Altan Öymen
Ermeni toplantısı, engelleyicilerin iddia ettiği gibi başlamadı. Halil Berktay ‘Soykırım sözünü bir yana bırakalım. Olayların arkasında ne olduğunu görmeye çalışalım ve tartışalım’ dedi
Dışarıdaki yakışıksız olaylar haber sütunlarımızda… Biz burada içerideki duruma bakalım:
Ermeni konferansı nihayet yapıldı. Davetli katılımcılar, Bilgi Üniversitesi’nde toplandı. İlk günün konuşmacıları düşüncelerini söyledi. Bunlar gazeteciler tarafından izlendi. Haberleştirildi. İsteyenler internet sitelerinden veya gazetelere yansıyan halinden izleyebilir.
Ben konferansın dün sabahki oturumunu ajans haberlerinden izledim. Sabahleyin üç konuşmacı konuşmuş.
Birincisi, Doçent Dr. Halil Berktay… Söze “soykırım sözünü bir yana bırakalım ” diye başlamış. Bu deyimin gereksiz bir inatlaşma nedeni olduğunu söylemiş. Demiş ki:
“Bir tarafta ‘soykırım değildi’ diyen Türk milliyetçiliği var, bir yanda da ‘soykırımdı’ diyen Ermeni tarihçiliği. Biz bu klişenin önüne geçip olayların arkasında ne olduğunu görmek istiyoruz. ”
Halil Berktay 1947 doğumlu bir bilim adamı. Yani, bugün 58 yaşında. Lisans ve lisans üstü eğitimini Yale Üniversitesi’nde tamamlamış. Doktorasını Birmingham Üniversitesi’nde almış. ODTÜ ve Boğaziçi Üniversitelerinden sonra bugün Sabancı Üniversitesi’nin Sosyal Bilimler Fakültesi’nde öğretim üyesi.
Onu ben gençliğinde Mamak Askeri Cezaevinde tanımıştım. 1972’de… Sekiz-on gün de aynı hücrede kalmıştık. Yan hücrelerden birinde yazar ve yayıncı Erdal Öz de vardı. Aramızda ‘bilmece ve çözme’ yarışması yapardık. Birimizin hazırladığı bilmeceyi, öteki çözmeye çalışırdı. Berktay onda çok başarılıydı.
Daha sonraları hiç göremedim. Ermeni konusundaki görüşlerini Derya Sazak’ın bir söyleşisinde özetlemişti. Orada da, 1915 olayları için ‘soykırım’ kelimesini kullanmaktan yana olmadığını, ama o olayların büyüklüğünü kabul etmemiz gerektiğini anlatıyordu. Konferansta da aynı yönde konuşmuş.
* * *
İkinci konuşmacı Profesör Murat Belge. Bilgi Üniversitesi Karşılaştırmalı Edebiyat Bölümü Başkanı… 62 yaşında… Onu Radikal okurları da yakından tanıyor. Düşüncelerini ayrıntılarıyla biliyor. Ben de eskiden beri tanıyorum. Akademik faaliyetlerinin yanında, demokrasi ve insan hakları konusundaki uğraşlarını da biliyorum. Ayrıca, basılı eserleri ve televizyon programlarıyla, İstanbul’u tanımamıza ne kadar büyük katkılarda bulunduğunu da…
Belge, Ermeni konferansının yapılmasına karşı çıkarılan güçlükleri anlatmış. Asıl meselenin, bazı konuların tartışılmasını önlemek isteyen zihniyet yüzünden çıktığını söylemiş. Şöyle demiş:
“Burada geçmişi değil, Türkiye’nin geleceğini tartışıyoruz. Demokratik bir ülke olarak, AB’deki ülkeler gibi yaşamaya mı devam edeceğiz, yoksa, şimdiye kadarki gibi devletin gözetiminde, onların izin verdiği bir toplum olarak yaşamaya mı devam edeceğiz? ”
* * *
Sabahki son konuşmacı Profesör Selim Deringil… O da Boğaziçi Üniversitesi Tarih Bölümü Başkanı. Lisans eğitimini İngiltere’de tamamlamış. On beş yıldır Osmanlı arşivinde çalışmalar yapıyor. Şimdi 54 yaşında. Ben İkinci Dünya Savaşı’ndaki Türk politikası üzerine bir eserini okumuştum. Çok iyi bir incelemeydi. Daha sonra da İkinci Abdülhamit dönemi hakkında bir eseri var. Onu henüz okuyamadım.
Konferansta arşiv malzemesinin nasıl çarpıtılarak kullanılabileceğini anlatmış.
Ve konferansın sabahki oturumu bu konuşmalarla bitmiş.
Özetle: O ilk oturumda, konferansın yapılmasını engellemek isteyenlerin iddiaları havada kalmış… Ne ‘1915 olayları bir soykırımdır’ diyen olmuş, ne de “Ermeni iddiaları tamamen haklıdır’ diyen… Konuşmalara, ‘Biz bu konuyu tartışmalıyız. Girmek istediğimiz AB’ye üye ülkelerde bu gibi konular karşısında nasıl davranılıyorsa öyle davranmalıyız ” söylemi egemen olmuş.
Kaldı ki, daha sonraki oturumlarda bunları aşan konuşmalar yapılırsa, Türkiye’de şimdiye kadar söylenenlerin tersine bazı sözler söylenirse, ne lazım gelir?.. Orada -adı üstünde- bir ‘tartışma’ başlatılmış, sürdürülüyor.
Bunlara alışmak zorundayız. Dün belirttiğimiz gibi, Avrupa Birliği kuralları bir yana, kendimiz için… Kendi demokrasimizi ‘demokratikleştirme’miz için… Düşünce özgürlüğümüzü ‘özgürleştirme’miz için…
* * *
Yukarıda, toplantının hazırlayıcı ve katılımcılarının dün konuşan üçünden söz ettim. Üçünün de, çalışmalarıyla, eserleriyle düşünce hayatımızda yeri olan deneyimli ve değerli insanlar olduğu bir gerçek. Aşağıda diğer katılımcıların da tam listesini veriyorum. Tabii, hepsini tanımıyorum. Ama görebildiğim kadarıyla, hepsi de, -görüşlerini beğenelim, beğenmeyelim- bu ülkenin değerli aydınları değil mi?
Gerçi, konferansı engellemek için uğraşan ‘hukukçu’ların sözcüsü, bunu kabul etmiyor. Onlara ‘sözde aydın’lar diyor. Olabilir ama, o takdirde yapması gereken şudur: O da, ‘sözde aydın’ değil ‘gerçek aydın’ saydığı kendi ‘aydın’larını toplayıp başka bir konferans düzenler. İstediği her konuyu tartışır, tartış- tırır… Merak edenler ajanslardan, gazetelerden, onları da okur.
Toplantı kadrosunun tam listesi
‘İmparatorluğun Çöküş Döneminde Osmanlı Ermenileri: Bilimsel Sorumluluk ve Demokrasi Sorunları’ konusundaki toplantıyı düzenleyen kurullar ve katılımcılar:
Hazırlık Komitesi
Murat Belge (Prof. Dr., Bilgi Üniversitesi Karşılaştırmalı Edebiyat Bölümü Başkanı), Halil Berktay (Doç. Dr., Sabancı Üniversitesi Tarih Programı Koordinatörü), Selim Deringil (Prof. Dr., Boğaziçi Üniversitesi Tarih Bölümü Başkanı), Edhem Eldem (Prof. Dr., Boğaziçi Üniversitesi Tarih Bölümü), Çağlar Keyder (Prof. Dr., Boğaziçi Üniversitesi Sosyoloji Bölümü), Cemil Koçak (Doç. Dr., Sabancı Üniversitesi Tarih Programı), Nükhet Sirman (Prof. Dr., Boğaziçi Üniversitesi Sosyoloji Bölümü), Akşin Somel (Yard. Doç. Dr., Sabancı Üniversitesi Tarih Programı)
Danışma Kurulu
Fikret Adanır (Prof. Dr., Bochum Ruhr Üniversitesi, Almanya), Engin Akarlı (Prof. Dr., Brown Üniversitesi, ABD), Taner Akçam (Doç. Dr., Minnesota Üniversitesi, ABD), Ayhan Aktar (Prof. Dr., Marmara Üniversitesi), Şeyla Benhabib (Prof. Dr., Yale Üniversitesi, ABD), Üstün Ergüder (Prof. Dr., Sabancı Üniversitesi, İstanbul Politikalar Merkezi Direktörü), Fatma Müge Göçek (Prof. Dr., Michigan Üniversitesi, ABD), Nilüfer Göle (Prof. Dr., Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales, Fransa), Cemal Kafadar (Prof. Dr., Harvard Üniversitesi), Metin Kunt (Prof. Dr., Sabancı Üniversitesi), Şerif Mardin (Prof. Dr., Sabancı Üniversitesi), Oktay Özel (Yard. Doç. Dr., Bilkent Üniversitesi), İlhan Tekeli (Prof. Dr., ODTÜ), Mete Tunçay (Prof. Dr., Bilgi Üniversitesi), Stefanos Yerasimos (Prof. Dr., Paris VIII Üniversitesi, Fransa)
Katılımcılar
Şahin Alpay Bahçeşehir Üniversitesi, Dr. (Siyaset Bilimi); Zaman gazetesi yazarı, Ayşe Gül Altınay Sabancı Üniversitesi, Dr. (Antropoloji, Kültürel Etütler), Cevdet Aykan Tıp doktoru, eski Tokat Milletvekili ve Sağlık Bakanı, Ali Bayramoğlu Yeni Şafak gazetesi, Yavuz Baydar Sabah gazetesi, İsmet Berkan Radikal gazetesi, Melissa Bilal Boğaziçi Üniversitesi, lisansüstü öğrencisi (Sosyoloji), Kürşat Bumin Yeni Şafak gazetesi, Oral Çalışlar Cumhuriyet gazetesi, Fethiye Çetin avukat, Anneannem kitabının yazarı, Hrant Dink Agos Gazetesi, Fuat Dündar Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales (Paris), doktora öğrencisi, Hakan Erdem Sabancı Üniversitesi, Dr. (Tarih), Ahmet Hakan Hürriyet gazetesi, Ahmet İnsel Galatasaray Üniversitesi, Prof. Dr. (ekonomi), Temel İskit emekli büyükelçi, Aykut Kansu Bilgi Üniversitesi, Doç. Dr. (Tarih), Karin Karakaşlı Agos gazetesi, Ferhat Kentel Bilgi Üniversitesi, Dr. (Sosyoloji), Rober Koptaş Boğaziçi Üniversitesi, lisansüstü öğrencisi (Atatürk Enstitüsü), Fehmi Koru Yeni Şafak gazetesi, Osman Köker yayın yönetmeni, Birzamanlar Yayıncılık, Erol Köroğlu Sabancı Üniversitesi, Dr. (Edebiyat Tarihi, Kültürel Etüdler), Ahmet Kuyaş Galatasaray Üniversitesi, Dr. (Tarih, Siyaset Bilimi), Etyen Mahçupyan Zaman gazetesi, Nazan Maksudyan Sabancı Üniversitesi, doktora öğrencisi (Tarih), Baskın Oran Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesi, Prof. Dr. (Siyaset Bilimi), Ayşe Öncü Sabancı Üniversitesi, Dr. (Sosyoloji, Kültürel Etüdler), Ferhunde Özbay Boğaziçi Üniversitesi, Prof. Dr. (Sosyoloji), Cem Özdemir Yeşiller partisi milletvekili, Almanya, Günay Göksu Özdoğan Marmara Üniversitesi, (Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler), Murat Paker Bilgi Üniversitesi, Dr. (Psikoloji), İrfan Palalı Ege Üniversitesi, Doç. Dr. (Nörofizyoloji), Taha Parla Boğaziçi Üniversitesi, Prof. Dr. (Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler), Sarkis Seropyan Agos gazetesi, Elif Şafak romancı; Arizona Üniversitesi (ABD), Dr. (Yakın Doğu Etütleri), Nesim Şeker Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Dr. (Tarih), Turgut Tarhanlı Bilgi Üniversitesi, Prof. Dr. (Uluslararası Hukuk), Meltem Toksöz Boğaziçi Üniversitesi, Dr. (Tarih), Füsun Üstel Marmara Üniversitesi, Prof. Dr. (Kamu Yönetimi), Gündüz Vassaf Doç. Dr., (Psikoloji), Radikal Gazetesi Yazarı, Ragıp Zarakolu Belge Yayınları yönetmeni
Yorumlar kapatıldı.