AB Ermenistan Atom Santralı’nın (EAS) kapanışı için kesin gün istiyor ve hatta alternatif enerji kaynaklarının temini için 100 milyon yuro önermiş durumda. Avrupalıların bu kesin tavrı Ermeni uzmanlar ve devlet adamları katında 180 derece farklı görüşlere sebep olmakta.
EAS’ın ilk bloku 1976’da, ikincisi 1980’de devreye girmiş, burada ilk nesil atom santralları örnek alınmıştı. 1988 yılındaki çevre hareketi ve deprem baskısı sonucu bir sonraki yıl kapanmış, ancak 1988-92 yıllarında Ermenistan büyük enerji sıkıntısı çekmiş, ülke karanlığa boğulmuştu. Hükümet kararıyla, EAS 1995 yılında tekrara devreye alındı. EAS’nin proje ömrü 2016’da bitmektedir. Avrupa EAS’yi kapatmak için niçin acele ediyor, bu rahatsızlığında ne yatıyor?
AB Ermenistan temsilcisi Aleksis Luber, santralın sismik fay hattı üzerinde olduğunu ve eski nesil santral olduğunu ve gözlemcilerin benzerleri içinde EAS’nin en tehlikelisi olduğunu iddia etmekte.
Tarihi Ermenistan’ın depremler açısından zengin olması dikkate alınırsa, bu rahatsızlık gerçekçi. Çevre ülkelerdeki son yıllarda sıklaşan depremler de burada etkili. Ulusal Sismik Araştırmalar Sorumlusu Alvart Antonyan, bir erken tahmin sistemi geliştirildiğini, EAS’den belli bir uzaklıktaki deprem titreşimlerinin 15-20 saniye öncesinde EAS’ye iletilip, sistemin devre dışı tutulmasının mümkün olduğunu, proje değerinin 1 milyon dolar olup MAGATE’ye önerildiğini söyledi. Ayrıca Ekonoosfer Araşt. Merk., ErmDevletAtomDenetimi ve İngiliz Arkins kuruluşuyla beraber, santral alanında olası deprem modeli projesi geliştirmekte ve beklenmedik bir durumda neler yapılacağını planlamakta. Ancak bu da proje aşamasında.
EAS uzmanlar santralın sismik dayanıklılığının umut verici olduğunu ifade ederken Ermenistan Enerji Bakan Yard. Arek Galstyan, EAS reaktörlerinin aynı nisilden olan Rus, Bulgar ve Slovak benzerlerinin yöre koşulları dikkate alınarak modifiye edilmiş tipi olduğunu söylemekte.
Ermenistan Amerikan Üniv. Öğretim üyelerinden Çarlz Danlap, Avrupa ve ABD’li kuruluşların güvenlik amcıyla 50 milyon dolar harcamalarına rağmen, EAS’nin günümüz ihtiyaçlarına yanıt vermediğini, yeni nesil santralların koruyucu beton güvenlik duvarıyla çevrili olduğunu, EAS’nin ise buna sahip olmadığını kaydetti.
Burada endişe verici noktalardan birinin de atom yakıtının Rusyaidan hava yoluyla gelmesi. Akonoosfer Araştırmaları Merk. Md. Armen Sağatelyan, uçağın kazaya uğraması durumunda bile, bunun tehlike yaratmıyacağını vurgulamakta.
Devlet yetkilileri Ermenistan’daki kanser ve kan hastalıklarındaki artışı, Ermenistan’ın hava, su ve toprağındaki radyokatif maddelerin zenginliğiyle açıklamakta, bunun yüksek dağlık alandan kaynaklandığı, tüm yurtdığı atıkların dağların üzerine oturduğu ifade edilmekte.
Ermenistan’ın alternatif enerji kaynakları yönünden zengin olduğunu kaydeden ve Alternatif enerji meseleleriyle uğraşan Solaren Ltd. İşletme md. Viktor Afyan, yapılan araştırmaların rüzgar enerjisinden 400-450 MgW güç elde etmenin mümkün ve bunun EAS’nin 1/3 ürettiği enerjiyi üretebileceğini, bunun gerçekleştirilebilmesi için devletin AB’ye sunduğu 800 milyon dolarlık yatırım teklifinin reddettiğini vurguladı.
EAS, bugün itibarıyla Ermenistan’ın tükettiği enerjinin 1/3’nü üretmektedir ve EAS’nin tekrar kapatılması ülkenin karanlığa bürünmesi anlamına gelmektedir. O yıllar bilindiği gibi çok pahalıya mal oldu ve bunun sonucunda Sevan gölünün su düzeyi çok azaldı. O zamnalar alternatif yoktu, zira kuzeyden gelen doğal gaz hattı devamlı havaya uçurulmaktaydı. EAS’nin kapanması durumunda Ermenistan teknik açıdan sorunlu ve bölgesel siyasi kaynamalar dolayısıyla güvencesiz bu hatta mahkum olmaktadır.
İkinci bir enerji alternatifiyse İran-Ermenistan Gaz hattıdır. Ancak AB, gaz boru hattı ve alternatif enerji için söz verdiği 100 milyon yuro tahsisatını dondurmuş durumda, zira Ermenistan EAS’nin kapatılması için kesin bir gün vermekte zorlanmaktadır. Ermenistan yönetimi enerji güvenliği konusunda, alternatif kaynakların gerçek olanaklarını görmeden ülkeyi riske atmak istememektedirler.
Fakat EAS’nin kapatılması ve alternatif enerji kaynaklarının inşası onlarca yıl sürebilir. Sadece EAS’nin tehlike yaratmayacak şekilde kapatılması için 1 milyar dolar gerekmektedir. Ermenistan bu meblağa sahip değildir. AB, EAS’nin kapatılması için katı tavır göstermekte ve ve sabırsızlıkla kesin gün verilmesini istemektedir. EAS sorunu; Ermenistan ve AB için bir çıkmaz sokağa girmiş durumda.
Garine Danielyan
Yorumlar kapatıldı.