¶ºրշ. î. غêրàä ²րøºäÆêÎàäàê Øàô²üº²ÜÀ ºô Æր ¶àրÌÀ

§²½¹³Ï¦ úñ³Ã»ñÃ

82ր¸ î²րÆ ÂÇõ 247 (23062)
6 ÚàôÜàô²ր 2009, ¿ç 4

¶ºրշ. î. غêրàä ²րøºäÆêÎàäàê Øàô²üº²ÜÀ ºô Æր ¶àրÌÀ

ÎÀ ÜàôÆրàôÆ Î. äàÈêàÚ ä²îրƲրø غêրàä ²րøºäÆêÎàäàê Øàô²üº²ÜÆ ¶²հ²Î²Èàôº²Ü 10-²Øº²ÎÆÜ
(Àêî 1996 Â. ÄàÔàìր¸²¶Æî²Î²Ü ¸Æî²րÎàôØܺրÆ)

§øë³նÑÇն• ï³ñÇ ³ÕûûóÇ îÇñáçÁ, áñ ÅáÕáíáõñ¹Çë •ÉáõËÁ ³Õáõáñ ÑáíÇõ ÙÁ ÁÉɳÛ, »õ î¿ñÁ Ø»ëñáåÁ ÕñÏ»ó¦:
¥ÂáõñùÇáÛ Ñ³Ûáó »ñç³նϳÛÇß³ï³Ï շնáñÑù å³ïñdzñù¤

§ÄàÔàìր¸ÆÜ Ì²è²Ü ÀÈȲÈÀ շ²¯î ØºÌ ä²îÆô ¾…¦

²ñ»õáï, å³Ûͳé ûñ ÙÁն ¿ñ, »ñµ سñÙ³ñ³ Íáíáõն ϳåáÛï-ɳ½áõñÁ ×»Õù»Éáí Ù³ñ¹³ï³ñ ն³õÁ äáÉÇë¿ն »ÏáÕ ÑáÍ µ³½ÙáõÃÇõնÁ ѳëóáõó ¶Áն³ÉÁ ÏÕ½Ç:
´³ñ»ï»ë, ÷³ñó٠³ñï³ùÇնáí »ñÇï³ë³ñ¹ ѳÛñ ëáõñµÁ, •áñÍն³Ï³ն ѳå×»å ù³ÛÉ»ñáí, •ñ»Ã¿ Ù¿Ï ßáõնãáí µ³ñÓñ³ó³õ ½³éÇí»ñ µ³ñÓáõնùÁ, áñï»Õ 1857 Ãáõ³Ï³նÇն ϳéáõóáõ³Í ¿ñ ê. ¶ñÇ•áñ Èáõë³õáñÇã հ³Û³ëï³ն»³Ûó »Ï»Õ»óÇն: ²Ûն ó÷áõñ ¿ñ áõ Ù»ն³õáñ…:
հ³Ûñ ëáõñµÁ ն»ñë Ùï³õ, ն³Û»ó ßáõñçÁ »õ ÏÇë³Ë³õ³ñÇն Ù¿ç ï»ë³õ »ñÏáõ Í»ñ Ù³ÙÇÏն»ñ, áñáնù Éáõé Ï՛³ÕûÿÇն: Æնùն ³É Çñ ³ÕûÃùÁ Áñ³õ »õ Ùï³ËáÑ ¹áõñë »Ï³õ »Ï»Õ»óÇ¿ն: ܳۻó³õ ³Ù³ÛÇ, Éùáõ³Í µ³ÏÇն »õ Ùïù»ñáõ Ù¿ç Çնϳõ…: ²ñ¹»ûù ÇնùÁ DZնã åÇïÇ Ïñն³ñ Áն»É ³Ûëï»Õ: ØDZÿ Ç ½áõñ ¿ñ äáÉëáÛ ¾ë³»³ն í³ñųñ³նÁ ³õ³ñï»É¿ն »ïùÁ Çñ Ñá•»õáñ áõëáõÙն³éáõÃÇõնÁ ß³ñáõն³Ï»É շÃáõÃϳñÃÇ ²Ù»ñÇÏ»³ն ùáÉ»×Çն Ù¿ç, ³ÛնáõÑ»ï»õª ϳï³ñ»É³•áñÍáõ»É Ødzó»³É ܳѳն•ն»ñÇ Â»ննÁëÇÇ Ñ³Ù³Éë³ñ³նÇ ³ëïáõ³Í³µ³ն³Ï³ն µ³ÅնáõÙ…: ØDZÿ ³Ûë »ñÏáõ µ³ñÇ Ù³ÙÇÏն»ñáõն ѳٳñ Çնùն ³Û¹ù³ն •Çï»ÉÇùն»ñ ³Ùµ³ñ»ó, É»½áõն»ñáõ ïÇñ³å»ï»ó, Ññ³Å³ñ»ó³õ ³ß˳ñÑÇÏ Ï»³նù¿ն, áõËï»ó ͳé³Û»É ѳÛáó »Ï»Õ»óÇÇն »õ ÅáÕáíáõñ¹Çն…: à±õñ ¿ñ ³Ûëï»ÕÇ Ñ³ÛáõÃÇõնÁ: ⿱ áñ ¶Áն³ÉÁ ÏÕ½Çն ³é³ç ³նáõ³ն»É »ն ¾ñÙ»նÇ ³ï³, ³ÛëÇնùնª հ³Ûϳϳն ÏսDž: Æñ áã˳ñն»ñÁ Ïáñëնóáõó³Í ÑáíÇõÇ ÙÁ å¿ë ³ն ¹áõñë »Ï³õ »Ï»Õ»óÇÇն µ³Ï¿նª Éáõé áõ Ùï³Ñá•…:
øÇã ³ն¹Çնª ÷áÕáóÇն Ù¿çï»ÕÁ ѳÛñ ëáõñµÁ ï»ë³õ ù³նÇ ÙÁ ë»õ³ã ïÕ³ն»ñ, áñáնó ˳ÕÁ í¿×Ç ¿ñ ÷áËáõ³Íª ûï³ñ ³նí³Û»É Ëûëù»ñáí…:
հ³Ûñ ëáõñµÇն áõÕ»ÕÇն Ù¿ç Û³նϳ°ñÍ ÙÇïù ÙÁ ͳ•»ó³õª •áõó¿ å¿ïù ¿ ³Ûëï»Õ¿°ն ëÏëÇÉ…:
²ն Çñ µ³ñÇ ÅåÇïáí Ùûï»ó³õ ïÕ³ն»ñáõնª ¹ÇÙ»Éáí.
– îÕ³¯ù, Çնãá±õ ÷áÕáóÁ ÏÁ ˳ճù:
– հ³å³ á±õñ ˳ճնù:
– ´³ñÓñ³ó¿ù »Ï»Õ»óÇÇն µ³ÏÁ, Ñáն ³õ»ÉÇ ³½³ï ÏÁ ˳ճù:
– ¾¯, Çñ³õáõնù ϳ±Û:
– ²նßáõ¯ßï, »Ï¿°ù, ÙdzëÇն »ñóնù:
îÕáóÁ •ÉáõËն ³նó³Íª ѳÛñ ëáõñµÁ »Ï»Õ»óÇÇն µ³ÏÁ ¹³ñÓáõó ˳ճÑñ³å³ñ³Ï »õ Çնùն ³É ³նáնó Ñ»ï ëÏë³õ ˳ճÉ:
– îÕ³¯ù, »Ã¿ Ûá•ն»ó³ù, í³ÕÁ նáñ¿ն ³Ûëï»Õ Ïáõ •³ù, ÏÁ ß³ñáõն³Ï»նù Ù»ñ ˳ÕÁ:
îÕ³ùÁ áõñ³Ë-áõñ³Ë óñáõ»ó³ն:
ºñÇï³ë³ñ¹ ѳÛñ ëáõñµÁ Çñ ³Û¹ ûñáõ³ն ³é³ù»Éáõû³ն Ù³ëÇն ³×³å³ñ»ó å³ïÙ»É Çñ Ñá•»õáñ ÑûñÁª äáÉëáÛ ³Û¹ ųٳն³Ïáõ³ն շնáñÑù å³ïñdzñùÇն, áñÁ ÿå¿ï Ù»¯Í ÛáÛë»ñ ¿ñ ϳåáõÙ Çñ Ó»éն³¹ñ³Í »ñÇï³ë³ñ¹ ѳÛñ Ø»ëñáå Øáõóֆ»³նÇն Ñ»ï, µ³Ûó á°ã »ñµ»ùª ÷áÕáóÁ ˳ճóáÕ ïÕ³ն»ñáõն:
ä³ïñdzñù Ñûñ ϳëϳÍն»ñÁ ãíѳï»óáõóÇն ѳÛñ Ø»ëñáåÇն, áñÁ Û³çáñ¹ ÇëÏ ³é³õûï ϳնáõË Ùï³õ ˳նáõê ùÇã ÙÁ ß³ù³ñ»Õ¿ն, ùÇã ÙÁ ßáùáɳ •ն»ó, áñ µ³Å³նÇ Çñ նáñ, ÷áùñÇÏ µ³ñ»Ï³Ùն»ñáõն:
Æñ³å¿ë, Û³çáñ¹ ûñ»ñն ³õ»ÉÇ Ñ»ï³ùñùÇñ ³նó³ն…: îÕ³ùÁ Çñ»նù ³ն•³Ù ãѳëÏó³ն, ÿ å³ï׳éÁ ß³ù³ñ»Õ¿նÇ ³նáõßáõÃDZõնն ¿ñ, ÿ± ѳÛñ Ø»ëñáåÇն ³նáõß í»ñ³µ»ñÙáõնùÁ, áñն ³նÓ³նÓÇñ ѳٵ»ñáõû³Ùµ ÏÁ ½µ³Õáõ¿ñ Çñ»նó Ñ»ï ųٻñáí, å³ïÙáõÃÇõնն»ñ ÏÁ å³ïÙ¿ñ, Çñ»նó Íáí ÏÁ ï³ն¿ñ, Ñ»ï»ñնÇն Íáí ÏÁ Ùïն¿ñ, µ³Ûó ն³»õª ÏÁ ëáñí»óն¿ñ »ñ•»ñ, ë³ÕÙáëն»ñ, ß³ñ³Ï³նն»ñ…:
ºõ ³Ûëå¿ë, ϳٳóáõÏ ÙÁ, »Ï»Õ»óõáÛ ¹³ñ³õ³ն¹Çն ϳ½Ù³Ï»ñåáõ³Í ³Ù¿նûñ»³Û ѳն¹ÇåáõÙն»ñÁ ë»ñïáÕáõû³ն Ï»ñå³ñ³նù ëï³ó³ն, áñáնù ûñ¿ ûñ ÏÁ ѳٳÉñáõ¿Çն նáñ³նáñ ïÕ³ն»ñáí »õ ³նå³ÛÙ³նûñ¿ն Ï’³õ³ñïáõ¿Çն ß³ù³ñ»Õ¿նáí, ËÙáñ»Õ¿նáí »õ ÑÇõûñáí:
úñ»ñÁ Ï՛³նóն¿Çն, ß³µ³Ãն»ñն ³Éª Çñ³ñáõ »ï»õ¿: îÕ³ùÁ Çñ»նù ³É ã¿Çն ½•³ñ, ÿ Çնãå¿ë Çñ»նù նáñ Ó»õÇ, նáñ ϳճå³ñÇ Ù¿ç ÏÁ Ùïն¿Çն: ²նáնù ³ñ¹¿ն Çñ»նó ïáõն»ñáõն Ù¿çÁ ëÏë³Í ¿Çն ùÃÇ ï³Ï¿ն ë³ÕÙáëն»ñ »ñ•»Éª ½³ñÙ³óն»Éáí Çñ»նó ѳñ³½³ïն»ñÁ:
úñ ÙÁն ³É ï¿ñ Ø»ëñáåÁ Û³Ûï³ñ³ñ»ó. §îÕ³¯ù, •Ç￱ù, ßáõïáí Ùûï ¿ ì³ñ¹³í³éÇ ïûնÁ: Ø»նù áã ÙdzÛն ³Ûëï»Õ ܳõ³ë³ñ¹»³ն ˳ջñáõ ÙñóáõÙն»ñ åÇïÇ Ï³½Ù³Ï»ñå»նù, ³ÛÉ»õ Ù»ñ »Ï»Õ»óÇÇն Ù¿çÁ ê. å³ï³ñ³• åÇïÇ Ù³ïáõó»նù, »õ ¹áõ°ù ³É ÇնÍÇ Ñ»ï Ëáñ³նÇն ³éç»õÁ åÇïÇ »ñ•¿ù:
²°É ïÕáó áõñ³Ëáõû³նÁ ë³ÑÙ³ն ãϳñ…: 

ì»ñç³å¿ë »Ï³õ ëå³ëáõ³Í ûñÁ: øննáõÃÇõն ïáõáÕ áõë³նáÕÇ ÙÁ å¿ë Ûáõ½áõ³Í ¿ñ ѳÛñ Ø»ëñáåÁª ³ñ¹»ûù Ù³ñ¹ÇÏ »Ï»Õ»óÇ åÇïÇ •³ÛDZն, ³ñ¹»ûù §Çñ ïÕ³ùÁ¦ Çñ »ñ»ëÁ ×»ñÙ³Ï åÇïÇ Ñ³ն¿Ç±ն…:
´³Ûó ϳï³ñáõ³Í ¿ñ ³նϳն˳ï»ë»ÉÇն: ¶Áն³ÉÁ ÏÕ½Çն »Ï³Í նáñ»Ï ѳÛñ ëáõñµÇ ³ñï³ëáíáñ í³ñùն ³ñ¹¿ն ³նÃ»É Ñ»é³ËûëÇ å¿ë ï³ñ³Íáõ»É ¿ñ ïáõն¿ ïáõն, ÷áÕáó¿ ÷áÕáó: ºõ ³Ù¿ն Ù¿ÏÁ Çñ ½³õ³ÏÇն »Ï»Õ»óÇÇն Ù¿ç »ñ•»ÉÁ ï»ëն»Éáõ »õ Éë»Éáõ ѳٳñ ѳ•³Í-ϳå³Í Ï՛³×³å³ñ¿ñ ¹¿åÇ ê. ¶ñÇ•áñ Èáõë³õáñÇ㠻ϻջóÇն: ²նáնù ն³»õ Ï՛áõ½¿Çն ï»ëն»É ³Û¹ Ññ³ß³•áñÍ »ñÇï³ë³ñ¹ Ñá•»õáñ³Ï³նÁ, áñÁ ϳñ× Å³Ù³ն³Ïáõ³ն Ù¿ç í»ñ³÷áË³Í ¿ñ ÏÕ½ÇÇն Ñ³Û Ù³նáõÏն»ñáõն Ó³նÓñ³ÉÇ áõ Ùdzå³Õ³Õ ³éûñ»³նª ³Ûն ¹³ñÓն»Éáí µáí³ն¹³Ï³ÉÇó »õ նå³ï³Ï³ëɳó:
²Û¹ ûñáõ³ն å³ï³ñ³•Á ëáíáñ³Ï³նÇն նÙ³ն ã¿ñ: ä½ïÇÏ »ñ•Çãն»ñÁ Çñ»նù ½Çñ»նù •»ñ³½³նó»óÇն, ÇëÏ ³նáնó áõëáõóÇãÁª ѳÛñ Ø»ëñáåÁ, Çñ ³Ïնáóն»ñáõն Ù¿ç¿ն ËÇëï, µ³Ûó Ëñ³ËáõëáÕ Ñ³Û»³óùáí ÏÁ Ñ»ï»õ¿ñ ³Ù¿ն Ù¿Ïáõն »ÉáÛÃÇնª ³ննϳï áõÕÕ»Éáí »õ û•ն»Éáí: 

Ü»ñϳն»ñÁ ³÷ Ç µ»ñ³ն ½³ñÙ³ó³Íª ÏÁ Éë¿Çն »ñÇï³ë³ñ¹ ѳÛñ Ø»ëñáåÇն ù³ñá½Á, áñÁ ûñÑնáõÃÇõն »Õ³õ µáÉáñÇն…: ²Û¹ ǯնã •»Õ»óÇÏ Ñ³Û»ñ¿ն, ³Û¹ ǯնã ËáñÇÙ³ëï, ¹³ëïdzñ³ÏÇã Ùïù»ñ, áñáնù, ϳñÍ»ë, Ïáõ •³ÛÇն ³ñÃնóն»Éáõ ß³ï»ñáõն նÇñÑ³Í Ñá•Çն»ñÁª ³Ûնï»Õ ³ëïáõ³Í³Ñ³×áÛ µ³ñáõû³ն ÍÇÉ»ñ ë»ñÙ³ն»Éáõ…: àñù³¯ն ųٳն³Ï ¿, áñ ¶Áն³ÉÁ ÏÕ½ÇÇ Ñ³Û Ñ³Ù³ÛնùÁ ½ñÏáõ³Í ¿ »Õ»É ³Û¹ Ñá•»õáñ í³Û»Éù¿նª Çնùն ³É ã•Çï³Ïó»Éáí, ÿ á±í ¿ ÇնùÁ, DZնã ¿ ѳõ³ïùÁ, á±ñն ¿ Ù³ñ¹áõ •áÛáõû³ն ÇÙ³ëïÁ…: հ³ñó»ñ, áñáնù Ù¿ÏÇÏ-Ù¿ÏÇÏ, ÏÇñ³ÏÇ¿-ÏÇñ³ÏÇ ²ëïáõ³Í³ßáõնãÇ å³ï•³Ùն»ñáí ÏÁ å³ñ½³µ³նáõ¿Çն, ÏÁ Ù»Ïն³µ³նáõ¿Çն…: àõ ³նáնù ϳåáõ»ó³ն Çñ»նó »Ï»Õ»óÇÇն, Çñ»նó ѳõ³ïùÇն, Çñ»նó ѳÛñ Ø»ëñáå Øáõóֆ»³նÇն…:
²ñ¹¿ն ßáõñç »ñÏáõ ï³ëն³Ù»³Ï ¿ •Éáñáõ¿ñ ³Û¹ ³նÙáé³ó ûñ»ñ¿ն: öáùñÇÏ, ã³ñ³××Ç ïÕ³ùÁ Ù»Íó»ñ, ¹³ñÓ»ñ »ն µ³ñ»ÏÇñÃ, •Çï³ÏÇó »õ •áñÍáõն»³Û »ñÇï³ë³ñ¹ն»ñ, áñáնó ѳٳñ »Ï»Õ»óÇն á°ã ÙdzÛն ²ëïáõÍáÛ ïáõնն ¿, ³ÛÉ»õª Çñ»նó Ñá•áõ ïáõնÁ, Çñ»նó Çնùնáõû³ն ¿áõÃÇõնÁ…: ²նáնù µáÉáñն ³É ëÇñ³Ûûųñ ÏÁ ϳï³ñ»ն »°õ Éáõë³ñ³ñÇ, »°õ ųÙÏáãÇ, »°õ óճϳնÇ å³ñï³Ï³նáõÃÇõնն»ñÁ: ²նáնù նáõÇñáõ³Í »ն »°õ »Ï»Õ»óÇÇն, »°õ ³ñ¹¿նª î. Ø»ëñáå ³ñù»åÇëÏáåáë ¹³ñÓ³Í Øáõóֆ»³ն ëñµ³½³նÇն, áñÁ á°ã ÙdzÛն Çñ»նó Ñá•»õáñ ѳÛñն ¿, ³ÛÉ»õª Æß˳ն³ó ÏÕ½Çն»ñáõ ßáõñç ù³é³ëáõն ѳ½³ñ Ñ³Û Ñ³Ù³ÛնùÇ íÇ׳ϳõáñ ï»ëáõãÁ, »Ï»Õ»óÇն»ñáõ ѳۻñ¿ն »õ Ãñù»ñ¿ն ù³ñá½ÇãÁ, Ü»ñë¿ë»³ն ¹åñ³ó ¹³ëáõ ն³Ë³•³ÑÁ, ÙÇç»Ï»Õ»ó³Ï³ն •áñÍ»ñáí å³ïñdzñù³Ï³ն ÷á˳նáñ¹Á, Îñûն³Ï³ն å³ïϳé»ÉÇ ÄáÕáíÇ ³ï»ն³å»ïÁ…: 

Ø»ëñáå ëñµ³½³նն ¿ Ó»éն³¹ñ»É îñ¹³ï ùÑնÛ. àõ½áõն»³նÇն, ºÕdz ùÑնÛ, ø»ñí³ն×»³նÇն, ¼³ù¿áë ³µÕ. úѳն»³նÇն, ºÕÇß¿ ³µÕ. àõãùáõն»³նÇն »õ ß³ï áõñÇßն»ñáõնª ëï»ÕÍ»Éáí åáÉë³Ñ³Û »ñµ»ÙնÇ ³ñųն³õáñ Ñá•»õáñ ¹³ëáõն ³ñųնÇ Å³é³ն•ն»ñ…:
²Ñ³ ë³ñϳõ³• èáÛ øÇõãÇõù³Ã»ßÁ, áñÁ ջϳí³ñáõÙ ¿ ¶Áն³ÉÁ ÏÕ½ÇÇ Ü»ñë¿ë»³ն ¹åñ³ó ¹³ëÁ »õ ϳ٠åáÉë³Ñ³Û նáñ ë»ñáõն¹Ç ն»ñÑáõն µ³ն³ë¿ñն»ñ¿նª ¹åÇñ ì³Õ³ñß³Ï ê»ñáµ»³նÁ »õ áõñ³ñ³ÏÇñ ¹åÇñ ê»õ³ն î¿ÛÇñÙ»ն×»³նÁ, áñÁ ºñ»õ³նÇ Ñ³Ù³Éë³ñ³նÁ ëáíáñáÕ åáÉë³Ñ³Û ³é³çÇն áõë³նáÕն ¿ ¹³ñÓ³Í, ê. ¾çÙdzÍնÇ ¶¿áñ•»³ն ×»Ù³ñ³նÇ ë³ն Âáñáë ë³ñϳõ³•Á, ¶¿áñ• Ü»ñÏǽ áõñ³ñ³ÏÇñ ë³ñϳõ³•Á, áñÁ í»ñç»ñë, »ñµ ÍնáÕùÇն Ñ»ï Ø»ñïÇն¿ն äáÉÇë ÷á˳¹ñáõ»ó³õ, ѳۻñ¿ն á°ã Ù¿Ï µ³é •Çï¿ñ, ÇëÏ ÑÇÙ³ª á°ã ÙdzÛն ëù³նã»ÉÇ Ñ³Û»ñ¿ն ÏÁ ËûëÇ, ³ÛÉ»õ ³Ù¿ն ÏÇñ³ÏÇ ê³Ù³Ãdzۿն ÏÁ ѳëնÇ ¶Áն³ÉÁ ÏÕ½Ç, áñå¿ë½Ç Çñ ³նáõß Ó³Ûնáí Ù³ëն³ÏóÇ »Ï»Õ»ó³Ï³ն µáÉáñ ³ñ³ñáÕáõÃÇõնն»ñáõն…:
հÇÙ³Ïáõ³ն ѳõ³ï³ó»³Éն»ñáõն 70-80 ïáÏáë¿ն ³õ»ÉÇն »ñµ»ÙնÇ ³Ûë §ïÕ³ùն¦ »նª Çñ»նó նáñ³ëï»ÕÍ Áնï³նÇùն»ñáí áõ ½³õ³Ïն»ñáí…: 

²ÛÅÙ ³ñ¹¿ն á°ã ÙdzÛն ¶Áն³ÉÁ ÏÕ½ÇÇ Ñ³ÛáõÃÇõնÁ ³նѳٵ»ñáõû³Ùµ ÏÁ ëå³ë¿ ÏÇñ³ÏÇ ûñáõ³ն ê. å³ï³ñ³•Çն, ³ÛÉ»õ Æß˳ն³ó ÙÇõë ÏÕ½Çն»ñ¿ն Ù³ñ¹ÇÏ ն³õ»ñáí ѳåßï³å Ïáõ •³ն ¶Áն³ÉÁÇ »Ï»Õ»óÇն, áñå¿ë½Ç ѳÕáñ¹³ÏóáõÇն Çñ»նó ³ñÙ³ïն»ñáõն, ÁÙµáßËն»ն ÏáÙÇï³ë»³ն å³ï³ñ³•Ç Ñá•»Ãáí Ù»Õ»¹Çն»ñÁ »õ Ø»ëñáå ëñµ³½³նÇ Ñá•Çն»ñáõն ëնáõն¹ áõ ¹³ñÙ³ն ïáõáÕ ù³ñá½ն»ñÁ…: 

²Ûëï»Õ »ն ï³ñÇùáï Ù³ÙÇÏն»ñ áõ å³åÇÏն»ñ, γ½¹áõñÙ³ն ϳ۳նÇ նáõ³½ µ³Ëï³õáñ ѳٳ½•»ëï³õáñ ÷áùñÇÏ ïÕ³ն»ñ áõ ³ÕçÇÏն»ñ, áñáնó Éñçûñ¿ն ÏÁ ÑëÏ»ն í³ëï³Ï³ß³ï í³ñÅáõÑÇ Üáõ³ñ¹ Ú³Ïáµ»³նն áõ µ³ն³ëï»Õͳϳն ßնáñÑùáí ûÅïáõ³Í äûÕáë ºÕdz½³ñÁ, ³Ûëï»Õ »ն ³½նáõ³½³ñÙ »ñÇï³ë³ñ¹ն»ñ áõ å³ñÙ³նáõÑÇն»ñ…: ´áÉáñն ³É áõßÇ áõßáí ÏÁ Ñ»ï»õÇն ê. å³ï³ñ³•Ç ÃáíÇã ³ñ³ñáÕáõû³ն, •ñ»Ã¿ µáÉáñն ³É ͳÛñ¿ Ç Í³Ûñ ÏÁ Ó³Ûն³ÏóÇն ê. å³ï³ñ³•Çն, ÏÁ Ù³ëն³ÏóÇն Ùdzëն³Ï³ն Ëáëïáí³ն³նùÇն »õ ê. ѳÕáñ¹áõÃÇõնÁ Ï՛Áն¹áõնÇն áñå¿ë Ñá•áõ Ù³ùñ³½³ñ¹áõÙ…: 

Ìáí³óáÕ Ñ³õ³ï³ó»³Éն»ñáõ Ëáõéն»ñ³Ù µ³½Ùáõû³ն ѳٳñ ³ñ¹¿ն ÷áùñ ¿ ¶Áն³ÉÁÇ »Ï»Õ»óÇն, Ñ»ï»õ³µ³ñ ¹áõñëÁª µ³ÏÇն Ù¿çն ³É նëï³ñ³նն»ñ »ն ¹ñáõ³Í, áñå¿ë½Ç •áն¿ µ³ñÓñ³ËûëÇ áõնÏն¹ñáõû³Ùµ Ù³ëն³ÏÇó ¹³éն³ն ûñáõ³ն ËáñÑáõñ¹Çն:
²ÛÅÙ »Ï»Õ»óÇն »õ ÏÇó ¹³ñ³õ³ն¹Ç ï³ñ³ÍùÁ »õë µ³ñ»Ï³ñ•áõ³Í »ն Ø»ëñáå ëñµ³½³նÇ Ó»éնѳëáõû³Ùµ »õ ¹»é ³õ»ÉÇ åÇïÇ µ³ñ»÷áËáõÇն: ²Ûëï»Õ ½³ն³½³ն •»Õ³ñáõ»ëï³Ï³ն »õ ѳٳÛնù³ÛÇն µ³½Ù³Ù³ñ¹ ÙÇçáó³éáõÙն»ñ ï»ÕÇ Ï՛áõն»ն³ն, å³ßïûն³Ï³ն Áն¹áõն»ÉáõÃÇõնն»ñ, ëÇñáÛ ë»Õ³նն»ñ ÏÁ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÇնª åáÉë³Ñ³Û ï³նïÇÏÇնն»ñáõ Ëáѳñ³ñ³Ï³ն ßնáñÑùն»ñÁ óáõó³¹ñ»Éáí…: ØÇßï »éáõ½»éÇ Ù¿ç »ն ïÇÏÇնն»ñª ê»ÉÙ³ Æëù»նï»ñ¿û½Á, î³ÉÇɳ øÇõãÇõù»³նÁ, îÇ•ñ³նáõÑÇ ²ÉÃáõն-ØáñÁ, Ü»ñÙÇն üÁնïÁùÁ, ²½³ïáõÑÇ ¼³ñ³ÉÁն, Èáõǽ ä³ù³ñÁ, ¸³նdz շÇñÇնûÕÉáõն, »ñ¿óÏÇն ²ննÇÏ ¶³É÷³ù×»³նÁ »õ ß³ï áõ ß³ï áõñÇßն»ñ, áñáնù Çñ»նó ÉáõÙ³ն áõնÇն »õ Çñ»նó ßնáñÑùÇն •³ÕïնÇùÁ…: 

ºÏ»Õ»óÇÇն ÏÇó ϳéáõóáõ³Í ßÇնáõû³ն ³é³çÇն Û³ñÏÇ å³ïáõѳնÇÏ¿ն »ÏáÕÇն Çñ ÅåÇïáí ÏÁ ¹ÇÙ³õáñ¿ ïÇÏÇն 껹³ Ö³Ùå³½»³նÁª ÙáÙ »õ å³ïñdzñù³ñ³նÇ §Èñ³µ»ñ¦ ß³µ³Ã³Ã»ñÃն ³é³ç³ñÏ»Éáí: ê. å³ï³ñ³•Çó Û»ïáÛ Ø»ëñáå ëñµ³½³նն Çñ ÅáÕáíáõñ¹Çն Ù¿çն ¿ª ³նáñ Ñ»ï. ÏÁ Éë¿ ³Ù¿ն Ù¿Ïáõն áõñ³ËáõÃÇõնն áõ íÇßïÁ: ²նáñ Ù»¯Í ëñïÇն Ù¿ç ³Ù¿°ն Ù¿ÏÁ Çñ ï»ÕÁ áõնÇ…: 

ì»ñÁª »ñÏñáñ¹ Û³ñÏÁ, ëñµ³½³նÇն Áն¹áõն³ñ³նն ¿, ³é³նÓն³ñ³ն-³ß˳ï³ë»ն»³ÏÁª ³ñÅ¿ù³õáñ •ñù»ñáõ ¹³ñ³Ïն»ñáí »õ ³ñáõ»ëïÇ ëï»Õͳ•áñÍáõÃÇõնն»ñáí ͳնñ³µ»éն å³ï»ñáí: ê³Õ³ñóËÇï ͳé»ñáí »ñǽáõ³Í å³ïß•³ÙáõÙ Çñ ÑÇõñ»ñáõն Û³ñ• áõ å³ïáõáí Áն¹áõն»É¿ »ïù, Ø»ëñáå ëñµ³½³նÁ ÏÁ ëÇñ¿ ³é³նÓն³ն³É »õ ½µ³ÕáõÇÉ Çñ •Çï³Ï³ն áõëáõÙն³ëÇñáõû³Ùµ, 㿱 áñ ÇնùÁ, áñå¿ë ØÇçÇն³ñ»õ»É»³ն »Ï»Õ»óÇն»ñáõ Ïñûն³•Çïáõû³ն ÁնÏ»ñ³Ïóáõû³ն ³ն¹³Ù, Û³×³Ë ÏÁ Ù³ëն³ÏóÇ ÙÇç³½•³ÛÇն ï³ñµ»ñ •Çï³ÅáÕáíն»ñáõª êáõñµ •ñ³Ï³ն Ñն³•Çïáõû³ն ûÏն³ÍáõÇ Ñ³ն•³Ù³նùáí »õ ßáõïáí å³ßïå³նáõû³ն åÇïÇ ն»ñϳ۳óն¿ Çñ ïáùÃáñ³Ï³ն ³ï»ն³ËûëáõÃÇõնÁ: 

¼³ñÙ³ն³ÉÇ ¿, ÿ ³ն »±ñµ »õ Çնã忱ë ÏÁ ѳëնÇ ³Ûë µáÉáñÇն: سն³õ³ն¹ áñ »Ï»Õ»ó³Ï³ն, Ùß³ÏáõóÛÇն »õ µ³ն³ëÇñ³Ï³ն •Çï³Ï³ն Éáõñç ÏáÕÙնáñáßáõÙ áõն»óáÕ §շáճϳæ ѳն¹¿ëÇ, Çնãå¿ë ն³»õ ѳۻñ¿ն áõ Ãñù»ñ¿ն ÉáÛë ï»ëնáÕ å³ïñdzñù³ñ³նÇ ß³µ³Ã³Ï³ն ï»Õ»Ï³ïáõ³Ï³ն §Èñ³µ»ñ¦Ç ËÙµ³•ñÙ³ն å³ï³ë˳ն³ïáõ ³ß˳ï³նùն»ñÁ »õë Çñ íñ³Û »ն ͳնñ³ó³Í:
Ø»ëñáå ëñµ³½³նÇ »é³ն¹áõն ç³նù»ñáí 1996 Ãáõ³Ï³նÇն Çñ³Ï³ն³ó³õ ն³»õ ì³ñ¹³í³éǪ øñÇëïáëÇ ä³Ûͳé³Ï»ñåáõû³ն ïûնÇն նáõÇñáõ³Í, Çñ ն³Ë³¹¿åÁ ãáõն»óáÕ, ÙÇç³½•³ÛÇն »½³ÏÇ •Çï³ÅáÕáíÁ, áñÁ Î. äáÉëáÛ Ñ³Ûáó å³ïñdzñùáõû³ն ÑÇÙն³¹ñÙ³ն 535-³Ù»³ÏÇն նáõÇñáõ³Í ¶³ñ»•Çն ´. ¶³½³ն×»³ն å³ïñdzñùÇ ÏáÕÙÇó Ñáí³ն³õáñáõ³Í ÙÇçáó³éáõÙն»ñáõ ß³ñù¿ն ¿ñ:
Îñûն³Ï³ն ïûն»ñáõ ³éÇÃáí Ø»ëñáå ëñµ³½³նÁ ãÇ Ùáéն³ñ ն³»õ µ³½Ù³Ù³ñ¹ áõËﳕն³óáõÃÇõնն»ñ ϳ½Ù³Ï»ñå»É ¹¿åÇ ê. ºñÏÇñª ºñáõë³Õ¿Ù, Çնãå¿ë ն³»õª ѳÛϳϳն ëñµ³í³Ûñ»ñ, áñå¿ë½Ç ն³Ëն»³ó ³ñÙ³ïն»ñáõն Ñ»ï ѳÕáñ¹³ÏóáõÇն:
ì»ñç»ñë ÂáõñùÇáÛ Ï³é³í³ñáõû³ն ÃáÛÉïáõáõû³Ùµ »õ Ø»ëñáå ëñµ³½³նÇ ³ն¹áõÉ ç³նù»ñáõ ßնáñÑÇõ í»ñ³Ï³éáõóáõ»ó λë³ñÇáÛ ê. ¶ñÇ•áñ Èáõë³õáñÇ㠻ϻջóÇն, áñÇ í»ñ³µ³óÙ³ն ѳն¹Çë³õáñ ³ñ³ñáÕáõÃÇõնÁ, ѳñÇõñ³õáñ áõËï³õáñն»ñáõ ն»ñϳÛáõû³Ùµ »õ Ù»Í ßáõùáí, ѳն¹Çë³í³ñ»ó Ø»ëñáå ëñµ³½³նÁ: 

ÂáõñùÇáÛ Í³Ûñ³Ù³ëÁ •ïնáõáÕ Øáõë³ É»ñ³ն 쳕Áֆ •ÇõÕÇ Ë³ñËÉáõ³Í »Ï»Õ»óÇն »õë í»ñ³Ï³éáõóÙ³ն Ù¿ç ¿: ²Û¹ նå³ï³ÏÇն ѳٳñ Ø»ëñáå ëñµ³½³նն Çñ å³ï•³Ùն»ñáí ¹ÇÙ»É ¿ñ äáÉëáÛ Ñ³Û Ñ³Ù³ÛնùÇ ն»ñϳ۳óáõóÇãն»ñáõն, áñå¿ë½Ç ³Ù¿ն Ù¿ÏÁ Çñ նÇõóϳն նå³ëïÁ µ»ñ¿ »õ §ù³ñ ÙÁ ¹ն¿ 쳕ÁֆÇ նáñ ϳéáõóáõ»ÉÇù »Ï»Õ»óÇÇ å³ïÇն¦: êñµ³½³նÁ ³Û¹ նáÛն á•áí ¹ÇÙ»ó ն³»õ ê. ²ëïáõ³Í³ÍնÇ ïûնÇ ûñÁ í³•ÁֆóÇն»ñáõն, ն³»õª äáÉë¿ն, ²Ù»ñÇϳۿն, üñ³նë³Û¿ն »õ հ³Û³ëï³ն¿ն »Ï³Í áõËï³õáñն»ñáõë: êÏëáõ»ó նáõÇñ³ïáõáõÃÇõնն»ñáõն ß³ñ³նÁ: êñµ³½³նն ³նÓ³Ùµ ÏÁ •ñ³նó¿ñ µáÉáñÇ ³նáõնն»ñÁ »õ ÉáõÙ³նª Ù³ÙáõÉÇ Ù¿ç Ññ³å³ñ³Ï»Éáõ ѳٳñ: ²ÛնáõÑ»ï»õ հ³Û³ëï³ն¿ն µ»ñáõ³Í ùáն»³ÏÁ ¹ñáõ»ó ³×áõñ¹Ç, áñÁ »õë 250 ïáɳñ ³õ»Éóáõó ϳÃÇÉ-ϳÃÇÉ Ñ³õ³ùáõ³Í ѳëáÛÃÇն: ²Ûë Ó»õáí Ï’Çñ³Ï³ն³ն³ն ³ëïáõ³Í³Ñ³×áÛ µáÉáñ Ù»Í •áñÍ»ñÁ…
Ø¿Ï ÏáÕÙ¿ ³õ³ն¹³Ï³ն ѳñÇë³ն Ï՛»÷áõ¿ñ ϳÃë³ն»ñáõն Ù¿ç, ÙÇõë ÏáÕÙ¿ª ն»ñϳն»ñÁ Ù¿°Ï ëÇñï, Ù¿°Ï Ñá•Ç ¹³ñӳͪ ÏÁ å³ñ¿Çն §հ³É³¯, ѳɳ¯, ѳɳ¯, նÇնն³ ¿¦ Øáõë³ É»ñ³ն ÅáÕáíñ¹³Ï³ն å³ñ»ñ•Ç ËñáËï ÑնãÇõնն»ñáõն ն»ñùáÛ: ØÃնáÉáñïÁ ³Ûնù³¯ն ¿ñ ç»ñÙ³ó³Í, áñ նñµ³½•³ó áõ µ³ն³ëï»Õͳϳն Ñá•áõ ï¿ñ ¹åÇñ ê»õ³նÁ Ûáõ½áõ³Í Áë³õ.
– ²Ûë ÅáÕáíáõñ¹Çն ½³õ³ÏÁ ÁÉɳÉÁ Ù»Í å³ïÇõ ¿:
êñµ³½³նÁ, áñ ѳÛñ³µ³ñ ÏÁ Éë¿ñ Çñ ëÇñ»ÉÇ ë³նÇն Ëûëù»ñÁ, ³õ»Éóáõó.
– ²Ûë ÅáÕáíáõñ¹Çն ͳé³ն ÁÉɳÉն ³É ß³¯ï Ù»Í å³ïÇõ ¿… 

ìºրÄÆܾ ê첼Ⱥ²Ü
´³ն³ëÇñ³Ï³ն •ÇïáõÃÇõնն»ñáõ ïáùÃáñ, ÷ñáֆ»ë¿ûñ
հհ ¶²² հն³•Çïáõû³ն »õ ²½•³•ñáõû³ն ÇնëïÇïáõïÇ
Ú³é³ç³ï³ñ •Çï³Ï³ն ³ß˳ïáÕ
1997 Ã.
äáÉÇë