ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ԿՈԼՈՏ ՊԱՏՐԻԱՐՔ Շուշան Գորտոն&

http://shushankordonciyan.blogspot.com/

ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ԿՈԼՈՏ ՊԱՏՐԻԱՐՔ ԱՐԵՒՄՏԱՀԱՅ ՊԱՏՄՈՒԹԵԱՆ ՄԷՋ

Կիլիկեան Հայոց թագաւորութեան անկումէն յետոյ 1375-ին, իբր հետեւանք Փոքր Ասիոյ ամէն կողմերը կատարուող արշաւանքներու, կրօնական և մշակութային դրական գործունէութիւնը տակաւ առ տակաւ նուազեցաւ ու գրեթէ կասեցաւ մեր մէջ: Պատերազմները ոչ միայն արգելք կ’ըլլային ուսմունքով պարապելու այլ նաեւ կը ստիպէին մեր ժողովուրդը գաղթել ուրիշ երկիրներ: Այնպէս որ ԺԵ. և ԺԶ. դարերը կը նկատուին «բոլորովին անկման դարեր» ամբողջ Արեւելքի համար: ԺԵ. դարուն մեր եկեղեցական պատմութեան մէջ պատահեցաւ երկու կարեւորագոյն դէպքեր. առաջինը 1441 թուին Հայրապետական Աթոռին իր սկզբնական կեդրոնը, Ս. Էջմիածին փոխադրուիլն է Կիլիկիայէն, ուր քայքայիչ քաղաքական ու կրօնական ազդակներ վտանգած էին անոր գոյութիւն և գործունէութիւնը: Երկրորդը՝ Օսմանեան Կայսրութեան նոր մայրաքաղաքին՝ Կ. Պոլսոյ մէջ 1461-ին Հայ Եկեղեցւոյ Պատրիարքական նոր Աթոռի մը հաստատուիլն էր: Երկու դէպքերն ալ, որքան ալ խաւար այդ դարերուն մէջ յոյսի դռներ բացած էին Հայ ժողովուրդի սիրտերուն մէջ, սակայն դժբախտաբար իրենց սկզբնական շրջանին մէջ գրեթէ ոչինչ ունին շինիչ և մխիթարական: Ընդհակառակը լեցուն են սրտմաշուք դէպքերով և խռովիչ կացութեամբ մը, որոնք արտաքին ազդակներէ աւելի ներքին պատճառներու ծնունդ են: Մեր խօսքը մասնաւորելով Օսմանեան նոր մայրաքաղաքին մէջ հիմնուած եկեղեցական նոր կեդրոնի մասին, կը հաստատենք, որ անոր առաջին դարը կը յատկացուի նոր պայմաններու յարմարելու և նոր շրջանակին մէջ տեղաւորուելու աշխատանքներուն: Իսկ յաջորդ դարուն կը սկսի քանդիչ սովորութիւն մը, որ գրեթէ ամբողջութեամբ կը ծծէ այս Պատրիարքութեան հոգեւոր ու բարոյական կենսունակութիւնը: Այդ յոռի և քանդիչ սովորութիւնը եղաւ՝ Պատրիարքական իշխանութիւնը մէկը միւսին ձեռքէն խլելու խելայեղ մոլուցքը, ազդեցիկ ամիրաներու մեղսակցութեամբ և նախաձեռնութեամբ: 1600 թուականէն մինչեւ Կոլոտի Պատրիարքութիւնը, 115 տարիներու ընթացքին, Պատրիարքական Աթոռ ելած և իջած են 55 դէմքեր 60-70 անգամ, միջին հաշուով հազիւ երկու կամ երեք տարի պատրիարքութիւն ընելով: Հետեւաբար Պատրիարքութեան հիմնումին առաջին 250 տարիներու ընթացքին շատ քիչ է դրական ու շինիչ կրօնական ու մշակութային գործերով պարապողներուն թիւը:

Այս ընդհանուր մթութեան մէջ կը նշմարուի լոյսի նշոյլ մը Ամրտօլուի Վանքէն, Տարօն գաւառի մէջ –ուրկէ եկած էր նաեւ Ս. Մեսրոպ- որ ի վերջոյ բաւական պիտի ըլլար նոր և բոցավառ պայծառութիւն մը տալու Ս. Մեսրոպի վառած ջահին: ԺԸ. դարուն սկիզբները Տարօնէն կայծեր կը նետուին Իսթանպուլ, Երուսաղէմ և մինչեւ իսկ Էջմիածին, և ազգային ու մշակութային կեանքը նոր ուղիի մէջ կը մտնէ: 1711ին Իսթանպուլի հորիզոնին վրայ կ’երեւի նոր դէմք մը, որ իր իմացական լոյսովը ու հոգիի ջերմութեամբը կը համակէ ամէնքը, և մշակութային կեանքը պատահական ու անհատական ճիգերէ կ’ազատագրէ և կը կապէ համայնքային շարժումի մը: ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ԿՈԼՈՏՆ է այդ լուսաւոր դէմքը որ գալով Բաղէշի Ամրտօլուի և Ս. Կարապետի վանքերէն, մաքրեց նախ ճայռոտած կտուցը պատրոյգին մեր մշակոյթին առկայծող կանթեղին, նոր բոց և կեանք տուաւ անոր, և ստոյգ անկումէ փրկեց Երուսաղէմի և Կ. Պոլսոյ Պատրիարքական Աթօռները, զօրացնելով նաեւ Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածինը:

Եթէ մեր նոր ժամանակներու վերազարթնումի նահապետը Ամրտօլուի վանահայր ՎԱՐԴԱՆ ԲԱՂԻՇԵՑԻՆ է, Արեւմտահայութեան վերազարթնումի հայրը անկասկած Վարդանի հոգեւոր որդին՝ ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ԿՈԼՈՏ ՊԱՏՐԻԱՐՔՆ է, որուն կը պատկանի յաւերժական ու անկապտելի փառքը Արեւմտահայութեան մտաւորական վերածնունդը սկսած ըլլալու, անոր իմացական և հոգեւոր նոր կեդրոնին՝ Իսթանպուլի մէջ:
Բաղիշեցի այս վարդապետը, ըլլալով հանդերձ ամէնէն պայծառ դէմքը Թուրքիոյ Հայոց Պատրիարքներուն, միաժամանակ կարեւոր երեւոյթ մըն է, իբրեւ անոր վերազարթնումի մեծագոյն ռահվիրան:

Սրբակենցաղ վանական, քաջ քարոզիչ վարդապետ, ճարպիկ գործիչ և արդիւնաշատ մշակ, ու կատարելութեան տիպարին մօտեցող անձ մըն է Յ. Կոլոտ: Ամրացուց նախ Հայաստանեայց Եկեղեցին իր նիւթական ու հոգեւոր կառուցուածքին մէջ, Իսթանպուլէն մինչեւ Երուսաղէմ: Յաջողեցաւ խաղաղեցնել իր հօտը և վերջ տալ սպառիչ խռովութեանց և վատնիչ մսխումներու, և լարել իր ժողովուրդին նիւթական ու բարոյական կարողութիւնները՝ շինարար գործերու համար: 1715ին բացաւ Սկիւտարի իր հռչակաւոր «ԴԱՍԱՏՈՒՆԸ» և հասցուց մեծ թիւով աշակերտութիւն: Թարգմանել տուաւ Արեւմտեան լեզուներէն բազմաթիւ աստուածաբանական, քարոզչական, հովուական, փլիսոփայական, գիտական ու մեկնողական տարողութեամբ գիրքեր: Այսու Կոլոտ հիմնած եղաւ մեր Երրորդ Թարգմանական դպրոցը, Ոսկեդարէն ու Արծաթի դարէն յետոյ: Զարկ տուաւ տպագրութեան՝ մշակոյթի արծարծման եւ ընթերցումի տարածման այդ կարեւոր գործին: Կարճ ժամանակի մը մէջ հրապարակը ողողուեցաւ –այդ օրերու չափանիշով- բազմահատոր գիրքերով, որոնք մատչելի եղան ոչ միայն Իսթանպուլի և իր անմիջական շրջանակին, այլ նաեւ մինչեւ իսկ Երուսաղէմ և Էջմիածին: Ազգային լուսաւորութեան համար Կոլոտ չբաւականացաւ լոկ թարգմանչական գործով, այլ Տարօնի իր նախկին դպրոցներէն, Ս. Կարապետէն, Ամրտօլիէն, Գլակէն և այլ վանքերէն բերել տուաւ հազուագիւտ ձեռագիրներ, մեր մատենագրութեան թանկարժէք գանձերը, և բազմագրել տուաւ զանոնք ընդօրինակութեան կարօտ ազգ մը նախ լաւ պէտք է ճանչնայ ինքզինքը, իր անցեալի մշակութային արժէքներուն մէջ: Իր թարգմանածոյ գրչագրեալ և տպագրեալ գործերով կազմեց ՄԱՏԵՆԱԴԱՐԱՆ մը, զոր ժառանգ ձգեց իր դպրոցին, և որ մինչեւ մեր ժամանակները շարունակած է իր գոյութիւնը և օգտակարութիւնը:

Իր աշակերտները շարունակեցին անոր սկսած մտաւորական շարժումը, որուն առատ նիւթ մատակարարեցին Մխիթար Սեբաստացիի կրկնակ Միաբանութիւնները՝ Արեւմուտքի ընձեռած խաղաղ ու բարոյապէս նպաստեցին -թէ՛ Պոլսոյ և թէ՛ Վենետիկի մէջ- Իսթանպուլահայ ամիրաներն ու ժողովուրդը՝ իրենց մեկնաբանութեամբ, քաջալերութեամբ և ընթերցասիրութեամբ: Կոլոտով սկսած այս մտաւորական շարժումը իր ծաղկումի և փառքի ճամբուն մէջ մտաւ արդէն ԺԹ. դարուն, երբ Սահմանադրական Սերունդին ճիգերով աւելի ուժեղացաւ, տալու համար իր մեծագոյն արդիւնքները ԺԹ. դարու վերջերը և մեր դարուն սկիզբները: Այս շարժումը թափանցեց նաեւ մինչիւ հեռաւոր խորերը և խուլ անկիւնները գաւառներուն: Իսկ կեդրոնին մէջ կերտեց մեր Արեւմտահայ Արդի Գրականութեան Ոսկեդարը:

Յովհաննէս Կոլոտ Բաղիշեցի Պատրիարքը Թուրքիոյ Հայոց Պատրիարքներու շարքին մէջ դէմքն է: Մարդու մը մեծութիւնը կը չափուի իր կեանքով, գործունէութեամբ, արգասիքով և արտաբերած ոգիով: Այս բոլորին մէջ ալ Յովհաննէս Կոլոտ պատրիարք կը գտնուի գերազանց դիրքի վրայ:
Խոր յարգանք ու խանդաղատանք իր յիշատակին: Պատիւ այն ժողովուրդին որ ծնաւ՝ զայն:
Փառք Անեղին Աստուծոյ որ Իր Հոգիով լեցուն զայն և ղրկեց մեզի:

ՇՆՈՐՀՔ ԱՐՔԵՊԻՍԿՈՊՈՍ ԳԱԼՈՒՍՏԵԱՆ ՊԱՏՐԻԱՐՔ ՀԱՅՈՑ ԹՈՒՐՔԻՈՅ
ԻՍԹԱՆՊՈՒԼ-1978 

ԿՈԼՈՏ ՊԱՏՐԻԱՐՔԻ ՕՐՈՎ ԻՍԹԱՆՊՈՒԼԻ ՄԷՋ ՎԵՐԱՇԻՆՈՒԱԾ ԿԱՄ ՎԵՐԱՆՈՐՈԳՈՒԱԾ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԵԿԵՂԵՑԻՆԵՐ
Երանաշնորհ Յովհաննէս Կոլոտ Պատրիարք նշանաւոր հանդիսացած է նաեւ իբր շինարար: Իր օրով գոյութիւն ուեցող Պոլսոյ գրեթէ բոլոր հայկական եկեղեցիները վերաշինուած կամ վերանորոգուած են: Նկատի առնելով որ, իր օրով ալ այս նպատակով արտօնութիւն ձեռք բերելը բաւական դժուար էր, և շինութեան համար յատկացուած ժամանակամիջոցն ալ խիստ սահմանափակ, կարելի է երեւակայել թէ որքա՜ն մեծ ջանքեր ու զոհողութիւններ պահանջած են այդ վերակառուցումները, առանց խօսքն ընելու դեռ նիւթական հսկայ ծախսերուն, որոնք մեծ դժուարութիւններով ապահովուած են, յաճախ եկեղեցիները պարտքի տակ ձգելով: Բարեբախտաբար այս մարզին մէջ բազմերախտ Պատրիարքին զօրավիգ հանդիսացած են՝ արքունի ճարտարապետ Կեսարացի Սարգիս Խալֆայի (մեռած՝ 1 Մարտ 1737ին), արքունի ճարտարապետ Կեսարացի Մելիտոն Արապօղլուի (մեռած՝ 1742 տարւոյ Սեպտ.ին կամ Հոկտ.ին), արքունի վաճառապետ Ակնցի Սեղբեստրոս Ամիրա Երեւանենցի (մեռած՝ 5 Փետր. 1754ին) նման արքունիքին մէջ ազդեցիկ եղող ազգային մեծ դէմքեր:

Ա.- Ս. ԱՍՏՈՒԱԾԱԾԻՆ ՄԱՅՐ ԵԿԵՂԵՑԻ
1718ին պատահած մեծ հրդեհի մը հետեւանքով այրելէ ետք՝ յաջորդ տարին վերաշինուած է Կոլոտ ու Շղթայակիր Պատրիարքներու ջանքերով և Սեղբոս Ամիրայի, Արապօղլուի, Յարութիւն Ամիրա Հովուեանի ու Սարգիս Խալֆայի աջակցութեամբ: Շինութիւնը աւարտած է 70 օրուան մէջ: Կառուցուած են երեք եկեղեցիներ, որոնցմէ միջինը՝ Ս. Աստուածածին, հարաւայինը՝ Ս. Յակոբ, իսկ հիւսիսայինն ալ Ս. Սարգիս անուանուած է: Շղթայակիր Պատրիարք գիշերանց օծած է զանոնք: Այդ թուականէն սկսեալ տաճարը «Մայր Եկեղեցի» կոչուած է («Պատմութիւն Ստանպօլոյ», Ա. հատ. էջ՝ 231):

Բ.- Ս. ԳԷՈՐԳ
Նորոգուած է 1722ին հրամանառութեամբ և վերակացութեամբ Արապօղլու Մելիտոն Խալֆայի: Այս շինութեան ընթացքին Ս. Երրորդութեան ձօնուած եկեղեցի մը աւելցուած է Կոլոտ Պատրիարքի կողմէ (Հաննա վրդ., էջ՝ 170):

Գ.- Ս. ԱՍՏՈՒԱԾԱԾԻՆ ՕՐԹԱԳԻՒՂԻ
Ի հիմանէ վերաշինուած է 1726ին: Օծումը կատարուած է ի ներկայութեան նորընտիր Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Կարապետ Ուլնեցիի: Կոլոտ Պատրիարք նորաշէն եկեղեցին կոչած է «Խնդրակատար Ս. Աստուածածին»: Աջակողմեան և ձախակողմեան երկու խորաններուն Գաբրիէլ և Միքայէլ հրեշտակապետներուն անունը տուած, հարաւային կողմն ալ Ս. Կիրակոսի անունով խորան մը շինել տուած է: Իրեն գործակցած են վերոյիշեալ բազմերախտ ազգայինները: Տաճարը նախապէս կրած է Ս. Կիրակոսի անունը:

Դ.- Ս. ԿԱՐԱՊԵՏ
Հնութեան պատճառով ի հիմանէ շինուած է 1727ին: Արքունական հրամանը ստացած և ճարտարապետը եղած է վերոյիշեալ Սարգիս Խալֆան: Հաննա վրդ. նորաշէն եկեղեցին կ’անուանէ «զարմանասքանչ շինուածովք ներքոյ և արտաքոյ» («Պատմութիւն Երուսաղեմի», էջ՝ 164):

Ե.- Ս. ԽԱՉ ՍԿԻՒՏԱՐԻ
Ըստ Սարգիս դպրի նոյնպէս ի հիմանէ վերաշինուած է 1727ին: Ճարտարապետը՝ Գուզկունճուք բնակող վերոյիշեալ Սարգիս Խալֆան պիտի ըլլայ («Պատմութիւն Ստանպօլոյ», հտ. Գ., էջ՝ 76):

Զ.- Ս. ՍՏԵՓԱՆՆՈՍ ԽԱՍԳԻՒՂԻ
Այս եկեղեցին հիմնուած է 1703ին («Պատմութիւն Ստանպօլոյ», հտ. Բ., էջ՝ 427): Մեզի ծանօթ առաջին հիշատակութիւնը կատարուած է 1705ին, թէ՛ Ս. Եղիայի և թէ՛ Ս. Ստեփաննոսի անունով, ձեռագիրի մը մէջ գտնուող երկու տարբեր յիշատակագրութիւններու մէջ: Կոլոտի օրով վերաշինուած է 1727ին, ըստ Գէորգ Դպիր Պալաթեցիի (Ձեռագիր թիւ 779 Վիեննայի Մխիթարեանց Մատենադարանին, թղ. 90ա): Տօքթ. Վ. Թորգոմեան վերաշինութեան 1728ին (նշ. աշխ. էջ՝ 425), իսկ Հրանդ Ասատուր ալ 1729ին կատարուած ըլլալը յիշատակած են («Կ. Պօլսոյ Հայերը», էջ՝ 132): Շինութեան արտօնագիրը ստացած է Հաճի Յարութիւն Թէվէքէլլիօղլու:

Է.- Ս. ՀՐԵՇՏԱԿԱՊԵՏ
Այրած է 16 Յուլիս 1729ին: 70 օրուան մէջ վերաշինուած է յաջորդ տարի, եռապատիկ աւելի ընդարձակ՝ քան նախկինը: Շինութեան արտօնութիւնը ստացած է Սեղբոս Ամիրա: Ճարտարապետը եղած է Արապօղլու Մելիտոն, որ եկեղեցիին մօտ կառուցած է քարուկիր փառաւոր բնակարան մը (Հաննա վրդ., էջ՝ 167-168, նաև «Կ. Պօլսոյ Հայերը», էջ՝ 132):

Ը.- Ս. ԳՐԻԳՈՐ ԼՈՒՍԱՒՈՐԻՉ ՂԱԼԱԹԻՈՅ
Այրած է 1731ին, Ս. Գր. Լուսաւորչի Պահքի օրերուն: Շինութեան արտօնագիրը առնուած է 15 Դեկտ. 1732ին, ձեռամբ Սեղբոս Ամիրայի: Շինութեան գլխաւոր ճարտարապետը եղած է քարուկիր, կամարակապ կապարածածկ փառաւոր ու աննման շէնք մը: Իսկ քովի երկուքը փայտաշէն կառուցուած են: Ներքին պատերը զարդարուած են սուրբերու պատկերներով, զորս գծած է Կեսարացի հռչակաւոր արքունի նկարիչ Բարսեղի եղբայրը՝ Եսայի Ծաղկարար: Օծումը կատարուած է 1733 տարւոյ Ս. Գր. Լուսաւորչի Խոր Վիրապ մուտքի տօնին օրը, ձեռամբ Կոլոտ Պատրիարքի («Պատմութիւն Ստանպօլոյ» էջ՝ 488-492, նաև «Կ. Պօլսոյ Հայերը», էջ՝ 132-133): 

ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ԿՈԼՈՏ ՊԱՏՐԻԱՐՔԻ ԱՇԱԿԵՐՏՆԵՐԸ

Երջանկայիշատակ Յովհաննէս Կոլոտ Պատրիարք նշանաւոր հանդիսացած է նաեւ իր հասցուցած բազմաթիւ աշակերտներով, որոնցմէ շատեր, թէ՛ իր կենդանութեան, և թէ՛ մահուընէ ետք կարեւոր ծառայութիւններ մատուցած են Հայ ազգին, Հայաստանեայց Եկեղեցւոյ և Հայ մշակոյթին: Ասոնց մեծամասնութեան կեանքն ու գործերը առաւել կամ նուազ չափով հանրածանօթ են. սակայն ոմանք ալ պատմութեան թանձր մշուշին և նոյնիսկ խաւարին տակ թողուած են, և միայն անունները ծանօթ են: Եթէ բազմերախտ մշակութային գործիչ Սարգիս Դպիր Սարրաֆ-Յովհաննէս-Հովուեան
«1730-1805» ջանադիր եղած չըլլար անոնց ցանկը պատրաստելու, ոմանց անուններն անգամ անծանօթ պիտի մնային:
1735ին Պոլսոյ մէջ ընդօրինակուած Երուսաղէմի թիւ 407 ձեռագրին յիշատակարանին մէջ, Կոլոտ Պատրիարքի աշակերտներուն մասին հետեւեալ շահեկան տողերը արձանագրուած են:

«Քանզի այս վարդապետ Յովհաննէս յորժամ նստաւ ի Կ. Պոլիս, իւր բարեսէր բարուքն կարգեաց դպրոցս և ժողովեաց բազում ուշիմ մանկունս ըստ Սրբոց հարցն Սահակայ և Մեսրոպայ, և ետ ընթեռնուլ զհանճարս փիլիսոփայական արհեստից, և ի գիրս Աստուածային Կտակարանացն՝ Հնոց և Նորոց, և բազում վարդապետք ելին փարթամացեալք իմաստութեամբ և քարոզութեամբ իբրեւ զարեգակունս փայլէին ընդ ամենայն աշխարհս Հայոց»:

Սարգիս Դպրի վերոյիշեալ ցանկը լոյս տեսած է Կիւլէսէրեանի «1868-1936» 1904ին Վիեննայի մէջ լոյս տեսած «Կոլոտ Յովհաննէս Պատրիարք» մենագրութեան մէջ «էջ՝ 70-72»:

7-Սեպտեմբեր-2010 Երեքշաբթի Իսթանպուլ
 
«Ա.» ԱԴԱՄ ԱՐՔ. «1710-1776» 

Ծնած է մօտաւորապէս 1710ին և վախճանած՝ Երուսաղեմ 1776ին:
Վարած է Երուսաղեմի Աթոռին Րումելիի և Խրիմի նուիրակութիւնը և այդ առթիւ 1735ին ժողովրդային նուիրատուութեամբ Ս. Յակոբայ վանքին համար շինել տուած է ոսկեայ և ականազարդ սկիհ մը (Ձեռագիր թիւ 532 Երուսաղէմի, նաեւ «Միաբանք և Այցելուք» էջ՝ 9-10): 1751ին Արքեպիսկոպոս և Խրիմու առաջնորդ եղած միջոցին նորոգած է տեղւոյն Ս. Խաչ աթոռանիստ վանքը («Կենս. Սարգիս Արք. ի Սարրաֆեան» էջ՝ 384): 1772 Նոյ. ի սկիզբը Իսմայիլէն Պոլիս եկած է «անդ. էջ՝ 327»:
1734ին Պոլսոյ մէջ լոյս տեսած և Կոլոտ Պատրիարքի աշակերտներուն բանաստեղծութիւնները պարունակող տաղարանին մէջ իր տաղերուն ալ կը հանդիպինք: Սոյն թուականին իբր աբեղայ յիշուած է («Կ. Պոլսոյ Հայերը և իրենց պատրիարքները», էջ՝ 136):
1746ին Ակնայ առաջնորդ ըլլալով կը յիշուի Ադամ վարդապետ մը, որ հաւանաբար նոյնն է այս անձին հետ («Միաբանք և Այցելուք», էջ՝ 376, նաեւ «Հայ Հանրագիտակ», էջ՝ 34ա): 
 

«Բ» ԱՒԵՏԻՔ ԱՐՔ. «1710-1780»
Ըստ մեր կողմէ կարդացուած Էտիրնէգափուի Հայոց Գերեզմանատունը գտնուող տապանաքարին արձանագրութեան, ծնած է Պոլիս 1710ին և վախճանած է անդ՝ 1780ին:
Կնիքին համաձայն վարդապետ ձեռնադրուած է 1736ին («Շողակաթ», 1957, էջ՝ 270): Հակառակ որ կնիքին վրայ վարդապետ ըլլալով յիշուած է, ծննդեան թուականը Օրմանեանի ծանօթ չըլլալուն, զայն եպիսկոպոսական կնիքը կարծած է: 1738ին կամ 1739ին Կեսարիոյ առաջնորդ եղած է («Կենս. Սարգիս Արք. ի Սարրաֆեան», էջ՝ 179): 1766էն մինչեւ իր մահը Նիկոմիդիոյ առաջնորդ և Արմաշու վանահայր եղած է: 1772 տարւոյ Հոկտ. ի վերջերը Նիկոմիդիայէն Պոլիս եկած՝ և մի քանի օր ետք վերադարձած է («Կենս. Սարգիս Արք.ի Սարրաֆեան» էջ՝ 327): Ըստ Մելքոն-Ասատուրի, 1775ին Պալաթ թաղի քարոզիչ եղած է («Երեքդարեան պատմութիւն Պալաթու Ս. Հրեշտակապետ Եկեղեցւոյ» էջ՝ 347): 
 

«Գ» ԳԷՈՐԳ ՎԱՐԴԱՊԵՏ
Իր հետքը կարելի չեղաւ գտնել: Թերեւս 1758ին Երուսաղէմի Աթոռին Պոլսոյ փոխանորդն ըլլալով յիշուող Գէորգ վարդապետն է («Միաբանք և Այցելուք», էջ՝ 67):