Diyalog Avrasya Platformu’nun, beş yıldır İstanbul, Almata ve Moskova’da, Türkçe ve Rusça olarak yayımlanan yayın organı Diyalog Avrasya Dergisi’nin sorularına Patrik II. Mesrob Hazretlerinin verdiği cevapları okuyucularımızın dikkatine sunuyoruz:
Bir vesileyle, “Bizi iki sevgili arasında tercihe mecbur bırakmayınız” mealinde bir söz söylemiştiniz. Bu bağlamda, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığı ve Ermeni kimliği kavramları sizin için ne ifade ediyor? Sizi bu anlamda tercihe zorlayan etken ve nedenler nelerdir ?
Bu konuda her şeyden önce gerçekçi ve pragmatik olmak gerekir diye düşünüyorum. Biz T.C. vatandaşıyız. Dünyada nereye gidersek gidelim, taşıdığımız pasaport ve kimlik T.C.’ne aittir. Vatandaşlık bağlarımızla bir Türkiyeliyiz. Vatani vazifemiz olan askerlik görevini yapıyor, vergilerimizi ödüyoruz. Tek sözle, biz öz be öz T.C. vatandaşıyız. Ancak aynı zamanda da bu topraklarda yaklaşık 3000 yıllık tarihiyle Anadolu’nun öz halklarından olan bir kavmin üyeleriyiz. Ermeni’yiz, Hristiyan’ız, örf ve adetlerimiz, gelenek-göreneklerimiz gayet zengin, kendi yazımız ve edebiyatımız var. Bunları T.C. vatandaşlığı kimliğimizle çatıştırmaktan hem biz, hem de yöneticilerimiz dikkatle kaçınmalıdır. Osmanlı’dan bu güne bir birlikte yaşama kültürü geliştirilmiş. Bunun beslenmesi, geliştirilmesi gerekir. İlk Hazar boylarıyla Ermeniler’in tanışıklığı, 5. yüzyıla dayanır. Bu uzun bir zaman süreci. Bu uzun süreçte şiddetli-kanlı olaylar nispeten çok az rastlanan olaylardır. 1915’te yaşanan kırımda, itiraf etmek gerekir ki, hem zamanın Hükümeti’nin ve o dönemdeki yabancı hükümetlerin parmağı vardır. Ermeni siyasi partileri de rahat durmamışlardır. İstanbul Ermeni patrikleri de bazen doğru politikalar gütmemişlerdir. Şimdi ileriye bakma zamanıdır. Tarihteki, olumlu kesitler ön plana çıkarılmalı ve Türklerle Ermenilerin birlikte imzaladıkları başarılardan söz edilmeli, bu iki komşu halk arasında barış ve huzur sağlanmalıdır. Bugünkü gergin atmosferden kimseye yarar gelmez.
Türkiye’nin kabul etmediği Ermeni soykırımı iddiaları konusunda gerek Ermenistan’ın ve gerekse Fransa başta olmak üzere diğer Batılı ülkelerin yaklaşımlarını nasıl değerlendiriyorsunuz? Bunun, a) Türkiye Ermenilerine b) Bir Ruhani reis olarak size yansıması nedir ?
Batılı ülkeler, bunu sadece Türkiye’ye karşı bir koz gibi kullanıyorlar. Diaspora Ermenileri de yüreklerinin derinliğinde bunun bal gibi farkındalar. Hiçbir Batılı ülke parlamentosu, Ermenilerin gözü-kaşı için soykırımı kınama kararı almıyor. Hepsi de kendi çıkarlarının peşinde. Hepsinin de kendi tarihinde benzer olaylar var. Bu tabii ki insanların kırımlarını hiçbir şekilde adil gösteremez. Soykırım, katliam, kıtal, cinayet insanlık suçlarıdır. Ancak, hedefin ne olduğu konusunu berraklaştırmak gerekir. Ölen ve eziyet çeken insanların acısından rant mı elde edilmeye çalışılmaktadır. Birileri veya belli kurumlar rant sağlayarak ünlü veya zengin olmak mı istemektedir? Sürülen veya yolda yaşamını yitiren insanlarımızın evlatları, belgelerini ibraz ederek yargı yoluyla haklarını arayabilirler, aramalıdırlar. Türkiye Ermenilerine gelince, tabii ki menfi şekilde etkileniyoruz. Çünkü Türk Müslüman dostlarımızla bir yaşam diyaloğu içindeyiz. Birlikte çalışıyor, birlikte tüketiyoruz. Karma evlilikler bile var. Ortam soykırım kararı alan parlamentolar nedeniyle gerildiğinde, Türkiye’de bundan etkilenmemek mümkün mü? Sonuçta, burada bizler de vatandaşız, ve ülkenin huzurunu bozan her şey bizim de huzurumuzu bozuyor. Bu, ruhani reis olarak bize de tabii yansıyor. Aynen şimdi sizin yaptığınız gibi, devamlı bu konuda medyanın siyasi sorularına muhatap olmak zorunda kalıyoruz. Halbuki, bizim görevimiz bu olmamalı.
Geçtiğimiz Mayıs ayında Kayseri Erciyes Üniversitesi tarafından organize edilen “Türk-Ermeni İlişkileri Örneğinde Osmanlı’da Birlikte Yaşama” Sempozyumuna katıldınız. Bu iki milletin tarihi birlikteliği bu toplantıda, “soykırım iddiaları” dışında değerlendirildi. Bu ve benzeri yaklaşımları nasıl buluyorsunuz ?
Çok olumlu buluyorum. İşte bu süreç devam ettirilmeli. Türklerle Ermeniler birlikte epey çok şey başarabilmişler. Bugün de, Türkiye ile Ermenistan arasındaki ilişkiler normalleşirse, birçok ortak projeye başarıyla imza atılabileceğine inanıyorum. Yeter ki, iyi niyet olsun. Yeter ki, istensin.
Türkiye Ermenileri olarak, Ermenistan ya da dış dünya Ermenilerini konu edinen siyasi gelişmelere karşı tutumunuz nasıl?
Bu konuda ne Ermenistan, ne de Diaspora, Türkiye Ermenilerini pek kaale almazlar. Bizleri, Türk Hükümeti’nin kollaboratörleri olarak görürler. Biz de durduk yerde kimseye “Ermeniliğimizi” kanıtlayacak değiliz. Yaşattığımız kurumlarla, tarihimizle, geçmişimizle biz onur duyuyoruz. Günün siyasi gelişmelerini ise ilgiyle izliyoruz tabii ki. Tekrar ediyorum, kimseye bir şey kanıtlamak zorunda değiliz. Türkiye Ermenileri gayet apolitik bir toplumdur. Siyasete soyunan bazı hırslı fertler aramızda bulunsa da, bugüne kadar yarardan çok cemaate zarar getirdiler. Ancak Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde eskiden olduğu gibi Ermeni kökenli bir milletvekilimizin bulunmasını isterdim. Ancak cemaatimiz tarafından seçilmesi şartıyla.
Diyalogda birçok engelin olduğu malum. Peki, çözümü nerede görüyorsunuz?
Beşeri ilişkilerde. Gazetecilerin, akademisyenlerin, gençlerin, sporcuların karşılıklı ziyaretlerinde. Dostluk tesis edici hamlelerde. Bunu her iki ülke de yeterince yapmıyor. Her iki taraf da bugüne kadar düşmanlık tohumlarıyla yoğurduğu kendi tabanından çekiniyor.
Bir röportajınızda ABD Ermeni diasporasından patrikhane inşaatı için para toplamaya gittiğinizi ama oradakilerden bir fayda göremeyince, buradan gidenlerden para toplayabildiğinizi belirtmişsiniz. Genel manada, Diaspora ile ilişkileriniz nasıl ?
Az önce belirttiğim gibi, Diaspora, Türkiye Ermenilerine, İstanbul Ermeni Patrikliğine, Patriklerine her zaman kuşkuyla yaklaşmıştır. İstenen, herhalde her zaman onlarla mutabık kalmamızdır. Bu mümkün değil.
Tarihte olduğu gibi bugün de Türkiye Ermenilerinin temsilciliğini Patrikliğin yapıyor olması, dinle arası olmayan Ermeniler için bir sıkıntı teşkil ediyor mu?
Teşkil etmez olur mu? İnanmayanlar, her toplumda olduğu gibi tabii ki var. Bizse, Ermeni Kilisesi üyelerinden müteşekkil dini bir cemaatiz. Mezhepsel problemler de var. Mesela Ermeni Katoliklerle çok iyi anlaşıyorken, ne yazık ki Ermeni Protestanlar her fırsatta medya yoluyla Patrikliğimiz’e saldırıyorlar. Mesela vaizleri Krikor Ağababoğlu ve Hrant Dink bunu hep yapıyorlar.
Hareketli bir çocukluk yaşadığınızı, çok dil bildiğinizi ve entelektüel yönlerinizin olduğunu biliyoruz. Din adamlığı maceranızı anlatır mısınız?
Ermenice, Klasik Ermenice, Türkçe, İngilizce, biraz Fransızca, biraz İbranice, biraz İtalyanca, biraz Almanca, çok az Arapça biliyorum. Dil öğrenmeyi, dillerle “oynamayı” çok severim. Her biri dünyaya açılan ayrı bir pencere gibi. Bir ülkeye gidip de oradaki dili anlamadığımda çok hayıflanırım. Hemen bir kitap bulup, birkaç kelime olsun öğrenmeye çalışırım. İnsanlara kendi dilleriyle konuşmaya çalıştığınızda hemen sıcak bir ilişki oluşuveriyor. Çabanızı gördüklerinde içtenliğinize inanıyorlar. Siz de gerçekten içtenseniz, ne güzel, değil mi? Çocukluğum İstanbul’da geçti. Bu şehre aşığım ve başka hiçbir yerde yaşamak istemedim. Stuttgart, Memphis, Kudüs ve Roma’da geçirdiğim zaman hep eğitim içindi, hepsini de sevdim, ama yurtdışında yaşamayı hiç düşünmedim. Benim dünyam burası. Trakya, Boğaziçi, Adalar, Anadolu, Akdeniz, Kilikya, Likya, benim dünyam bu. Bir travma, beni metafiziğe yöneltti. Bir otomobil kazasında en sevdiğim arkadaşımı, Yahudi-Rum karma evliliğinden doğan Petro adındaki canım arkadaşımı kaybettim. Kazada benim de ölmem gerekirken, nasıl olduysa kırıklarla atlattım ve hayatta kaldım. Sanki bana yeni bir fırsat verilmişti. Hayatımı Allah’a adamak istedim. Teoloji, felsefe ve sosyolojiye büyük bir merak duymaya başladım. İstanbul Ermeni Patriği Şınorhk Hazretleriyle yoğun olarak mektuplaşmaya başladım. Bana ruhani rehberlik yaptı. 1979’da Patrik Şınorhk bana rahiplik andını içirdi. 1986’da episkopos oldum. 14 Ekim 1998’de, cemaatim tarafından Türkiye Ermenileri Patriği seçildim. 21 Kasım 1998’de de 84. Türkiye Ermenileri Patriği olarak resmedildim. İşte böyle.
http://www.lraper.org/main.aspx?Action=DisplayNews&NewsCode=N000001759&Lang=TR
Yorumlar kapatıldı.