Türkiye’nin AB üyeliğine en muhalif ülke konumundaki Fransa, sözde Ermeni soykırımı iddialarının dünyadaki en büyük savunucularından. Ermeni diasporasının merkezinde yer alan Fransa, soykırım iddialarını yıllardır gündeminden düşürmüyor.
Fransa ve soykırımı kabul eden diğer ülkeler, Türkiye’nin konuyu ‘tarihçiler tartışsın’ tezine sıcak bakmıyor. Osmanlı arşivleri ‘taraflı’ bulunuyor. Bu yaklaşım üzerine Osmanlı arşivlerini kamuya açan Türk Tarih Kurumu (TTK) Fransız, İngiliz, Rus ve Amerikan arşivlerinde de bir yıla yakın süren bir araştırma yaptı.
Geçtiğimiz günlerde sona eren proje çerçevesinde ilk olarak Fransa’dan getirilen belgelerin derlenmesi kararlaştırıldı. Fransız diplomatik belgelerinin birçoğunda Ermenilerin Osmanlı içinde yaptığı katliamın yazışmaları ortaya çıktı. Fransızların gizli belgelerinde tehcir (göç) kararından çok önce Ermenilerin ayaklanma faaliyetleriyle, suikastlar düzenlenerek Müslüman halk arasında panik oluşturulması planlarından bahsediliyor. Fransa Dışişleri Bakanlığı’yla yapılan bir yazışma belgesinde Ermenilerin Enver ve Talat Paşa’yı öldüreceği ve bunun İtilaf devletleriyle ilişkili olarak gerçekleştirileceği bilgisine yer veriliyor. Çalışmanın koordinatörlüğünü yürüten TTK Başkanı Prof. Dr. Yusuf Halaçoğlu’nun belgelerle ilgili olarak, “Bu konu tarihçilerden oluşan bir komisyonda tartışılsın fikrimize neden yaklaşmadıkları ortaya çıkmıştır.” yorumunda bulunuyor.
TTK’nın yaptığı araştırma sonucu fotokopileri çekilerek Fransa’dan Türkiye’ye getirilen belge adedi 479. Diplomatik belgelerin birçoğu ‘gizli’ ibaresi taşıyor. 1. Dünya Savaşı sırasında Osmanlı’nın Ermenilerle yaşadığı soruna dışarıdan bir gözle bakma fırsatı veren belgeleri TTK üç cilt haline getirerek yayınlayacak. Orijinali ve Türkçesi ayrı ayrı yayınlanacak olan belgeler tehcir öncesi ve tehcir sonrasına ışık tutar nitelikte. Osmanlı içinde ayaklanan Ermenilerle Fransızların silah ve mühimmat alışverişi de Fransız arşiv belgelerinde mevcut. Ermenilerin Osmanlı içinde yaptıklarını en iyi özetleyen belgelerden biri Rusya’nın Paris büyükelçiliğinden Fransa Dışişleri Bakanlığı’na gönderilen “Van bölgesinde Ermeniler tarafından yaklaşık 6 bin insanın öldürülmesinin” anlatıldığı 14 Mayıs 1915 tarihli yazışma. 8 Mayıs 1915 tarihli Fransa Dışişleri Bakanlığı’na çekilen bir başka telgrafta ise İtilaf devletlerinin Ermenileri ‘kullandığı’ görülüyor. Belgede “Van’da Ermenilerin ayaklanarak birçok Müslüman ve memuru öldürdüğüne” yer veriliyor.
Uluslararası arşiv çalışmalarıyla ilgili yaptıkları çalışmaları Zaman’a açıklayan Halaçoğlu, soykırım konusunda Türkiye’yi sıkıştırmaya çalışan ülkelerin birçoğunun 1. Dünya Savaşı sırasında Ermenileri kullandığını iddia ediyor. Elde ettikleri belgelerle bunların kanıtlandığını savunan Halaçoğlu, “Osmanlı arşivlerine göre Ermenilerin Müslüman halk üstünde yaptığı katliamları biz daha önce açıkladık. İşte farklı ülkelerden getirdiğimiz bu belgeler de bu katliamları tasdikliyor. Osmanlı’nın tehcir kararı almasını getiren süreçte Ermenilerin ayaklanmaları, katliamları ve planları bizzat Fransızların kendi belgelerinden de görülebilmektedir.” diye konuşuyor.
Ermeni ayaklanması
14 Mayıs 1915’te Rusya’nın Paris Büyükelçiliği’nden Fransa Dışişleri Bakanlığı’na gönderilen yazı şöyle: “Sazanov’un Iswoybky’ye yolladığı telgrafa göre, Van Ermeni kolonisi tarafından yollanan habercinin elbisesinde dikili olarak Tiflis Ermenilerine getirdiği mektuba göre: “Van bölgesinde Ermeniler tarafından yaklaşık 6.000 insanın öldürüldüğü, Van ve Çatak savunmasının devam ettiği, top mermilerinin Van’da fazla hasara neden olmadığı, çok geç olmadan acilen yardım gerekliliği.” Bu mektubun tarihi 28 Nisan’dır. Rusya’nın Paris ve Londra büyükelçilikleri yukarıdaki bilgileri iki kabineye iletmekle görev bilir.” 8 Mayıs 1915 tarihli Seon imzalı telgrafın Selanik’ten Fransa Dışişleri Bakanlığı’na çekiliyor. Telgraf metni şöyle: “Van’da Ermeniler ayaklanarak Müslümanları ve memurları öldürmüşler. Belediyenin bulunduğu hanı dinamitle havaya uçurmuşlar ve 16 gün boyunca şehre el koymuşlardır. Olaylardan sonra Erzurum’dan yollanan birlikler şehri geri almışlar ve Ermenileri öldürmüşlerdir. Bu olaylar sonucu İstanbul’da 2.500 ileri gelen Ermeni tutuklanmıştır. Evlerinde yapılan aramalarda çok sayıda bomba ve doküman ele geçirilmiştir. Kabul etmek gerekir ki Ermeni devrimci derneklerinin niyeti, İtilaf devletleriyle ilişkili olarak Enver ve Talat Paşa’yı öldürmek ve dinamit kullanarak suikastlarda bulunarak Müslüman halk arasında panik yaratmaktır.”
04.08.2005
Erdal Şen
Ankara
Yorumlar kapatıldı.