maddenin ikinci fıkrasına itibar edilmemesi gerektiğinin dikkate alınması gerekir.)
a) Patrik Hazretleri, yaşlılık ya da sağlık nedeniyle, Patriklik Genel Meclisinden yazılı olarak kanuni yönetim ve sorumluluklarından uzaklaştırılmasını isterse;
b) Patriğin sağlığı ile görevli doktorun önermesiyle ve yönetici meclis, patrik doktorunun da katılmasıyla 3 kişilik uzman doktorlardan kurulu bir komisyon oluşturarak tıbbi incelemeden sonra tıbbi rapor düzenleyip Patrik Hazretlerinin manevi, bedeni ya da akli güçsüzlüğü ve algılamasındaki önlenemez düşüş kesinleşirse;
Madde 2.- Eş Patrik seçimi sonuçları, kutsanmak üzere Eçmiaydzin Dünya Ermeniler Katolikosluğuna sunulur.
a) Eş patrik, Patrik hazretlerinin bütün sorumluluklarını üslenir.
b) Patrik Hazretleri yetkilendirme belgesi ile eş patriğin geri dönülmez yetkilerini belirler.
c) Eş patrikin, patrik olarak makama oturması, Patrik Hazretlerinin ölümünden sonra 1888 tarihli Patriklik yönetmeliğinin 27. Maddesine göre ve Kutsal bölgeyi yöneten devletlerin onaylamasıyla birlikte olur.
d) Eş patrik, patriğin ölümünden önce patrik olarak tanınana kadar kilisede riyaset ettiği veya yönettiği törenlerde Patrik Hazretlerinin makam koltuğuna oturmaz, ancak kilisenin sol kutsal bölümüne yerleştirilecek özel bir koltuğu kullanır.
e) Dini tören esnasında, eş patrik, patrik olana kadar Patrik Hazretlerinin ismi anılır.
Madde 3.- Seçilmiş eş patrik yaşam boyu, Surp Hagopos Birliğinin Genel Kurulunun ve Yönetim Kurulunun başkanıdır.
a) Eş patriğin, seçimden önce seçilerek ya da atanarak almış olduğu görevler patrik seçiminden sonra sona erer.
Madde 4.- Yukarıda belirtilen Patrik seçimine özel iyileştirilmiş, geçerli ve yürürlükteki maddelerin Patrik ve Birliğin Genel Kurulu, Patrik ve Birliğin Yönetim Kurulu ve Patrik ve ruhani birliğin her bir üyesi arasındaki ilişkileri düzenleyen her türlü uygulamaları değişmeden Eş Patriğe geçer ve onun yetkisinde kalır.
Madde 5.- Eğer Patrikliğin bir patrik vekili varsa eş patrik isterse o vekili görevinde tutar, isterse görevden alır ya da yeni birini vekil olarak belirler.
Madde 6.- Eş patriklik seçiminden sonra Patrik Hazretleri Aziz Hagopos Birliği Apostolik Makamının yaşam boyu başı ve patrikliğin dini lideri olarak kalır. Eş patrik ve patriklik mensubu din adamları ona bir evladın sevgisini, şefkatini, saygı ve hürmetini göstermek zorundadır.
Madde 7.- Patrik Hazretlerinin ölümü
Patriğin gömülmesinden sonra, 1888 tarihli kanun ve 1881tarihli yönetmeliğe göre eş patrik derhal patrik unvanını alır ve Patrikliğin, Kudüs ve çevresinin Ermeni dini lideri ve yürütme organının yetkili başı olur.
Madde 8.- Eş Patriğin İstifası, güçsüzlüğü ve ölümü
Patrik Hazretlerini sağlığında;
a) Yaşlılık, sağlık ya da başka nedenle yazılı olarak Patriklik genel meclisine istifasını verirse;
c) Ölürse;
Patriklik genel meclisi, yukarıda belirtilen 1. Madde gereğince derhal yeni bir eş patrik seçer.
Madde 9.- Patrik Hazretlerinin patriklikte bulunan yazıhanesi eş patriğin yazıhanesi olur.
**********************************************************************************************************
ՆԱԽԱԳԻԾ ՍՐԲՈՑ ՅԱԿՈԲԵԱՆՑ ԱՌԱՔԵԼԱԿԱՆ ԱԹՈՌՈՅ ԱԹՈՌԱԿԻՑ ՊԱՏՐԻԱՐՔԻ ԸՆՏՐՈՒԹԵԱՆ ԵՒ ՊԱՇՏՕՆԻՆ ՎԵՐԱԲԵՐՈՂ ՅՕԴՈՒԱԾՆԵՐՈՒ
Յօդ: 1- Միաբանութեան Ընդհանուր Ժողովը Աթոռոյ կանոնին (1888) եւ Կանոնադրութեան (1881) Պատրիարքի ընտրութեան յատուկ բարեփոխեալ« ի զօրու եւ կիրարկուող յօդուածներուն տրամադրութեամբ կþընտրէ Ս© Աթոռոյ Աթոռակից Պատրիարքը հետեւեալ պարագաներու ներքեւ։
Պատրիարքական ընտրութեան կանոնագլուխին առընչուուղ հարցը քննարկուած է 19 Յունիս 1930ին եւ անոր որոշումը տպագրուած Պատրիարքարանիս պաշտօնական Սիոն ամսաթերթին նոյն տարւոյ 7-8-9 թիւերուն մէջ (Տես էջ 272)։ Հետեւաբար« Պատրիարքի կամ Աթոռակից Պատրիարքի ընտրութիւնը կը կատարուի հետեւեալ ձեւով© քուէարկութեամբ կþընտրուին թեկնածուներու հնգանուն ցանկ։ Ապա« այդ հնգանուն ցանկին վրայ գտնուող թեկնածուներուն միջեւ կը կատարուի քուէարկութիւն ու բարձրագոյն քուէ ստացողը կþընտրուի։ (Առ ի գիտութիւն« 1990ին Թորգոմ Արք. Մանուկեանի ընտրութիւնը կատարուեցաւ ըստ 1930ի որոշումին ուր 5 թեկնածուներու ընտրութենէն ետք հնգանուն ցանկին վրայ գտնուող թեկնածուներէն անգամ մըն ալ քուէարկութեամբ ընտրուեցաւ բարձրագոյն քուէ ստացողը։ 1888ի Կանոնագրութեան մէջ Միաբանութեան Ուխտին յօդուած 26ը եօթ նախըտրանի թեկնածուներու մասին կþանդրադառնայ« որ 1930ին փոփոխութեան ենթարկուած է։ Այստեղ պէտք է նաեւ նկատի առնել որ 23րդ յօդուածի երկրորդ մասը պէտք է զանց առնել)։
Ա– Երբ Պատրիարքը յառաջացած տարիքի եւ կամ առողջական պատճառներով գրաւոր կերպով կը խնդրէ միաբանական Ընդհանուր Ժողովէն զերծ կացուցուիլ վարչական կանոնական պատասխանատուութիւններէն եւ պարտականութիւններէն:
Բ– Երբ Պատրիարքը խնամող գլխաւոր բժիշկին յաննարարութեամբ եւ Տնօրէն Ժողովի կարգադրութեամբ մասնագէտ բժիշկներու եռանդամ խորհուրդ մը որուն անդամ կ‘ըլլայ խնամող գլխաւոր բժիշկը նշանակուի եւ յետ բժշկական քննութեանց տեղեկագրով մը կը յայտնուի ախտաճանաչումը եւ կը հաստատուի Սրբազան Պատրիարքի հոգեկան մարմնական կամ մտային անկարողութիւնը եւ ընդունակութեանց անկասելի անկումը:
ՅՕԴ: 2- Աթոռակից Պատրիարքի ընտրութեան արդիւնքը կը հաղորդուի Ս: Էջմիածին՝ Նորին Սրբութիւն Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսէն օրհնութիւնը ստանալու։
Ա: Աթոռակից Պատրիարքը կը ստանձնէ Սրբազան Պատրիարքի ամբողջ պարտականութիւնները։
Բ: Սրբազան Պատրիարք Հայրը լիազօրագրով կը հաստատէ Աթոռակից Պատրիարքի անյետադարձ լիազօր իշխանութիւնը։
Գ: Աթոռակից Պատրիարքի գահակալութիւնը տեղի կþունենայ Սրբազան Պատրիարքի վախճանումէն ետք« ըստ 1888ի Կանոնագրութեան Միաբանական Ուխտի յօդուած 27ին եւ Սուրբ Երկրին տիրող իշխանութիւններուն կողմէ վաւերացման հետ։
Դ: Աթոռակից Պատրիարքը եկեղեցական արարողութիւններուն մասնակցած կամ նախագահած ատեն չի բազմիր Սրբազան Պատրիարքի գահին« այլ կը բազմի ձախակողմեան դասուն մէջ ուր կը զետեղուի յատուկ գահ մը մինչեւ գահակալութիւն։
Ե: Սուրբ Պատարագի ընթացքին կը յիշատակուի Սրբազան Պատրիարք Հօր անունը մինչեւ նորընտիրին գահակալութիւնը։
ՅՕԴ: 3- Ընտրեալ Աթոռակից Պատրիարքը ցկեանս նախագահն է Սրբոց Յակոբեանց Միաբանութեան Ընդհանուր Ժողովին եւ Տնօրէն Ժողովին« որ Ս© Աթոռոյ Գործադիր Իշխանութիւնն է։
Ա: Եթէ Աթոռակից Պատրիարքը ընտրուած կամ նշանակուած է որեւէ պաշտօնի« Աթոռակից Պատրիարք ընտրուելէ անմիջապէս ետք կը դադրի ընտրուած կամ նշանակուած պաշտօններէն։
ՅՕԴ: 4- Վերոյիշեալ կանոնին եւ կանոնադրութեան բարեփոխեալ« ի զօրու եւ կիրարկուող յօդուածներուն Պատրիարքին եւ Միաբանական Ընդհանուր Ժողովին« Պատրիարքին եւ Տնօրէն Ժողովին« Պատրիարքին եւ իւրաքանչիւր Միաբանի յարաբերութեան առընչուող բոլոր տրամադրութիւնները անփոփոխելիօրէն կը փոխանցուին Աթոռակից Պատրիարքին եւ ի զօրու կը մնան անոր նկատմամբ։
ՅՕԴ: 5- Եթէ Ս© Աթոռը ունի Պատրիարքական փոխանորդ մը« Աթոռակից Պատրիարքը կրնայ ըստ իր հայեցողութեան զինք պահել իր պաշտօնին մէջ« վերջ տալ պաշտօնին կամ նշանակել նոր մը։
ՅՕԴ: 6- Յետ Աթոռակից Պատրիարքի ընտրութեան Սրբազան Պատրիարք Հայրը կը մնայ Սրբոց Յակոբեանց Առաքելական Աթոռոյ ցկեանս Գահակալն ու Միաբանութեան հոգեւոր Պետը« որուն Աթոռակից Պատրիարքն ու իւրաքանչիւր Միաբան պարտին որդիական սէր եւ հոգածութիւն« ակնածանք եւ մեծարանք ցուցաբերել։
ՅՕԴ: 7- Վախճանում Պատրիարքի
Յետ Պատրիարքի թաղման« Աթոռակից Պատրիարքը անմիջապէս կը ստանձնէ Պատրիարքի տիտղոսը« կը կոչուի Հայ Պատրիարք Երուսաղէմի եւ շրջակայից« հոգեւոր Պետը Միաբանութեան եւ Պետը Գործադիր իշխանութեան ըստ տրամադրութեանց Կանոնին (1888) եւ Կանոնադրութեան (1881)։
ՅՕԴ: 8- Հրաժարում« Անկարողութիւն« Վախճանում Աթոռակից Պատրիարքի
Երբ Պատրիարքին կենդանութեան Աթոռակից Պատրիարքը
Ա– Տարիքի« առողջական կամ այլ պատճառներով պաշտօնէն գրաւոր հրաժարական ներկայացնէ Միաբանութեան Ընդհանուր Ժողովին
Բ– Վերոյիշեալ յօդուած 1ի Բ© հատուածին եղանակով բժշկականօրէն անկարող դատուի եւ կամ
Գ– Վախճանի
Միաբանական Ընդհանուր Ժողովը անմիջապէս պէտք է ընտրէ նոր Աթոռակից Պատրիարք համաձայն վերոյիշեալ յօդուած 1ի ներածական պարբերութեան։
ՅՕԴ: 9- Սրբազան Պատրիարքի Պատրիարքարանի մէջ գտնուող Գրասենեակը կը դառնայ Աթոռակից Պատրիարքի գրասենեակը։
Madde 11.- Dünya Ermenileri Katolikosu eğer hastalık ya da başka nedenlerle görevini yapamaz duruma gelirse, Katolikos vekili yoksa Suprem Dini Konsey, Katolikosun durumunu incelemek ve kesinleştirmek üzere üç uzman doktor belirler. Eğer Suprem Dini Konsey ve Episkoposlar Meclisinin çoğunluğu oylayarak Katolikosun görev yapamaz durumda olduğunu belirlerse, Katolikos Vekili ya da Suprem Dini Konsey Başkanı,Eş Katolikos seçmek üzere Episkoposlar meclisini toplantıya çağırır.
Yorumlar kapatıldı.