Ölümünün 140. Yılında
GOMİDAS Vartabed in Anısına.
SOGHOMON SOGHOMONYAN (26Eylül 1869-22Eylül 1935)
26 Eylül 1869 tarihinde Kütahya da müzisyen bir aileden doğan Soghomon Soghomonyan , 1 yaşında annesini , 10 yaşında babasını kaybeder ,sadece Türkçe konuşabilen yetim Soghomon un sesi çok güzel olduğundan , yaşadığı yörenin Ermeni din adamının aracılığı ile, 1881 tarihinde Etchmidzin Kevorkyan Ruhban okuluna eğitim ve öğrenime alınır,1893 yılında Baş patrik Katolikos Khrimyan Hayrig (Mıgırdiç Khrimyan) zamanında , GOMİDAS Apeğa(önrahip) unvanı ile bu okuldan mezun olur, aynı yılın sonbaharında mezun olduğu ruhban okuluna , müzik öğretmeni Kara-Murza dan boşalan müzik öğretmenliği görevine atanır,1895 yılında Vartabed (Rahip=Gözetmen) rütbesine yükselen Gomidas Etchmiazin manastırın kalıcı ruhanisi olur.
Halk müziği ve antik enstrümanları koro, orkestra, ve kilisede kullanan ilk müzisyen olan Gomidas , Anadolu ve özellikle Ermeni halk müziğini ve ezgilerini yerinde incelemek , araştırmak , yorumlamak ve tanıtmak, için Anadolu yu, Kafkasya yı, Balkanları , Avrupa yı dolaşır.
1896 yılında müzik eğitimi için Berlin Üniversitesine kaydolur, çok başarılı üniversite öğrencilik yıllarından sonra 1899 da unvanı ile mezun olur, mezuniyetinden hemen sonra Ermenistan a dönerek , zamana göre bir yenilik olan, çok sesli(polifonik) koro çalışmalarına derhal başlar.
1905 de Tiflis,1906 da tekrar Almanya ya , daha sonraları Paris e geçen Gomidas Vartabed , zamanın ünlü kültür merkezlerinin salonlarında Anadolu ve Ermeni halk müziği ezgileri , Ermeni Kilise müziği konserleri vererek bu tür müziği batılılara tanıtıp ünlenir, batı müzik otoritelerinin ve basının dikkatlerini çekerek yakın ilgi görür.
Gomidas her gittiği yerde Anadolu ve Ermeni halk müziği ve Ermeni kilise müziği , ilahilerle ile çalışmalar ve incelemek yaptı, çeşitli orkestra, korolar kurdu, en önemi eserlerinden biri de kendisine özgü
olarak tanındı , keman dörtlüsü için hazırladığı besteleri ve derlemeleri Avrupa da, Rusya da ,ve Iranda çok beğeni ve ün kazandı.
Gomidas Vartabed ın kurduğu , 300 kişilik , ünlü
Ömrü boyunca dini eğitim görmüş sadece müzikle uğraşmış , yaşadığı toprağın kültürüne katkıları olmuş, müziğini en derin köklerine kadar araştırmış ,o müziği otantik bir şekilde süslemiş , geliştirmiş büyük bir müzik dehası Gomidas Vartabed 24 Nisan 1915 de 234 Ermeni aydını ile birlikte tutuklanır , Çankırı ya sürgüne gönderilir , çalışmaları , eserleri tahrip edilir , notaları yakılır, Halide Edip Adıvar ın girişim ve çabaları ile 8 Mayıs 1915 de İstanbul a geri gönderilir, sürgünde yaşadıkları onda onarılamaz yaralar açıp ruh sağlığını bozar, 1915 da İstanbul La Paıx Hastanesi Psikiyatri kliniğine yatırıldı, 1916 yılında Paris Psikiyatri kliniğine gönderildi :
22 Ekim 1935 günü,Anadolu ve Ermeni müziğinin parlayan güneşi, doğduğu toprağı örten gök kubbeden başka bir yabancı gök kubbe altında , vatanından çok uzak bir yerde , battı ,Gomidas Vartabed Paris teki bu klinikte öldü.
Anadolu otantik halk türkülerinin şifrelerini çözen , bu temponun dokuma temposu olduğunu ilk söyleyenin, ayrıca Anadolu da kullanılan bir çok ilkel aletin temposunun müziğe uyarlandığı teorisini ortaya atanın Gomidas Vartabed olduğuna dair bilgilere, Berin Üniversitesi Müzik bölümün 1899 tarihli kayıtlarında rastlanmaktadır, diğer bir deyişle Gomidas Vartabed Anadolu ya ait her türlü sesi müziğe kaydedip türküye dönüştürmüştür diyebiliriz.
Türk Halk müziğine büyük katkıları olan Gomidas Vartabed in besteleri eserleri ,ve derlemeleri , Türk Halk müziği dalında ünlü bir çok sanatçılar tarafından, Gomidas ismi anılmadan kullanılmış,kullananın kendi öz eseriyimiş gibi tanıtılmış.
1915 in 24 Nisan ındaki , 234 Ermeni aydınların zorunlu sürgünün simgesi olan Gomidas Vartabed in büstü Paris te anıt olmuştur.
Erivan da , anısına ,< Gomidas > adıyla konservatuar vardır , ayrıca birçok Ermeni yerleşim bölgelerinde , adıyla anılan korolar kurulmuştur.
Kendisini rahmetle anar, unutulmaz hatırası önünde saygı ile eğiliriz.
Dr.med.Sarkis Adam
Kaynak: GOMİDAS(Rupen Terlemezyan-Erivan 1992)
Yorumlar kapatıldı.