Eş Patrik Seçimine Hala İzin Verilmedi ( ? )

Türkiye Ermenileri Patrik vekili ve Ruhani Meclis başkanının, İstanbul Valiliği kanalıyla İçişleri Bakanlığına verdiği 3 Aralık 2009 tarihli dilekçe ile istenen eş patrik seçimi izni bu güne kadar verilmemiştir. Söz konusu dilekçede, Türkiye Ermenileri patriği Mesrop Mutafyan’ın görevini yapamayacak kadar hasta olduğu, Hıristiyan kilisesinin geleneklerine göre patriklerin yaşam boyu görev yapmak üzere seçildiklerinden, görevin aksamaması için eş patrik seçimine izin verilmesi istenmişti. 

Bilindiği gibi yaklaşık iki yıldan beri bu önemli makam vekaleten yönetilmektedir. Aradan dört ay gibi uzun sayılabilecek bir zaman geçtiği halde bakanlık, ne gecikme nedenini açıklamak ihtiyacını duymuş, ne de eş patrik seçimine izin vermiştir. Ermeni açılımından söz edildiği bir dönemde, hükümetin kendi vatandaşlarının bu önemli sorununu çözmemesi ciddi bir çelişkidir. Hangi nedenle olursa olsun bakanlığın, 60-70.000 kişiyi ilgilendiren seçim izni konusundaki suskunluğunu anlamak mümkün değildir. Bakanlığın uzun bir süre seçim iznini vermemesi toplumda huzursuzluğa ve moral bozukluğuna neden olmaktadır. Sayın bakanın bir an önce eş patrik seçimi iznini vermesi toplumu büyük ölçüde rahatlatacaktır. 

Patrik seçimi sürecinde, görevi, hakkı ve yetkisi olmadığı halde eş patrik seçim heyeti eş patrik yerine yeni patrik seçimi yapılması gibi kanuni ve geleneksel dayanağı olmayan yeni talepler ileri sürmüştür. İlgili Bakanlığın bu ikilem nedeniyle cevabını geciktirmiş olabileceğini düşünerek bu konuya bir kere daha değinmek istiyorum. 

Eş patrik seçim heyetinin, eş patrik yerine yeni patrik seçimi ile ilgili dilekçesi üç temel yanlış yüzünden geçersizdir.
Önce, görevi sağlıklı, kanunlara ve geleneklere uygun eş patrik seçimi yapmak olan bu seçim heyetinin varlık nedeni, Ruhani Meclisin eş patrik seçimi kararıdır. Bu heyet eş patrik seçimi kararını yok sayarak kendi varlık nedenini de ortadan kaldırmıştır. Eş patrik seçimi karar yok ya da yanlış ise bir seçim heyetinden de söz edilemez. Bu durumda en azından -mümkün olmamakla birlikte- Ruhani Meclisin yeni bir karar alması ve yeni bir seçim heyeti seçilmesi gerekir. 

İkinci olarak, bu seçim heyetinin 1700 senelik Ermeni kilisesi hukukunu ve geleneklerini yorumlamak ve karar oluşturmak gibi ne bir görevi, ne hakkı ne de yetkisi vardır. Kaldı ki, eş patrik seçimine yurt içindeki ve yurt dışındaki din adamlarından ve bu heyeti seçen vakıf yöneticilerinden kimse karşı çıkmamıştır. Bu heyetin kilise hukuk ve geleneğini din adamlarımızdan daha iyi bildiği garip bir iddia olur. 

Asıl gariplik ve temel yanlış ise, yeni patrik seçimi için makamın boş olduğu iddiasıdır. Gerçekten ne modern gelişmiş toplumlarda ne de az gelişmiş toplumlarda da böyle bir kural ya da kanun vardır. Heyetin temel iddiası şu:”Bir makama seçilmiş ya da atanmış olan kişi görev yapamayacak kadar hasta ise, o makam boş kabul edilir ve oraya yeni bir seçim ya da atama yapılabilir”. Bu heyet buradan yola çıkarak patriklik makamı boştur, o halde yeni patrik seçilebilir demektedir. 

Değerli okurlar, böyle bir şey olabilir mi? Bunun olamayacağını bilmek için hukukçu olmak gerekmez. Daha önce de yazdım, tekrar yazayım. Örneğin Cumhurbaşkanı aynı durumda olsa, TBMM Cumhurbaşkanını görevden almadan yeni bir cumhurbaşkanı seçebilir mi? Diyanet işleri başkanı aynı hastalığa yakalansa, devlet diyanet işleri başkanını görevden almadan oraya atama yapabilir mi? Türkiye Cumhuriyetinde hiçbir makam için geçerli olmayan bir kuralın sadece Ermeni Patrikliği için geçerli olduğu iddiası tam anlamıyla karakuşi bir karardır. Bu kuralın 1863 Nizamnamesinde bulunduğunu söylemek, ilk Osmanlı Anayasasına örnek olmuş olan Nizamnameyi küçümsemek ve kanun yapıcılara ciddi bir hakarettir.Patrikliğin kuruluşundan bu yana böyle bir uygulama da görülmemiştir. Kaldı ki Nizamnamenin günümüzde yürürlükte olmadığı açıktır. Kudüs Patriğimiz 90 yaşını geçmiştir ve çok rahatsızdır ama kimse patriği görevden almayı aklından bile geçirmemektedir. Patrikliğe eş patrik seçimi düşünülmektedir.
 
Sonuç olarak, Bakanlığın eş patrik iznini geciktirmesinin nedenini bilmiyoruz. Doğan otorite boşluğunun devletin de işine geldiği için eş patrik seçimine izin verilmeyeceği ya da seçim heyetinin kanuni sürede başvurusuna olumlu cevap verilmemesi halinde yargı yoluna gideceği tehdidi nedeniyle iznin geciktirildiği gibi hukuk devleti ile bağdaşmayacak spekülasyonları bir yana bırakırsak, iznin geciktirilmesinin nedenini anlamak zor. Eş patrik seçimine bu güne kadar izin verilmemesi toplumda çok ciddi huzursuzluk yaratmıştır. Eş patrik seçimi için hazırlanan toplumun morali bozulmuş, etkili çevreler bu durumdan mutlu neden seçime izin verilsin diyenler çoğalmıştır. Ruhani Meclisin ve bu heyeti seçen yöneticilerin, bu heyeti görevden almak konusunda hiçbir girişimde bulmadığına bakılırsa, doğal olarak bu grupların büyük bir rahatsızlık duymadığı da düşünülebilir. Bakanlığın Türkiye Ermeniler Patrikliğinin iki yıla yaklaşan vekaleten yönetilmekten doğan olumsuzlukların giderilmesi için bir an önce bir eş patiğin seçilmesi için izin vermesi Türkiye Ermenilerinin büyük çoğunluğunun samimi beklentisi ve dileğidir. 

Sevgiler. 

Murat Bebiroğlu
murat.bebir@gmail.com 

11.04.2010