Տօքթ. Սարգիս Ատամ
ARMENIACA VULGARIS, PRUNTUS ARMENIACA, MALUS ARMENICA.
Ծիրանենին իր ուրոյն տեղն ունի հայ ժողովուրդի մշակոյթին մէջ,որուն հայրենիքներէն մէկն ալ Հայաստանն է,պատմական յիշատակումներու համաձայն Աղեքսանդր Մակեդոնացի Ք.Ա. Առաջին դարին այս բոյսը Հայաստանէն Յունաստան տարած է եւ հոնկէ ալ տարածուած է Եւրոպա. Բուսաբանութեան մէջ այս բոյսին լատիներէն գիտական անունը PRUNUS ARMENIACA կամ ARMENIACA VULGARIS է , այսինքն , հայկական սալոր: Ծիրան բառը ունի շատ հին պատմութիւն մը, Հռոմէացիները ,ծիրանը կ‘անուանէին “Հայկական Խնձոր”, (Malus Armenica):
Հայաստանի սուրբ հողը մարդկութեան տուած է, աշխարհի ամենահամեղ ու օգտակար միրգերէն մին, ծիրանը:
Մաշկը բարակ, նուրբ ու թաւիշիայ կեղեւով, ոսկէգոյն, բիւրումնաւէտ, հիւթալի պտղամսով առանձնայատուկ միրգ մըն է հայկական ծիրանը: Գառնիի ամրոցի պեղումներու ժամանակ յայտնաբերուած է որ,Հայերը ծիրան կ‘աճեցնեն աւելի քան 6000 տարի հնագոյն ժամանակներէն ի վեր .
Այսօր Հայաստանի մէջ կը մշակուի մսոտ, բուրումնաւէտ հիւթալի Երեւանեան(երբեմն հատը կը կշռէ է,110-120 կրամ), Սաթենի, Սպիտակ ,Խոսրովենի եւ այլատեսակ ծիրաններ: Բացի անկէ , որ պտուղը լայնաօրէն կ‘օգտագործուի թարմ վիճակի մէջ եւ անուշեղէն պատրաստելու համար , հայկական ճասասեղաններէն անպակաս է ծիրանի հիւթը. Շուկաներու մէջ կը վաճառունին նաեւ , մասնաւոր պատրաստուած ծիրանի այլատեսակ տուրմեր, շաքարեղէններ, ծիրանի չոր պտուղներ.
Ծիրանը իր մէջ կը պարուանակէ , մեծ քանակութեամբ <Քարոթին> եւ <Քալիում >, քարոթինի մարմինի մէջ կենսանիւթ–Վիթամին–Ա ի կը վերածուի որը օգտակար է, աչքի եւ մորդի առողջութեան համար, իսկ քալիումը եւ քալիումի աղերը արեան աղերու հաւասարկշռութեան պահպանման համար , սրտի մկաններուն եւ նաեւ մարմինի այլ մկաներուն կանոնաւոր ու առողջ գործունէութեան համար կենսական դեր մը ունի, որուն մարմինի մէջի պակասութիւնը բարդութիւններու ծնունդ կուտայ.
Ծիրանենիի փայտէ կը պատրաստուի հայկական յայտնի երաժշտական գործիքը<Տուտուկ>ը,այլ անունով <Ծիրանափող>ը.
Ներկայիս շատ մը երկիրներ կ‘աճեցնեն ծիրան , սակայն , այդ ծիրանները չունին այն ախորժահամը ու միջավայրի մէջ տարածուող անուշահոտը,իչպէսին Հայաստանի արեւով լեցուն <Հայկական Ծիրան>ը.
Տօքթ. Սարգիս Ատամ.
KAYISI
ARMENIACA VULGARİS, PRUNUS ARMENIACA, MALUS ARMENICA
Kayısı ağacının, Ermeni sosyal hayatında ve halkın kültüründe, özel bir yeri vardır.Ağacın vatanlarında biri de Ermenistan dır. Tarihi bilgilerin ışığında Kayısı’yı önce Yunanistan’a daha sonra Avrupa’ya Büyük İskender’in M.Ö. Birinci y.y da getirdiği söylenir. Botanik biliminde .kayısının ilmi adı ARMENIACA VULGARİS veya PRUNUS ARMENIACA olarak geçer. yani “Ermeni Erik”i anlamındadır. Kayısı’nın adı çok geçmişe dayanır. Romalılar kayısıya MALUS ARMENICA (Ermeni Elması) derlemiş.
Ermenistan toprağı insanlığa dünyanın en lezzetli, tatlı, mis kokulu ve sağlığa çok yararlı meyvesini Kayısıyı vermektedir: Kayısı, ince derili,nefis kokulu,kadife yumuşaklığında , altın sarısı renkte, sulu etli ve kendine has özellikli bir meyvedir.
Garni yakınlarına yapılan kazılara göre Ermenistan’da yaklaşık 6000 yıldır kayısı yetişmektedir.
Dr. Sarkis Adam
sarkis_adam@yahoo.de
Yorumlar kapatıldı.