Popüler Tarih dergisinde yayımlanan Ermeni Taşnak Partisi’nin raporunda, “Van, Muş, Sason, Vaspurkan’da Ermeni halkını örgütledik. Silahlı fedai çeteler kurduk” deniliyor
Ömer Erbil – İstanbul
Ermenilerin 1915’teki tehcirden (göç ettirme) önce Anadolu’da nasıl örgütlendiği ortaya çıktı.
Brüksel’deki Vandervelde Sosyalist Enternasyonal Arşivi’nde B.5792 numarasıyla kayıtlı Ermeni Taşnak Partisi’nin raporunda, suikastlardan silahlı örgütlenmeye kadar partinin her faaliyeti yer alıyor. Raporda, “Van, Muş, Sason, Vaspurkan’da Ermeni halkı örgütledik. Silahlı fedai çeteler kurduk. Müttefikimiz de İttihat ve Terakki komiteleridir” deniliyor.
Popüler Tarih dergisinin bu ayki sayısında, belge Orhan Koloğlu imzasıyla yayımlandı. Rapor, Ermeni Taşnak Partisi’nce, Sosyalist Enternasyonal’in 1910’daki kongresine sunulmak üzere hazırlandı. Taşnak Partisi Sözcüsü M. Warandian’ın sunduğu raporda şu ifadeler yer aldı:
Türkiye Ermenistanı’nın bütün merkezlerinde olduğu gibi imparatorluğun Ermeni bulunan her yerinde de partimizin, reaksiyonun başkaldırmasını gözlemlemekle yükümlü fedai çeteleri vardır. Her tarafta müttefikimiz ‘İttihat ve Terakki’ komiteleridir.
Kürtlerle mücadele
(Padişaha düzenlenen suikast anlatılıyor) Bir araba içinde Yıldız’a taşınan Taşnak’ın ölüm makinesi, 8 Haziran 1905 günü Selamlık’ta infilak edip 40 kişiyi öldürdü; ama asıl hedefi olan Abdülhamit’e ulaşamadı.
Doğu Anadolu’nun, bu bölgenin felaketi sayılan Kürt haydutlarıyla mücadele ettik. Van Valisi’ne suikast düzenleyip öldürdük.
Bitlis ve Van köylerinde, 1908’de Ermeni halkı, bayrağımızın altında siyasi gruplar halinde örgütlenmiştir. Bu gruplar savunma ve saldırı için eğitimliydiler. Her köyde 45-50 yaşları arasında 5 ile 8 kişi seçiliyor, bunlar yoğun bir gözetimle görevlendiriliyordu. Fedailerin ihtiyaçlarını karşılıyor, onları bir yerden diğer bir yere aktarıyor, kaçmalarını sağlıyorlar. Bunlar seyyar çetelerdi. Bu seyyar çetelerin yanında her köyde başka gruplar da vardı.
Militan grup: Daima köyün içinde kalmak ve saldırı anında vurmayı sağlamak.
Askeri grup: Silah sağlayanlar.
Kadınlar grubu: Mektup taşımak, mahaller ve köyler arasında haberleşmeyi sağlamak.
Muş Ovası’ndaki 100 köy gibi, Sason’da, Vaspurkan’da ve başka yerlerde bütün Ermeni halkı örgütlenmişti. 1908’e kadar Türkiye’de partimizin faaliyeti geceleri sürdürülüyordu.
Yorumlar kapatıldı.