Gecen yazimizi Cumhuriyet dönemi $airlerimizden Zareh Khrakhuni’nin bir $iirinin tercümesi ile bitirmi$tik. Diger $airlerimize geçmeden bu sefer hikâye ve roman alaninda bizlere degerli eserler vermi$ bir edibimizden bahsedelim: Zaven Biberyan.
1921 de Istanbul’da dogan bu ünlü yazarimiz hem yayin hayatinda hem de hikâye ve roman dalinda özgün eserler vermi$tir. Hayati oldukca dramatik geli$melere sahne olmu$, 1941 de 20 tertip nafia askeri olarak ba$layan zorluklar, sonra sosyalist fikirleri ve taviz vermez duru$u yüzünden ba$ina hayli çekilmez haksizliklarin gelmesine yol açmi$tir. Devlet ricali tarafindan göz hapsine de alinan yazar buldugu her i$ yerinden kisa sürede devlet baskisi ile ayrilma mecburiyetinde kalinca Mahmutpa$a’da i$portacilik yapma mecburiyetinde kalmi$ ve sonra da çocuk oyuncaklari imâl ederek hayatini sürdürme kararina varmi$tir.
Bir dergide seri halide yayinladigi «Krisdonyautyan vakhcanI » ( Hristiyanligin sonu ) adli makale serisi büyük çalkantilara yol acmi$ ve durdurulmu$tur. Varlik vergisi ile 20 tertip nafia askerligi ile azinliklar üstünde devam eden çekilmez baskilari yazarin ermenice «Al gI pave » (Artik yeter ) adli yazi serisine ve sonra da hapsine sebep olmu$tur. Bir müddet zaruret yüzünden Beyrut gazetelerinde çali$an yazar orada da bazi arkada$larinin vefasizligina hedef olmu$ , Istanbul’a dönü$ünde bize $u güzel ve hazin eserleri vermi$tir :
« DzovI » (Deniz) : kisa hikâyeler 1961 : Bu kitap yazarin çe$itli yerlerde yayinladigi kisa hikâyelerin toplulugudur.
« LgrdadzI » ($ImarIk ) : bu eser Aras Yayincilik tarafindan türkçeye « Yalnizlar » olarak çevrildi ve piyasada mevcut,
« Angudi Siraharner » (Yoksul sevgililer)
“Mrçünnerun VerçaluysI” (Karincalarin Gün Bati$I) ; bu roman da türkçeye “Babam A$kale’ye gitmedi” adi altinda tercüme edilip Aras yayincilik tarafindan halâ piyasada mevcut olarak yayinladi.
Yazarin “LgrdadzI” adli romani $imdiye degin ali$ilagelmemi$ bir tarz ve üslupla 6/7 Eylül 1955 den kisa süre evvel bir yaz günü Erenkoy’deki silik denilebilecek nitelikte bir hayat süren bir ermeni ailesinin çevresi ile olan ili$kilerini renkli ve manali bir canlilikla verir. Romanda en ilgi çekebilecek noktalardan birinin de 6/7 Eylül hadiseleri arefesndeki ortalama bir ermeni ailenin çevresine baki$ açisini verdigidir. Son romani “Mrçünnerun verçaluysI” ilkin 1970 yininda Jamanag gazetesinde bir yil olarak tefrika halinde yayinlandi ve yazarin ölümünden çok kisa bir süre sonra 1984 de kitap haline getirildi.
Yazarin “DzovI” adli hikâye kitabi, günlük hayattan alinmi$ parcalari a$iriliga ve dikkati yogunla$tirma tutkusuna dü$meden kendine has tavir ve üslubu ile anlati$I ermeni ve Istanbul edebiyatina büyük deger kazandirmi$tir. Hapishane öykülerinin bol oldugu o devir edebiyatinda, Biberyan zamane Türk hikâye üstadlarindan tavir ve üslup olarak ayrilip Sabahaddin Ali gibi bilinen hikâyecilerden farkli bir tavirla ortaya çikar. Hikâyelerinde insan ili$kileri daha çok zayif ve zaruret içndeki insanlarla azinliklara yapilan tahammül edilmez baskilar hic abartilmadan arka plânda bir manzara arz eder. Bu çok degerli eserindeki hikâyeler $unlardir:
“Ani$khanagan çe yeger” ( Anar$ist degilmi$) 1946
„Burunsuz Kadriyen“ (Burunsuz Kadriye) 1952 (Bu öykü Karaköy köprüsünde Kadiköy vapuru bekleyen çe$itli siniftan insanlarin istemeyerk yan yana olu$larindan dogan ili$kileri canlandirirken burjua bir ermeni ailesinin ermenice konu$u$ $ekli ile de ilginç görü$ açisini yerel renklerle verir),
„KantzI“ (Hazine) 1952
„Jüliyetin hinknotzI“ (Juliyet’in be$ligi) 1953 (Bu öyküde yazarin Beyrut’taki ya$amindan bir kesit görebiliriz)
„Ziganan togh khelok gena“ (Zigana uslu dursun)
“Ganaç peghgerov cermag dunI” (Ye$il pancurlu beyaz ev) 1955
“Babayin dghan” (BabasInIn oglu) 1956 (Bu öykü yazarin Saint Joseph hatiralarinin bir yansimasi olabilir),
“Yerp SrderI gI lvatzvin” ( Kalpler yIkanInca) 1956 ; yazarin Mahmutpa$a’da i$portaci olarak hayatini kazanabilme sava$i sirasinda olan bir dramin yansiyi$i….
“Anonk vor veratartzan” (O dönenler) 1956 : 1941 de 20 tertip askere alinan azinlik nafIa askerlerinin son anda umutsuzlukla Akhisar yollarinda bitecek kogu$ hülyalarini anlatir.
“Vahric” 1957,
“DzovI” (Deniz) 1958 (Yazarin hapishane hayatindan bir öykü),
“Karnanayin” (IlkbaharlIk) 1961
Zaven Biberyan’i en iyi tahlil edenlerden Rober Haddeciyan “Odaraganner A$khadasenyagis Meç” ve “Kragan havakuyt Suadiye’yi mer bardezin meç”adli yapitlarinda (bu eserler Marmara gazetesinden temin edilebilir) yazarin Istanbul’da geçirdigi çok sIkIntIlI dönemi, haksizliklar kar$isinda aldigi net tavri ve kalemini hiçbir haksizliga esirgemedigi, ham bir “go$ist” yani gözü kapali “burjua dü$mani” olmadigi, kendi tavrina ters dü$se de iyi ermenice eserleri enerji ile destekledigini anlatir. Bunun yaninda Aras yayincilik tarafindan yayinlanan Rupen Ma$oyan’in tek eserinde Biberyan’in çilesi olaylar I$iginda anlatilir.
Zaven Biberyan’in son eserlerinden biri de ünlü ermeni tarihci ve yazar Aram Andonyan’in “Badmutyun Balkanyan Baderazmi” adli tarihi eserin türkçe tercümesidir. Bu eser $u anda Aras yayinevi tarafindan tekrar basildigindan piyasada mevcud.
Zaven Biberyan artik nesli tükenmeye yüz tutan Adalari, Kadiköy’ü, zayif insanlari koruma tutkusunu, taviz vermez cesareti , Varlik vergisini, 20 tertip askerlik olayini, çaresizlikten kivranan insanlarin dramini yansitan degerli bir yazarimizdir.
Zaven Biberyan ilk okulu Aramyan Uncuyan’da, orta ögrenimini Kadiköy Saint Joseph’te, yüksek ögrenimini ise Yüksek Ticaret’te yapmi$tir.
Cok hassas ve sinirli bir hayatin neticesinde ülser illetinden midesi ameliatla alinan Biberyan 1984 de çevresinin ilgisizligi içinde vefat etmi$ ve maaleef tekrarlanan bir gidi$atla ölümünden sonra büyük takdir kazanmi$tir. Kabri $I$li mezarliginda diger sanatçi, edip, müzisyen ve dilci merhumlarin mezarlarinin bölümünde bulunuyor.
Ohannik.akopcan@francetelecom.com
Yorumlar kapatıldı.