Fikret Ertan
‘Ermenistan tam bir kara ülkesi; denize çıkışı yok; Türkiye, Gürcistan, Azerbaycan ve İran ile çevrelenmiş, dış dünya ile bağlantılarını bu ülkeler vasıtasıyla yapmaya mecbur bir küçük ülke.
Türkiye ile olan sınırları kapalı; Karabağ’ı işgali dolayısıyla Azerbaycan ile de kapalı; Gürcistan ile açık; ama bu şüphesiz yeterli değil; İran ile ise sınır ve ulaşım bakımından herhangi problemi yok; İran-Ermeni sınırı açık, burada da herhangi bir problem yok ve İran-Ermeni ilişkileri de son derece yakın, son derece sıcak; hatta bu ilişkiler giderek daha da gelişiyor, çeşitleniyor.
İran ile Ermenistan arasında yıllardır görüşülen ve İran Enerji Bakanı Bican Zangene’nin Erivan’a mayıs ayında yapacağı resmi ziyarette imzalanması beklenen anlaşmanın ardından önümüzdeki yıl başlarında inşasına başlanacak olan yeni doğalgaz hattı, gelişen, çeşitlenen İran-Ermeni ilişkilerinin son örneği olacak şüphesiz.
Bu hat, proje çalışmalarına 1992 yılında başlanan, iki ülkenin 1995 yılında imza koydukları hükümetlerarası mutabakatla güzergahı tespit edilen, 1995 yılından bu yana görüşmesi yapılan ve her iki taraf yetkililerinin artık sonuçlandığını açıkladıkları hem ekonomik, hem enerji ve hem de stratejik yönlerden oldukça önemli yeni bir doğalgaz hattı olacak ve bu hat yakın coğrafyamızdaki birtakım dengeleri de şu veya bu şekilde etkileyecek tabii…
Toplam uzunluğu 141 kilometreyi bulacak olan bu hattın 41 kilometresi Ermenistan, geriye kalan 100 kilometresi de İran’da inşa edilecek ve hat yaklaşık 220 milyon dolara mal olacak. Varılan mutabakata göre, hattan geçecek doğalgazın fiyatı 85 dolar/1.000 metreküp dolayında seyredecek. Bugünden bakıldığında hattın 3 safhada gerçekleştirileceği anlaşılıyor. Birinci safhada İran’dan gelecek olan hat Ermenistan’daki Kadzharansk doğalgaz hattına bağlanacak; ikinci safhada hat Kadzharansk’tan Goris ya da Sisan’a; üçüncü safhada da yapılan hattın Vaiots Dzorsk bölgesel doğalgaz şebekesine eklemlenmesi bekleniyor. Hat tamamlandığında ise yılda bir milyar metreküp doğalgaz taşıyacak kapasiteye sahip olacak ki; bu miktar da bugün Ermenistan’a Gürcistan üzerinden doğalgaz sağlayan Rus Gazprom ve İtera şirketlerinin miktarına yaklaşacak ve böylece Ermenistan, İran’dan gelecek olan bu ikinci doğalgaz sevkıyatıyla bugün çekmekte olduğu enerji sıkıntısından çok büyük ölçüde kurtulmuş olacak.
Hattın aynı zamanda Gürcistan sınırına kadar çekilmesi de bir ihtimal olarak bugünden söyleniyor ve bunun gerçekleşmesi halinde hattın 550 kilometreye ulaşacağı ve toplam maliyetinin de 550 milyon doları bulacağı tahmin ediliyor. Esasen söz konusu hattın Gürcistan’ın Supsa Limanı’na kadar uzatılması ve buradan da aynı Mavi Akım Hattı’nda olduğu gibi bir denizaltı hattıyla Kırım’daki Fedosya’ya, buradan da Ukrayna üzerinden Avrupa’ya kadar uzatılmasını ele alan bir proje de var. Ukrayna’nın bu projeye olumlu baktığı, alternatif doğalgaz kaynaklarına çok önem veren Avrupa Birliği’nin de aynı bakış açısına sahip olduğu da bugünden kolaylıkla söylenebilir.’
Ermenistan-İran hattı konusunda geçen yıl tam bu sıralarda bunları yazmıştım. Hattın İran tarafının inşasına geçen yılın sonlarında, Ermeni tarafınınkine ise geçen hafta başlanıldı. Tamamlandığında hattın yukarıda da söylediğim gibi Gürcistan’a uzatılması da bugün Ermeni ve Gürcü taraflar arasında çok ciddi şekilde konuşuluyor. Nitekim, Gürcü Başbakan Nogaydeli, geçen ayın ortalarında Erivan’a yaptığı ziyarette inşa halindeki hattın Gürcistan’a da uzatılmasını dile getirirken ileride aynı hattın Karadeniz yoluyla Ukrayna’ya çekilmesinin de mümkün olabileceğine işaret etti. Hat Ukrayna’ya kadar çekilirse buradan da Avrupa’ya uzanacak tabii. İran, Ermenistan, Gürcistan ve Ukrayna son tahlilde bunun gerçekleşmesini isterlerken Rusya buna karşı.
İran-Ermenistan hattı bir gün Avrupa’ya kadar uzanırsa, bu, hattın geçeceği ülkelerin Avrupa’yla daha da yakınlaşmalarına yol açacak ve içinde Türkiye’nin de yer aldığı belli dengeleri birçok yönde etkileyecek şüphesiz. Gerçekleşme yolunda hızla ilerleyen İran-Ermenistan hattı dolayısıyla bunları bugünden bilmek gerek…
05.04.2005
Yorumlar kapatıldı.