Sevgili Okuyucular,
5737 Sayılı Vakıflar Kanunu ile ilgili Vakıflar Yönetmeliği 27 Eylül 2008 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe girdi. Bu yazıda kanun ve yönetmeliğin cemaat vakıflarının seçimiyle ilgili hükümleri konusunda görüş, açıklama ve önerilere yer vereceğiz.
İlk sorun yeni yönetmeliğe göre vakıf seçim çevresi ile ikinci sorun ise seçmen listelerinin ilanı ile ilgili. Aslında bu konularda seçim tertip heyetinin kanunu ve yönetmeliği yorumlayarak boşlukları doldurması gerekir.
CEMAAT VAKIFLARI SEÇİMLERİ
Seçim çevresinin değişmesi ve seçim çevresinin ilçe olması, bir yandan pek çok problemi çözerken, bir yandan da bize katılımı ve ilgiyi artırmak fırsatını vermektedir. Ancak farklı zamanlarda yapılacak seçimler ilgi yerine bıkkınlık verecektir. Örneğin Eminönü ile birleşen Fatih ilçesinde pek çok vakıf olduğundan farklı zamanda yapılan seçimler ilçede sürekli seçim olması demek olacaktır. Yine seçim çevresi İstanbul olan okulsuz kilise vakıfları da ayrı bir sorundur. Yeni yönetmeliğe göre Anadolu’da yeterli cemaat mensubu olmadığından İstanbul genelinde seçilecek olan Kayseri, Diyarbakır gibi vakıf seçimleri de ayrı bir seçim türü olabilir. Bu durumda seçimleri yine iki ya da üç ana grupta toplamanın yararlı olacağını düşünüyorum.
Tanımlar:
Yeni yasa ve yönetmeliğe göre vakıflarımızı şöyle sınıflandırmak mümkündür:
a) ) Ortak Vakıflar: Bilindiği gibi yasa ya da yönetmeliklerde böyle bir tanım yoktur. Ancak Merkezi Mütevellinin kaldırılmasından sonra idari kararla meydana gelen bir vakıf türüdür. 1960 Yılından sonra seçim çevresi bütün İstanbul, seçmeni “umum cemaat” olan vakıflardır.
Mevcut ortak vakıflar: Surp Pırgiç Hastanesi, Karagözyan Yetimhanesi, Kalfayan Yetimhanesi, Getronagan Lisesi, Surp Haç Lisesi’dir(Tıbrevank).
Hastane ve yetimhanelerden başka Ana Kilise olarak Kumkapı (Surp Asdvadzadzin) Meryemana Ermeni Kilisesi ve Mektebi Vakfı’nın da bu vakıflar arasına alınması gerekir.
b) Eskiden semt vakıfları arasında olup, ortak vakıf özelliğini taşıyan vakıflar:
Ortak vakıf tanımına uyan ve seçim çevresi İstanbul olarak belirlenmiş olan vakfımız, Kumkapı (Surp Asdvadzadzin) Meryemana Ermeni Kilisesi ve Mektebi Vakfıdır.
Bu vakfımız, Patriklik Ana kilisesi olarak ortak vakıflar arasına alınmalıdır.
Ayrıca, bu gün için geçerli olmamakla birlikte, Ortaköy Surp Asdvadzadzin Meryemana Ermeni Kilisesi ve Mektebi Vakfı ile Esayan okulumuzun bağlı olduğu Beyoğlu Üç Horan Ermeni Kilisesi Vakıflarının yönetim kurulları gelecekte gerek duyar ve seçim çevresinin il olmasını isterlerse bu vakıfların da ortak vakıflar arasına alınması doğru olur.
c) Seçim çevresi İstanbul olan Anadolu vakıfları:
Yönetmeliğe göre, bulunduğu ilde yeteri kadar cemaat mensubu bulunmadığından seçim çevresi İstanbul olan Anadolu vakıflarıdır.
Kayseri Surp Kirkor (Lusavoriç) Ermeni Kilisesi Vakfı; Diyarbakır Ermeni Surp Küçük Kilise Hıdır İlyas Surp Gregos Kiliseleri Vakfı.
d) Seçim çevresi ilçe olan Semt vakıfları.
Ortak vakıflar ve seçim çevresi il olan vakıflar dışında kalan ve seçim çevresi bulunduğu ilçe olan vakıflardır.
e) Seçim çevresi il olan semt vakıfları:
Semt vakfı olduğu halde, semtinde yeterli cemaat mensubu bulunmadığından seçim çevresinin İstanbul ili olması kabul edilen vakıflardır.
Topkapı Surp Nikagos Ermeni Kilisesi ve Mektebi Vakfı, Gedikpasa Surp Hovhannes Ermeni Kilisesi Vakfi; Eyüp Surp Asdvadzadzin Ermeni Kilisesi ve Arakelyan Mektebi ve Mezarlığı Vakfı
Kartal gibi ilçede yeteri kadar cemaat mensubu bulunmayan kiliseler de, yönetim kurullarının başvurusu kabul edilerek seçim çevresinin İstanbul ili olması kabul edilirse bu gruba alınabilir.
Vakıflarda Seçim:
a) Ortak Vakıflar ve seçim yöntemi:
Beş ortak vakfımıza Kumkapı (Surp Asdvadzadzin) Meryemana Ermeni Kilisesi ve Mektebi Vakfı’nın ana kilise olarak muhakkak katılması gerekir.
Seçim Çevresi: İstanbul ili
Oy Verme yerleri: Seçime katılan bütün vakıflar, yeterli cemaati olan her ilçenin en büyük vakfı. (Örneğin: Bakırköy ilçesinde Bakırköy kilisesi, Fatih Eminönü ilçesi için Kumkapı Meryemana Kilisesi; Şişli için Feriköy kilisesi, Üsküdar için Surp Haç Kilisesi gibi). Yeteri kadar seçmeni olmayan ilçelerde yaşayan ve oy verebilecek kişiler, yeterli cemaati olan en yakın ilçenin en büyük vakfına seçmen olarak kaydedilir ve oy kullanırlar.
Seçmen listeleri: Oy verme yerlerinde seçmen listeleri de yer alır. İlçenin en büyük vakfına
İlçedeki bütün semt kiliselerinin listeleri ile yeteri kadar seçmeni olmayan komşu ilçelerdeki vakıfların seçmen listeleri de asılır.
Bu vakıfların hepsinin seçimleri, eskiden olduğu gibi aynı zamanda yapılmalıdır. Eskiden beş sandık konurken sandık sayısının 6 olması çok da zor olmayacaktır. Yeteri kadar cemaati olmayan ilçelerdeki vakıflar, bağlı oldukları ilçenin en büyük vakfında oy kullanmalıdır.
b) Eskiden semt vakıfları arasında olup, ortak vakıf özelliğini taşıyan vakıflar.
Kumkapı Meryem Ana Ermeni Kilisesi ve Mektebi Vakfıdır. Ortak vakıflar arasına alınarak aynı yöntemle seçim yapılması doğru olur.
c) Anadolu Vakıfları:
Yeni yönetmelik ve daha önce başlatılan uygulamaya göre, Kayseri, Diyarbakır vb şehirlerdeki yeterli cemaati olmayan vakıflarının seçim çevresi İstanbul’dur. Bu durumda Anadolu vakıfları seçimleri İstanbul boyutunda yapılacaktır. Bu vakıfların seçimlerinin aşağıda (e) belirtildiği gibi seçim çevresi il olan semt vakıflarıyla birlikte yapılması pratik olur. Bu seçimlerle ilgili seçmen listeleri Kumkapı Meryemana Kilisesinde asılır.
d) Semt vakıfları:
Semt vakıfları seçimleri eskiden semt boyutunda olduğundan başka bir işleme gerek yoktu. Ancak şimdi seçim çevresi ilçe olunca ciddi sorunlar çıkacaktır. Örneğin Bakırköy seçimi için Yeşilköy’ün de listelerini güncellemesi ve listelerini Bakırköy’e göndermesi gerekir. Oy sadece Bakırköy’de kullanılırsa başka dert, Yeşilköy’de de sandık konsa başka zorluklar çıkacaktır. Bu durumda iki yol düşünülebilir.
1) En pratik yol aynı ilçenin bütün vakıflarının aynı zamanda seçim yapmasıdır. Bu durumda da ilçenin her vakfına ilçede seçim yapacak vakıf sayısı kadar sandık konur ve böylece hem herkes bulunduğu semtte oyunu kullanır, hem de her vakıf için seçme hakkını kullanır. Seçim sonuçları, ilçenin en büyük vakfında toplanır ve her sandıktan çıkan oylar birleştirilerek sonuç belirlenir.
Seçim çevresi: ilçe
Oy kullanma yeri: ilçedeki bütün semt vakıfları.
Seçmen listesi: Seçime katılan her vakfın kendi seçmen listesi kendi vakfına asılır.
2) Eğer ilçenin bütün semt vakıflarının aynı zamanda seçim yapması mümkün olmazsa,
Seçim çevresi: İlçe:
Oy kullanma yeri: Seçime katılan vakıf ile ilçenin en büyük vakfı.
Seçmen listesi: seçime katılan vakfa ve İlçenin en büyük vakfına asılır.
Ortak vakıflar ile semt vakıfları seçimini aynı zamana getirmek hem gereksizdir hem de ciddi karışıklığa neden olabileceği için tercih etmemek gerekir.
e) Yeterli cemaati olmadığından seçim çevresi il olarak belirlenen semt vakıfları.
Bu güne kadar, seçim çevresi il olarak belirlenen semt vakıfları şunlardır: Topkapı Surp Nikagos Ermeni Kilisesi ve Mektebi Vakfı, Gedikpasa Surp Hovhannes Ermeni Kilisesi Vakfi; Eyüp Surp Asdvadzadzin Ermeni Kilisesi ve Arakelyan Mektebi ve Mezarlığı Vakfı.
Yönetmelik, seçim çevresinin il olması talebi için vakfın bulunduğu ilçede yeterli cemaat mensubu bulunmadığının belirtilerek Genel Müdürlüğün ili seçim çevresi ilan etmesi istenebilecektir. Ancak yönetmeliğin 30. maddesinin ilk fıkrasında, cemaat vakıflarının yönetim kurulu seçimlerinde, “seçime vakıf veya hayratından yararlanan cemaat mensupları katılır” denmektedir. Bu hükümden yararlanarak tüm İstanbul cemaatinin yararlandığı vakıfların seçim çevresinin İstanbul olarak belirlenmesinin istenebileceğini düşünüyorum.
Kanımca en uygun çözüm, yeterli seçmeni olmadığından seçim çevresi İstanbul ili olan vakıflar ile Anadolu vakıfları için aynı zamanda ayrı seçim yapılmasıdır. Bu vakıfların ortak vakıflardan ayrılması zorunludur.
Seçim çevresi: İstanbul ili
Oy verme yeri: Kumkapı Meryemana Kilisesi ve Seçime katılan semt vakıfları.
Seçmen listeleri: Bütün İstanbul seçmen listeleri Kumkapı Meryemana Kilisesinde bulunur. Ayrıca seçime katılan İstanbul semt vakfının seçmen listesi vakıfta asılır.
Anadolu vakıflarının oy verme yeri ve seçmen listesi Kumkapı Meryemana Kilisesi’dir.
Burada tek problem vakıfların seçim zamanının denkleştirilmesi olabilir. Bunu sağlamak bana zor görünmüyor. Örneğin Kayseri vakfımız seçim zamanını değiştirmek ve aynı zamana getirmek isterse, seçimine üç ay kala yönetim kurulu istifa eder ve vakıflara aynı zamanda seçim yapmak için başvurur.
Aynı durum semt vakıfları için de geçerlidir. İlçenin en büyük vakfının seçim zamanında, eğer diğer vakıfların zamanı uymuyorsa, yönetim kurulunun istifasıyla seçimi aynı tarihe getirebilirler. Kaldı ki, yeni yönetmeliğe göre seçim çevresi ilçe olduğundan, ilçedeki bütün vakıfların aynı zamanda seçim yapması istenebilir. Böylece seçim sayısını epeyce azaltmış oluruz. İlçe seçimlerini birleştirebilsek sonuçta hem katılımı ve ilgiyi artır hem de seçimi daha geniş bir çevrede yapmış oluruz.
NELER YAPILMALI:
Yönetmelikte açık olmayan noktalar veya eksiklikler, yönetmeliğe aykırı olmayacak şekilde bir usule bağlanmalı ve bu kurallar tüm yöneticilerimiz tarafından benimsenerek vakıf seçimlerinde yeni yasanın avantajlarını mümkün olan en uygun ve yararlı şekilde kullanabilmemiz sağlanmalıdır.
-Öncelikle ortak vakıf seçimlerinde olsun, seçim çevresi il olan semt vakıfları ya da Anadolu vakıflarında olsun merkez daima Patriklik Kumkapı Meryemana Kilisesi kabul edilmelidir.
Her ilçe, ilçenin en büyük vakfını belirlemeli ortak vakıf seçimlerinde ve semt vakfı seçimlerinde bu vakıflara görev verilmelidir.
Yönetmelikte küçük bir nokta atlanmış gibi. Yönetmelikte “ilçede yeterli cemaatin bulunmaması halinde vakfın bulunduğu il seçim çevresi ilan edilir” (madde 29) denmektedir. Aslında metropollerde ilçede yeterli cemaat yoksa en yakın ilçenin seçim çevresi olması gerekirdi. En azından İstanbul için bu çok önemli noktanın, vakıflar eğer yönetmeliğin temel amacını dikkate alırsa, uygulamada düzeltilmesinin mümkün olacağını düşünüyorum. Bu konu araştırılmalı eğer izin verilirse, yeterli cemaati olmayan vakıfların seçim çevresi en yakın ilçe olması tercih edilmelidir. Ancak yönetmelikte belirtildiği gibi biz seçim çevresinin il olacağını dikkate almalıyız. Değişiklik olursa yani en yakın ilçe seçim çevresi ilan edilirse, bu vakıflar da semt vakıfları gibi seçim yaparlar.
Bu durumda seçimi aynı zamana getirmek için, belirlenen tarihte yönetim kurullarının istifası yeterli olacaktır.
Semt vakıflarına gelince, ilçedeki bütün vakıflar aynı zamanda seçim yapmayı başarabilirlerse sorun kalmaz. Her vakıfta kendi seçmen listeleri asılır, her cemaat mensubu ilçedeki her vakıf için oy kullanır.
Ortak vakıf, ilçe semt vakfı ve seçim çevresi İstanbul ili olan semt vakıflarıyla Anadolu vakıflarının seçimlerin aynı günde yapılmasına idarenin izin vermeyeceğini düşünebiliriz. Bu durumda bile vakıf yönetim kurulları istifa yoluyla en azından seçimlerin aynı ayda yapılmasını sağlayabilirler.
– Yeni ilçe kuruluşları da dikkate alınarak ilçelerin ana kiliseleri belirlenip ilan edilmelidir.
Duyurular: Seçimlerin topluma duyurulması çok önemli olduğunu düşünüyoruz.
– Kumkapı Patriklik Ana Kilisesi, hem seçimlerin topluma duyurulmasında hem de oyların toplanıp değerlendirmesinde merkez olmalıdır.
– Vakıf seçimleri, öncelikle Patriklik Ana Kilisesi olan Kumkapı Meryem Ana Ermeni Kilisesi ve Mektebi Vakfı tarafından bütün vakıflara duyurulmalıdır.
– Duyurulun yapılabilmesi için seçim yapılacak vakıf ya da vakıflar, seçim izni ve duyuru metnini Patriklik Ana Kilisesi yönetimine ulaştırılmalıdır.
– Ana kilisemizin yönetimi kendisine gelen seçimle ilgili seçim yeri, seçim çevresi, oy kullanma yerleri vb bilgiler taşıyan duyuru metnini bütün vakıflara göndermelidir.
– Vakıflar duyuruları, kiliselerin, okulların ve mezarlığın ilan tahtasına asarak toplumu bilgilendirmelidir.
– Ortak vakıf seçimi, hem Ana kilise tarafından duyurulmalı, hem de ayrıca en az bir günlük Ermenice gazetede yayımlanmalıdır. Gazete ilan bedelleri seçime katılan vakıflar tarafından bölüşülerek eşit olarak ödenmelidir.
– Duyurular neticesinde seçim yapılacak olan vakıfların yönetimine aday olmayı isteyecek olan cemaat mensupları da taleplerini Patriklik Ana Kilisesi yönetimine ulaştırmalıdırlar.
Sonuç:
Bu konuda belki, benim kestiremediğim başka pratik çözümler de üretilebilir. Ancak ne yapılacaksa bir an önce yapılmalı, karmaşaya izin verilmemelidir. Belki Patriklik merkezli bir merkezi seçim kurulu oluşturup bu konularda herkesin kabul edebileceği kuralları oluşturmak doğru olur.
Bir şey yapılmazsa ne olur derseniz, bir şey olmaz karmaşa sürer ve ilgi azalır, insanlar seçime katılma zahmetine katlanmaz.
Murat Bebiroğlu
Kasım 2008
Ek: 1)Vakıflar yönetmeliğinin seçim çevresi ile ilgili maddeleri ve açıklamaları.
2) Ermeni Cemaati Müşterek İdare Komitesi ya da Merkezi Mütevelli’nin (Getronagan Varçutyun) kaldırılması.
1)Vakıflar yönetmeliğinin seçimle ilgili maddeleri ve açıklamalar.
Cemaat Vakfı Yöneticilerinin Seçimi
Seçim çevresi
MADDE 29 – (1) Cemaat vakfı hayratının bulunduğu ilçe, o vakfın seçim çevresidir. Ancak, vakfın müracaatı üzerine bölge müdürlüğünce yapılan araştırma sonucuna göre; cemaat vakfının bulunduğu ilçede yeterli cemaatin bulunmaması hallerinde vakfın bulunduğu il, vakfın bulunduğu il mücavir alanında yeterli cemaatin bulunmaması halinde ise cemaati en fazla olan çevre il Genel Müdürlükçe seçim çevresi olarak ilan edilebilir.
Açıklama:
Sanırım bu madde yıllardan beri süregelen seçim çevresiyle ilgili problemlerimizi tamamen çözmektedir.
Seçim çevresi, uzun yıllar cemaatler için ciddi bir sorun olmuştu. Özellikle yeteri kadar cemaat mensubunun bulunmadığı semtlerde yönetim kurulu seçimi mümkün olmuyordu. Değişiklikle öncelikle en küçük seçim çevresi ilçe olarak belirlenmektedir.
Bu duruma göre öncelikle aynı ilçede bulunan vakıflarımızın ortak seçmen listeleri hazırlaması gerekecektir. Örneğin Yeşilköy, Bakırköy’de bulunan vakıflarımızın seçiminde Bakırköy ilçesinde yaşayan bütün cemaat mensupları oy kullanacağına göre seçimlerin her iki bölgede aynı zamanda yapılması gerekecektir. Özellikle Fatih ilçesi özellikle Eminönü ile birleştikten sonra, Samatya, Narlıkapı, Yenikapı, Kumkapı, Gedikpaşa gibi pek çok vakfı barındırdığından her vakıf seçiminde, her vakıf çevresinde oy verilmesi gerekecektir. Örneğin Samatya vakfımızın seçiminde sadece Samatya vakfında değil, Yenikapı, Narlıkapı, Meryem Ana, Surp Harutyun ve Gedikpaşa kiliselerinde seçim sandığı konacak ve seçmenler Samatya yönetimi için oy kullanacaktır. Pratikte uygulama zorluğu nedeniyle, oy kullanma yerinin, seçim yapılan vakıf ya da vakıflarla birlikte, ilçenin ana kilisesi olarak belirlenen bir kilisede yapılması doğru olur. Bu durumda seçim yapılan vakıf ya da vakıflar dışında kalan ilçenin vakıfları, seçmen listelerini merkez kiliseye göndermelidir.
İlçede yeterli cemaat bulunmaması halinde seçim çevresi il olacaktır. Bu hüküm de bize yeteri kadar cemaat mensubu bulunmayan ilçelerde, seçimin tüm ilde yapılması imkânını veriyor. Bu durumda çevresinde yeteri kadar cemaat mensubu bulunmayan vakıflar, vakıflar bölge müdürlüğüne başvurarak seçim çevresinin il olmasını isteyebilecektir. Bu durumda eskiden ortak vakıf seçimlerinde olduğu gibi, bütün vakıflarımıza sandık konacak ve ilde yaşayan seçme hakkına sahip cemaat mensuplarının hepsi oy verecektir. Görüleceği gibi bu hükmün uygulamasında da ciddi zorluklar vardır. Bu nedenle seçim çevresi il olan semt vakıfları seçiminde, oy verme yeri seçim yapılan vakıf ya da vakıflar ile Kumkapı Ana Kilisemiz olmalıdır.
Son olarak Anadolu’da bulunan vakıflarımız için de, Vakıflar Genel Müdürlüğünün onayı ile cemaati en fazla il olarak seçim çevresinin İstanbul olarak belirlenmesi mümkün olacaktır.
Seçim çevresi İstanbul ili olarak belirlenen Anadolu vakıflarının seçiminde oy verme yeri ve seçmen listelerini bulunduğu yer Kumkapı Meryemana ana kilisesidir.
Seçim usulleri
MADDE 33 – (1) Cemaat vakıflarının seçimleri aşağıdaki usuller çerçevesinde yapılır:
a) Mevcut yönetim kurulu; seçmen listelerini, seçim tertip heyetinin kimlerden oluştuğunu, seçim tarihini, oy kullanma yerini ve hangi saatler arasında yapılacağını, oy sandığının nereye konulacağını, seçim tarihinden en az on beş gün önceden ilgili bölge müdürlüğüne bir dilekçe ile bildirir. Mevcut yönetim kurulunun görev süresinin sona ermesine rağmen yönetim kurulu seçimine gidilmemesi durumunda, ilgili bölge müdürlüğünce cemaat mensupları arasından belirlenen seçim tertip heyeti, seçim işlerini yürütür.
b) Yönetim Kurulu seçimi bir gün içinde sonuçlandırılır.
c) Seçmen listelerinde ve oy pusulalarında, vakıf ismi başa gelmek suretiyle, “…vakfı yönetim kurulu seçimi” tabirinden başka isimler kullanılamaz.
ç) Seçim tertip heyetince, seçmen listelerinde semt, mahalle, cadde ve sokak temelinde gerekli düzenlemeler yapıldıktan sonra seçmen listesi seçim yapan vakfın merkezine asılır. Seçmen listelerinin askıdan indirileceği tarih cemaat gazeteleri veya diğer mahalli gazetelerden birinde ilan edilebilir.
d) Seçmen listeleri on beş gün süre ile askıda kalır. Bu süre içinde yapılacak itirazlar tertip heyetince karara bağlanır.
e) Cemaat vakfı yönetim kurulu seçimlerinde seçim tertip heyetince seçim tasnif kurulu oluşturulabilir.
f) Seçmen, oyunu bizzat kullanır.
g) Cemaat vakfı seçimleri noter huzurunda gizli oy ve açık tasnif usulü ile yapılır. Tertip heyetince seçim tarihinden iki ay önce Genel Müdürlüğün olumlu görüşü alınarak seçimler noter huzurunda yapılmayabilir. Adaylar aldıkları oy sayısına göre sıralanarak, vakıf yönetim kurulunun asıl ve yedek üyeleri düzenlenen seçim tutanağı ile belirlenir.
ğ) Cemaat vakıflarının yönetim kurulu seçimlerinin güvenliği ilgili valilik veya kaymakamlıkça sağlanır.
h) Seçim işlemleri tamamlandıktan sonra on gün içerisinde, seçilenlerin isim listesi, nüfus cüzdanı suretleri, ikametgâh belgeleri ve seçim tutanağının bir suretinin bölge müdürlüğüne verilmesi ile seçim tertip heyetinin görevi sona erer.
ı) Seçim giderleri ilgili vakfın bütçesinden karşılanır.
i) Seçim işlemleri ile sonuçlarının ve seçilen kişilerin bu Yönetmelik hükümlerine uygun olup olmadıkları hususunda bölge müdürlüğünce araştırma yapıldıktan sonra, yeni seçilen vakıf yönetim kurulu üyelerine yetki belgesi verilir.
j) Seçim sonuçları ve yetki belgesi verilen yönetim kurulu üyeleri, bölge müdürlüğünce Genel Müdürlüğe ve ilgili valiliğe bildirilir.
(2) Cemaat vakıflarının seçim çevreleri ve seçimleri hakkındaki bilgiler, seçimden önce bölge müdürlüğü tarafından ilgili valiliğe bildirilir.
Açıklama:
Seçim sisteminde bir değişiklik yoktur.
Yönetim kurulu, seçim tertip heyetini belirleyerek, seçim tarihini, seçim yerini, seçim saatlerini, oy sandıklarının yerini genel müdürlüğe en az 15 gün önce bildirir. Bu bildirimde seçilecek üye sayısı 7’den az olacaksa bilgi verilmelidir.
Süresi dolduğu halde yönetim kurulu seçime gitmezse, ilgili vakıflar bölge müdürlüğü, tertip heyetini seçerek seçimi sağlar.
Seçim tertip heyeti, seçmen listesini hazırlar ve liste seçim yapan vakıfta 15 gün süreyle askıya çıkarılır. Yönetmelikte seçim yapan vakfın merkezinde asılır denmektedir. Bu duruma göre ilçenin her vakfının seçmen listesi tertip heyetince incelenerek, seçim yapılan vakıfta askıya çıkarılacaktır. Burada ciddi bir eksiklik söz konusudur. Örneğin Yeşilköy vakfımız seçim yapıyorsa. Bakırköy kilisesi çevresinde bulunan seçmenlerin listesi de sadece Yeşilköy’de olacaktır. Bakırköylü seçmenin gelip Yeşilköy’de listeyi incelemesi hiç de mantıklı görünmüyor. Bu gibi durumlarda tertip heyetinin inisiyatif alarak, oy kullanılacak her vakıfta ya da ilçenin en büyük vakfında seçmen listelerini askıya çıkarması doğru olur.
Seçim tertip heyeti isterse, seçmen listelerinin askıdan indirileceği tarihi cemaat gazetelerinden birinde ilan edilebilir. Bu ilanın verilmesi zorunlu değildir.
Seçim çevresinin değişikliği ile birlikte, vakıf yönetim kurulu üyeliği için, vakfın bulunduğu ilçede oturan herkes aday olabilecektir. Seçim çevresinin il olması halinde ilde yaşayan bütün cemaat mensupları aday olabilecektir.
Seçimler, noter huzurunda yapılacaktır. Ancak tertip heyeti seçimden iki ay önce genel müdürlüğün olumlu görüşünü alarak, seçimi notersiz yapabilir.
Yönetmelikte, zamanlama konusunda bazı tutarsızlıklar görülmektedir. Yönetim kurulu seçime en az 15 gün kala bölge müdürlüğüne bildirerek seçim yapmaktadır. Hâlbuki yönetim kurulu üye sayısının artırılması ya da seçimin notersiz yapılması için en az iki ay önce bölge müdürlüğünden izin almak gerekmektedir. Bu duruma göre vakıflarımız, seçimden iki ay önce tertip heyetini kurup, seçimin notersiz yapılması için bildirimde bulunmalı ve noter giderinden kurtulmalıdır. Bu dilekçede gerek varsa üye sayısının artırılması talep edilmelidir.
2) Ermeni Cemaati Müşterek İdare Komitesi ya da Merkezi Mütevelli’nin (Getronagan Varçutyun) kaldırılması.
Açıkça söylemek gerekir ki, Demokrat Parti yönetiminde (1950–1960) bütün azınlıklara tek parti döneminden çok daha iyi davranılmış, pek çok iyileştirme yapılmıştır. İlk defa orduda azınlık er ve subaylara, azınlık bayramlarında izin verilmiş, bu dönemde ilk kez valiler Patrikliği doğrudan muhatap almıştır. Bu dönemde TBMM’de her zaman azınlık milletvekilleri olmuştur. Yeşilköy okulumuz ve Surp Haç Lisesi (Tıbrevank) bu dönemde açılmıştır.
Aşağıda (Ek 2) yer alan, 1955 tarihli yazıda, zamanın İstanbul Valisi ve Belediye Başkan vekili olan Prof. Fahrettin Kerim Gökay’ın Patrikliğe verdiği cevapta Ermeni Cemaati Müşterek İdare Komitesi’nin (Getronagan Varçutyun) yetkisinin genişletildiğini belirtmektedir. 1955 yılından önce Surp Pırgiç Ermeni Hastanesi, Karagözyan Yetimhanesi ve Kalfayan Yetimhanesi vakıflarını yöneten Ermeni Cemaati Müşterek İdare Komitesi ya da Merkezi Mütevelli’nin (Getrnogan Varçutyun) 11 vakfı yönetmesine izin verilmektedir.
Vali yazısında Merkezi Mütevelli tarafından yönetilen üç vakfa, patrikhane ve ikisi terk edilmiş kilise olmak üzere 8 vakıf daha eklemektedir. Patrikliğin (Mayr Yegegesi) Kumkapı Meryem Ana Kilisesi olabileceğini düşünüyorum. Çünkü Cumhuriyet döneminde hiçbir zaman Patriklik vakıf kabul edilmemiştir.
27 Mayıs 1960 İhtilalı, azınlıklar açısından geriye dönüşün başlangıçı olmuş ve 20. yüzyılın son kırk yılı azınlıklara sadece daha fazla huzursuzluk ve baskı getirmiştir. Merkezi Mütevellinin kaldırılması, azınlık vakıflarının gayrimenkullerine el konulması, Rumların önemli bir bölümünün zorla sınır dışı edilmesi, özellikle Rumlar başta olmak üzere bütün gayrimüslimlerin açık kapalı ülkeden ayrılmaya zorlanması bu son kırk yıl içinde gerçekleşmiştir.
Nitekim 1960 Ekim ayında yani ihtilaldan dört ay sonra, vilayetin artık Patrikliği muhatap almadığı görülmektedir. Hukuk İşleri ya da ihtilalın valisi general kaymakamlığa yazıp, kaymakamlık da Emniyet müdürü eliyle emirleri patrikliğe tebliğ etmektedir. Yine Ekim ayında ihtilal yönetiminin ilk işi Merkezi İdare Komitesi ya da Merkezi Mütevelli’yi (Getronagan Varçutyun’u) kaldırmak olmuştur. Önce vilayet hukuk işlerinin vilayete yazdığı yazı emniyet müdürü tarafından patrikliğe tebliğ edilmiştir. Daha sonra ihtilalın valisinin kaymakamlığa hitap eden bir yazısı ile Merkezi Mütevelli’nin (Getronagan Varçutyun’un) seçimine izin verilmeyeceği ve kaldırıldığı bildirilmekte ve karar yine emniyet müdürü tarafından patrikliğe tebliğ edilmektedir.
Valinin yazısında, İçişleri Bakanlığının da görüşü alınarak, Merkezi Mütevellinin (Getronagan Varçutyun’un) seçimine izin verilmeyerek, yönetim kaldırılmaktadır. Kurulun yönettiği 11 vakfın, beş tanesi ortak vakıf kabul edilmekte, Patriklik ve terk edilmiş iki kilise liste dışında bırakılmakta, diğer kiliseler semt vakfı kabul edilmektedir. Ancak bilmediğimiz bir nedenle listeye Esayan Lisesi de -ortak vakıf olarak- eklenmiştir. Ortak vakıflar, Surp Pırgiç Ermeni Hastanesi, Karagözyan ve Kalfayan Yetimhanesi, Getronagan Lisesi, Surp Haç Tıbrevank Ermeni Ruhban okulu ve Esayan lisesidir. Bu vakıfların yönetimlerinin kendi deyimleriyle ‘umum cemaat’ tarafından seçilmesine karar verilmiştir.
1960 yılını izleyen yıllarda, zamanını saptayamadığımız bir tarihte -büyük bir ihtimalle- Beyoğlu Üç Horan (Yerortutyun) Vakfının talebi üzerine Esayan ortak vakıflardan ayrılmış ve ortak vakıf sayısı beşe inmiştir. O günden sonra da bu beş vakıf beş kuruluş (Hink Hasdadutyun) olarak anılmıştır. 1980 Sonrası Surp Haç Lisesi (Tıbrevank) ile ilgili problemler ortaya çıkmıştır. Halen yargı süreci devam etmekte olduğundan Surp Haç Lisesi (Tıbrevank) de seçime katılamadığından ortak vakıf sayısı dört olmuştur.
2002 Sonrası yine bazı kilise vakıflarına İstanbul boyutunda seçim yapma hakkı tanınmış bu nedenle ortak vakıf sayısı sürekli değişmektedir.
a)
T.C.
İSTANBUL VİLAYETİ
Hukuk İşleri Müdürlüğü
Sayı: 954–618
Özü: Ermeni Cemaati Müşterek İdare Komitesine
Ek: 22/3/954 Gün 954/158 sayılı yazımıza.
5404 sayılı kanuna tevfikan Cemaat mümessilleri tarafından seçilmiş “Ermeni Cemaati Müşterek İdare Komitesi’nin” tasarruf ve idare edeceği vakıflar Karagözyan, Kalfayan ve Yedikule hastanesinden ibaret idi.
Hâlbuki Cemaatin istifadesine mahsus müşterek mallar bundan ibaret olmayıp umum cemaatin ziyaret mahalli olan kiliseler olduğu gibi yine umum cemaatin istifadesine mahsus ruhban mektebi ile bir lise ve cemaati bulunmayan vakıfların mevcut olduğu “Müşterek İdare Komitesi” tarafından iddia edilen bu üç müesseseden başka:
1.- Kumkapı Ermeni Patrikhanesi
2.- Üsküdar’da Selamsız semtinde Surp Haç Tıbrevank Ruhban Mektebi,
3.- Galata’da ziyaret kiliselerinden Surp Lusavoriç kilisesi ile Getronagan Mektebi,
4.- Yine ziyaret kiliselerinden Eyüp’te İslambey mahallesinde Surp Asvazazin, ayni semtte Nışanca Mahallesinde Surp Yegia, Kandillide Surp Arekelos ve Beykoz’da Surp Nigoğos kiliseleri,
5.- Muhterik kiliselerden Karagümrük’te Ohan Vasgeperan, Kasımpaşa’da Surp Agop kiliseleri,
Vakıfların bulunduğu ve bunların da teamülen müşterek mallardan madud olup müşterek komite tarafından idaresi lazım geldiği iddiasında bulunmuşlar ve bu iddialarını 5404 sayılı kanuna tevfikan seçme yetkisi olan kendi seçmenlerinden aldıkları yetmiş dört imzalı mazbata ile tevsik etmişlerdir.
Teamüllerine nazaran: Seçmenlerin bu arzularını is’afa mani görülmediğinden yukarıda 5 madde içersinde toplanan müesseselerin de Yetimhaneler ve Hastaneye ilaveten “Ermeni Cemaati Müşterek İdare Komitesi” tarafından diğer vakıflar gibi tasarruf ve İdaresi Vilayetçe uygun görülmüştür.
Başarılar Dilerim. 8/1/955
İstanbul Valisi Ve Belediye R.V
Ord.Prof. Dr. F.K.Gökay
Not:
Bu listeye göre Müşterek İdare Komitesi yönetimindeki vakıflar şunlar:
1.- Surp Pırgiç Ermeni Hastanesi
2.- Karagözyan,
3.- Kalfayan,
4.- Surp Haç Tıbrevank Ermeni Ruhban Okulu,
5.- Surp Lusavoriç Kilisesi ve Getronagan Lisesi
6.- Eyüp Surp Asvazazin Kilisesi,
7.- Eyüp Surp Yeğia Kilisesi,
8.- Kandilli Surp Arekelos Kilisesi;
9.- Beykoz Surp Nigoğos Kilisesi;
10.-Karagümrük Ohan Vasgeperan Kilisesi
11.- Kasımpaşa Surp Agop Kilisesi.
Notlar:
Patriklik vakıf olmadığı için listeye alınmamıştır.
İlk üç vakıf eskiden beri merkezi mütevelli ya da idare komitesince yönetilen vakıflardır.
Sonra gelen 6 kilise cemaati az olduğu düşünülen bu nedenle yönetimi merkezi mütevelliye bırakılan kiliselerdir.
Son iki kilise ise terk edilen kiliselerdir.
———————————————–
Müşterek İdare komitesinin kaldırılması:
İSTANBUL VİLAYETİ
Hukuk İşleri Müdürlüğü
Sayı: 960,536
Vilayet Yüksek makamına
Vakıflar Kanunun 1.inci maddesinin mülhak vakıflara ait Hükmünün değiştirilmesine ve 24. maddesinin kaldırılmasına dair 5404 sayılı Kanunun 1. maddesinin sonuncu fıkrasına göre: “cemaate esnafa mahsus vakıflar, bunlar tarafından seçilen kişi veya heyetlerce idare edilirler ilgili makamlarla vakıflar genel müdürlüğü tarafından denetlenirler.”
Şu halde azınlık vatandaşlara ait vakıfların, cemaat mensuplarınca seçilen mütevelliler tarafından idare edilmesi gerekir. Bunun dışında kalan idare tarzı, mevzuatın açık metnine aykırıdır. Bu hususta eskiden beri yerleşmiş teamüllere itibar olunmaz zira bu teamüllere kaynak teşkil eden 1862 tarihli nizamname yürürlükten kaldırılmıştır. Diğer taraftan 5404 sayılı kanun da cemaat vakıflarının idaresini emredici bir hükümle düzenlenmiştir. Kanunun hükümlerine aykırı teamüllerle ihticam olunması caiz değildir.
Ayrıca şu hususu da belirtmek gerekir ki, bağlı dilekçede beyan olunduğu üzere, Merkezi Mütevelli Heyetlerinin vazifeleri “çevrelerinde sakin cemaat tarafından seçilmiş mütevelli heyetleri bulunan müesseseler muamelelerini kontrol etmek ve gelirlerini koordine eylemek” de olamaz. Çünkü 5404 sayılı kanuna göre cemaat vakıfları, ilgili makamlarca vakıflar genel müdürlüğü tarafından denetlenir. Muteber bir hukuki varlığa sahip bulunmayan “merkez mütevelli heyetleri’nin” ise, hukuken muteber bulunmamaları sebebiyle, bir makam olarak nazara alınmalarına imkân yoktur.
Lozan antlaşması ve Anayasa sistemimiz, ruhanilerin ve bu arada reis ruhanilerin mütevelli seçimlerine ve vakıf işlerine müdahalelerini asla caiz görmemektedir. Süreleri sona ermiş olmasına rağmen seçimleri yapılmayan heyetlerin vakıflar idaresince takip olunarak usulü dairesinde yeniden seçilmeleri cihetine gidilmesi ve her vakıf müessesesi için ayrı seçim yapılması gerekir.
Mezkûr Müesseselere, 5404 sayılı kanunun hükümleri hilafına bir merkez mütevelli heyeti seçilmesi yoluna gidenlerle, kanuna aykırı teamüle itibar ederek faaliyette bulunanlar hakkında kanuni işlem yapılması gerekir.
Saygılarımla arz ederim. 10/9/1960
Hukuk İşleri Müdürü
Aytekin Atay
Aslı gibidir.
Elle yazılan not:
İst. Valiliğinin 15.10.1960 gün ve Sayı 6101 us/15296 Sayılı yazısına ek olarak Kumkapı Em. Başkomiserliğince tebliğ edildi.
Patrikhanemizin 1.9.960 Tarihli dilekçesine cevaptır.
Merkezi Mütevellinin kaldırılmasıyla ilgili sıkıyönetim generalinin Yazısı: Yazı zor okunuyor bu yüzden yanlış yapmak mümkün. Ancak asıl amaç açıkça görülüyor.
28.10.960 ACELEDİR
Sayı: okunmuyor
Özü: Merkezi mütevelli heyetinin belgelerinin….. hakkında.
EMİNÖNÜ KAYMAKAMLIĞINA
25/9/960 gün ve Em. … ……..16867 sayılı yazıya ektir.
Türkiye Ermeni Patrikhanesinde icrai faaliyet gösteren merkezi Mütevelli Heyetinin,…. Ve mevzuatı başlıklı hükümlerine göre tanınmasını ve bundan böyle başka bir yerden seçilmesine imkân görülmediği, İç işleri Bakanlığı ile yapılan yazışmalarla anlaşılmış bulunmaktadır.….. Şimdiye kadar mezkûr hey’etin uhdesinde bulundurulan ekli listede isimleri işaretli müessese ve kiliselerin isimleri hizasında işaret edildiği gibi altısına umum cemaat, beşine ise mahal sakinlerinin iştirakleriyle en kısa zamanda 5404 sayılı kanuna göre ayrı ayrı mütevelli seçilecektir.
…. İlgililere bu yolda tebliğ ile ellerinde bulunan belge, mühür, antetlenen….. ve tebellüğ kâğıdı ile birlikte gönderilmesini rica ederim.
Refik Tulga
Tümg.
İstanbul Valisi
Aslı gibidir.
Resmi mühür T.C. İstanbul İli
Emniyet Birinci Şube Müdürlüğü
Ve imza
MÜESSESE VE KİLİSELERİN İSİMLERİ
Seçimi Umum cemaatin iştiraki ile yapılacak müesseseler:
1.- Yedikule Surp Pırgiç Hastanesi
2.- Şişli Karagözyan Yetimhanesi
3.- Halıcıoğlu Kalfayan Yetimhanesi
4.- Üsküdar Surp Haç Tıbrevank Ruhban Okulu
5.- Taksim Eseyan Lisesi
6.-Galata Getronagan Lisesi
Seçimi Mahal makamların iştirakleriyle Yapılacak Kiliseler
1.- Beykoz Surp Nigoğos Kilisesi
2.- Kandilli Surp Arakeleos Kilisesi
3.- Taksim Surp Harutyun Kilisesi
4.- Eyüp Surp Yeğya Kilisesi
5.- Eyüp Surp Asvazazin Kilisesi
—————————————————–
Yorumlar kapatıldı.