Patrik Seçiminde Süpriz Gelişmeler

Değerli Okurlar,
Geçen gün son dört Patrik seçimini de yaşamış çok değerli bir büyüğümüz, iki cemaat gazetesinin sahiplerinin delege adayı olduğunu duyunca “az daha küçük dilimi yutacaktım” diyordu. Cumartesi akşamı değerli bir Eş Patrik seçim kurulu üyemizle görüşünce ben daha büyük bir şaşkınlığa uğradım, duyduklarıma inanamadım. Eş Patrik seçimi ile görevli kurul, kilisemizin geleneklerini yorumlayarak, Ruhani Kurulun kararının aksine bir karar alıp, eş patrik yerine patrik seçimi kararı alıyor. Korkarım kurulumuz aslında böyle bir kararın kendi varlık nedenini ortadan kaldırdığının farkında değil. Kendi varlık nedeni ortadan kalkar çünkü Eş Patrik seçimi Müteşebbis Heyeti kurulmasının tek dayanağı Ruhani Kurulun 02 Mart 2009 ve 13 Kasım 2009 tarihli oy birliğiyle aldığı eş patrik seçimi kararı ile bu konuda başvura yapma kararıdır. Nizamnamemize ve gelenek ve göreneklerimize göre mevcut patrik ölmeden ya da istifa etmeden Patrik seçimi yapılamaz. 

Önce bazı saptamalar yapalım:
-1863 Öncesi Patrik ataması ve görevden alınması sadece Padişah fermanıyla mümkün olduğundan tartışılacak bir yönü yoktur. 

-1863 Sonrası bu güne kadar hem Nizamname ve hem de gelenek ve göreneklerimize göre Patrik seçimi ancak mevcut Patriğin ÖLÜMÜ ya da İSTİFASI ile mümkündür. Patriği görevden alacak bir mekanizma yoktur. Ancak patrik sadece Nizamnameye aykırı hareketinden dolayı İSTİFAYA zorlanabilir. İstifa etmezse devletin müdahalesi istenir. 

-Nizamnamede bulunmayan konularda, gelenek ve göreneklere bakılması doğal ve hukukidir. 

-Patrik Hazretlerinin hastalığı görev yapmasını engellediği gibi, iyileşmesi mucizeye bağlıdır. 

-Seçimle belirlenen bir makamın uzun süre vekaleten yürütülmesinin, makamın itibarını zedeleyeceği, uzun dönemde hem cemaat hem devlet gözünde prestij kaybına neden olacağı açıktır. 

-Bu durumu göz önüne alan Ruhani Kurulumuz, Nizamnamede ve Türkiye Ermeni Patriği geleneklerinde konuyla ilgili çözümler bulamayınca diğer üç önemli makamın geleneklerine göz atmış ve eş patrik değil ama Eş Katolikos (Atoragits Gatoligos) seçilmesinden hareketle, çok doğru ve saygın bir kararla eş patrik seçimine karar vermiştir. 

-Eş Patrik seçimi ile ilgili karar 02 Mart 2009 tarihli Lraper’de yayımlanmıştır. 

-Ruhani Kurul Başkanı Başepiskopos Aram Ateşyan, Başbakanla 6 Kasım 2009’da yaptığı görüşmede eş patrik seçimine gidileceğini açıklamıştır. 

– 13 Kasım 2009’da Ruhani Meclis Eş-Patrik seçimi için başvuruda bulunulmasına karar verildiğini cemaate duyurmuştur. 

-03 Aralık 2009 Perşembe günü Patrik Vekili Başepiskopos Şahan Sıvacıyan ve Ruhani Kurul Başkanı Başepiskopos Aram Ateşyan vilayet kanalıyla verdikleri dilekçede, eş patrik seçimi için izin verilmesini istemişlerdir. 

-09 Aralık Çarşamba günü eş patrik seçimi müteşebbis heyeti seçilmiştir. 

– Seçim müteşebbis heyeti 16 Aralık’ta ilk toplantısını yaparak görev dağılımı yapmış ve durum -neden bilinmez- yine Ruhani Kurul tarafından Vilayet kanalıyla hükümete bildirilmiştir. 

– 14 Ocak tarihinde Eş Patrik seçimi müteşebbis Heyeti İstanbul Vilayeti kanalıyla verdikler dilekçede, eş patrik değil patrik seçimi yapılacağı belirtilmiş, nedense sadece oy kullanma yaşıyla ilgili değişiklik talep edilmiştir. 

Bu durma göre, mevcut patriğimiz Mesrob II ölmedikçe ya da istifa etmedikçe hiçbir kurul ya da kişi gelenek ve göreneklerimizi ve Nizamnameyi çiğnemeden Patrik seçimine gidemez. Patrik Hazretleri hayattadır ve istifa etmemiştir, istifa edecek durumda da değildir. O halde hiçbir kurum ya da kişi ve Patrik Seçimi Müteşebbis Heyeti patrik seçimi kararı veremez. Zaten seçim kurulunun görevi yönetmeliğe ve geleneklerimize göre lekesiz bir eş patrik seçiminin yapılmasını sağlamaktır. 

Anlatılanlar gerçekten çok tuhaf, Türkiye’nin en yetkili Ermeni Ortodoks Apostolik Kilisesinin Ruhani Kurulu eş patrik seçimi mümkündür deyip karar verirken, doğal olarak bu konuda bilgi ve birikimi çok sınırlı olan ve sadece görevi eş patrik seçimi olan sivil bir kurul, kendisini Ruhani Kurul yerine koyarak kararlar vermektedir. 1700 yıllık kilisemizin uygulamaları konusunda yorum yapmaya hiçbir hakkı olmayan seçim kurulu, eş patriğin asa kullanamayacağı, Patriklik koltuğuna oturamayacağı hatta kilisede ayinde isimlerinin söylenmesinde zorluk olacağı gibi gerçekten tamamen ruhanilerimizi ilgilendiren ve yetkili olmadıkları konularda kararlar alarak patrik seçimine karar vermiştir. Yukarıda görüleceği gibi, seçim kurulu müteşebbis heyetinin kurulmasındaki dayanak Ruhani Kurulun 2 Mart 2009 tarihli “eş patrik seçimi” kararı ve bu karara dayanarak 03 Aralık tarihinde Vilayete yapılan eş patrik seçim başvurusudur. Yukarıda belirtildiği gibi Patriğimiz ne ölmüştür, nede istifa etmiştir. Bu nedenle Patrik seçimi kararı hiçbir şekilde hüküm ifade etmez. Ancak bu kararla kurul kendi dayanağını yok etmiş olur. Zaten Ruhani Kurul istese de bu koşullarda patrik seçimine gidemez, giderse Ruhani Kurul kendisine Patriği görevden alma yetkisi vermiş olur ki bu ne mümkündür, ne de hüküm ifade eder. Diğer yandan yasaların eş patrik seçimine izin vermediği sözü büyük bir yanlıştır. Bir çok defa yazdığımız gibi Lozan dahil hiçbir sözleşmede ve yasada Patrik sözü geçmez. Hükümetin geçici Patrik seçimi yönetmeliği yerine geçici eş patrik yönetmeliği çıkarmaması için hiçbir neden yoktur. 

Sonuç olarak, Eş Patrik seçimi Müteşebbis heyeti, hatasında ısrar etmemeli yeni bir dilekçe vererek, Ruhani Kurulun tıbbi nedenlerle aldığı eş patrik seçimi kararı gereğince patrik değil eş patrik seçileceğini belirtmelidir. Farzı muhal yüzlerce yıllık gelenek ve göreneklerimizi dikkate almayan bir yönetmelik çıkarsa her zaman itiraz mümkündür ve gerekirse de yönetmeliğin iptali için girişim başlatılmalıdır. 

Yanlış hatırlamıyorsam Katolikos, bir gazeteye verdiği bir demeçte, eş patrik ya da Katolikos seçiminin iki şekilde olacağını açıklamıştı. Birisi seçilmiş Katolikos ya da Patriğin kendi kararıyla, hastalık, yaşlılık ya da benzeri nedenle görevini yeteri kadar yapamadığı için atama yoluyla eş Katolikos ya da Patrik atanmasıdır. Bu durumda asıl patrik ya da Katolikos öldüğünde, eş Katolikos ya da Patriğin de görevi sona erer. İkinci yol yine hastalık, yaşlılık ya da benzer nedenle Katolikos ya da Patriğin görev yapamayacak durumda olduğunda aynen Katolikos ya da patrik seçimindeki prosedürlere uyularak seçim yoluyla eş Katolikos ya da Patrik seçilmesidir. Bu durumda asıl Katolikos ya da Patrik ölünce diğeri aynen göreve devam eder. 

Değerli okurlar, hiç hesaba katmadığım beni rahatsız eden bazı gelişmeler yüzünden, bu güne kadar savunduğum çift dereceli seçimin tekrar tartışmaya açılabileceğini düşünmeye başladım. Din adamlarımızın bu seçim yüzünden taraf olmaları ve bölünmeleri, eş patriği halka değil kilise duvarlarına seçmeyi esas alan seçim bölgelerinin değişmemesi beni rahatsız eden nedenlerden bazıları. Bu da başka bir yazı konusu. 

Değerli okurlar, Eş Patrik Seçimi Müteşebbis Heyeti bu konuda açıklama yapmak isterse, cevap hakkımız saklı kalmak koşuluyla açıklamaları aynen sayfamıza koyacağımızı da ayrıca belirtmek isterim. 

Sevgiler.
Murat Bebiroğlu
murat.bebir@gmail.com