Cogu zaman yer yer yapilan dini veya siyasi agirlikli yorumlarda Ermeni kilisesi’nin (Hay yegeghetzi , Hayasdanyaytz yegeghetz , Hayasdanyaytz arakelagan yegeghetzi) 4 tane patriklik makami oldugu, bu dört makamlarin da birbirlerinden bagimsiz fakat birbirlerine hürmeten yakin patriklikler oldugunu sôyleyecek kadar bizim kilise tarih ve hristiyanlik anlayi$imiza ters dû$en yazilar yazildi. Bu yakla$imlar maalesef son on sene içinde yogunla$ti, ve kilise babalarimizin akillarindan bile gecmeyen bu dü$ûnceler, kilisemizi yakinen tanima firsati bulamami$ gencleri yanli$ dû$ûnceler saptirmaya bile yol acabilir.
Evvelâ $unu söyleyelim; Isa Mesih’in kilisesi, kendine iman eden insanlar toplulugudur ve bu topluluk da tek bir vücuttur. 4 üncü asirdan sonra meydana gelen siyasi ve kültûrel ayriliklar yüzünden hristiyanlar maalesef ce$itli “kiliselere” ayrilip Isa Mesih’in bu tek vücut imanlilar toplulugunun ruhunadan uzakla$tilar. Kisacasi, parcalanan bir vücutla Isa Mesih’in bize verdigi ruha istemeden bile olsa ters dü$tûler.
Bu ayrilik en ba$ta Dogu ve Bati Roma imparatorluklarinin anla$mamasi yönünden Dogu Bizans “Ortodoks” ve Bati Roma “Katolik” kiliselerinin zitla$masi ile en görünür noktaya vardi. Enflasyona ugrami$ “Ortodoks” ve “Katolik” sözleri artik bir mana ifade etmiyor. Önemli olan Isa Mesih’in biraktigi “tek vücutta birle$mi$ Isa Mesih’e imanlilar toplulugu”nun parcalanmasi oldu. Bu yônden ermeniler de bu ayriliktan nasiplerini alip kendi hristiyanlik anlayi$larini kendi kilise babalari yolunda kurarak 301 senesinde Surp Krikor Lusavoric’le ve onun ilk kilise binasi Surp Ecmiadzin’le kendi milli kiliselerini kurdular.
Derin hristiyanlik anlayi$inda herhangi bir yôrede imanli halk yalniz bir tane episkoposa tabi olur. Bu, Isa Mesih’in kilisesinin yani Isa Mesih’e iman eden ve tek vûcut olmasi gereken imanli toplulugun bir yôrede yalniz bir episkopos riyaset ve klavuzlugunda hareket etmesi demektir. Bu gün maalesef hristiyanlar bu ruhtan uzakta kalmi$lardir. Meselâ hristiyanligin merkezlerinden biri olan tarihi Kostantinopolis ve bugûnkü Istanbul’da ayni yörede ya$iyan insanlarin tabi olduklari birden cok episkoposlar vardir. Amerika’da bu ayrilik rezalet derecesine eri$mi$, bir bölgede belki 10 dan fazla “kilise” ve ona bagli birbirinden bagimsiz ve birbirleri ile dialogdan da uzak dini liderler tûremi$tir. Yegâne teselli, bütün hristiyanlarin hangi mezhepten olurlarsa olsunlar, tek bir Eski ve Yeni ahit’le hemen hemen ayni hristiyanlik ruhunu hayal etmeleri olmu$tur.
Ermeni kilisesine gelince….Ermeni kilisesi Roma “Katolik” kilisesine de , Bizans “ortodoks” kilisesine de ayni uzaklikta, fakat ikisi ile de resuli kiliseler sinifindan, hemen hemen ayni doktrinleri payla$an, yalniz siyasi ve kûltûrel acmazlar yûzûnden ayrilan bir kilisedir. Ermeni kilisesi hem ortodoks, yani “dogru iman” , hem de katolik yani “evrensel” hristiyanliga inanan bir kilisedir. Bu manadan ayrildigimizda ermeni kilisesine yanli$ anlamalara meydan verecek olan “Ortodoks” kelimesini yaki$tirmak ermeni kilise babalarinin bize verdigi ruha uymaz. Bu kalemden, ermenice “HAY YEGEGHETZI” veya “HAYASDANYAYTZ YEGEGHETZI” kelimeleri yeterlidir. Avrupa ve Amerika’daki ermeniler Roma Katolik ve Bizans Ortodoks kiliselerinin baskilarindan ve a$agilamalarina cevaben ermeni kilisesinin resuli oldugunun altini cizerek “HAYASDANYAYTZ ARAKELAGAN YEGEGHETZI” ba$ligini da kullanmi$lardir. Bu arada ilave edelim, ermenilerin resuli kilise olmadigini vurgulamak isteyen Roma Katolik ve Bizans Ortodoks kilisesi mensuplarinin insafsizca ermeni kilisesi mensuplarina yaki$tirdiklari “GREGORYEN” sözü kabul edilmez bir a$agilama ürünüdür ve bu kelimeyi kullanan ermeni cemaatinden karde$lerimize de rastliyoruz.
Ermeni kilisesinin ba$ mabedi Ecmiadzin’dir ve bütün ermeni imanlilarinin ve hatta imansiz da olsalar bütün ermenilerin manevi lideri Ecmiadzin Ba$patrigi (Dzayrakuyn badriark) ve Gatoghigosudur. Ermeni kilisesinde episkoposlari takdis etmek ve bütün ermenilerin vaftisinde kullanilan kutsal yag “Mûron”u takdis etmek yalniz Gatoghigoslara dü$er. Bu Gatoghigosluk di$inda hicbir dini makam bûtün dûnya ermenileri dini ve manevi liderliginde olamaz. Ama bunun yaninda Ermeni kilisesinin hristiyanliktaki en önemli mahalli olan Isa Mesih’in carmiha gerilip öldûgü, sonra dirilip göge ciktigi Kudüs ermeni patrikligi hiyerar$ik sirada Ecmiadzin’den sonra ikinci yeri i$gal eder. Kudus veya Yerusaghem Surp Hagopyantz vank’in içinde olan ermeni patrigi de bûtûn ermenileri Ecmiadzin hiyerar$isi altinda dini lideridir ve Ecmiadzin Gatoghigos’unun manevi otoritesi altindadir. Fatih zamaninda Patriklik sifatina haiz olan Istanbul ermeni patrikligi de bûtün dûnya ermenilerinin dini lideri olarak dini hierar$ide Ecmiadzin ba$patrikligi ve Gatoghigoslugu ve Yerusaghem patrikliklerinden sonra ücüncü sirayi i$gal eder. Bütün dûnya’da Ecmiadzin, Yerusagem ve Istanbul patriklikleri beraber anilir. Kilikya gatoghigoslugu ise maalesef tarihteki hatalardan kaynaklanarak meydana gelmi$ bir anormallikten uzaga gidemez. Bu anormallik zamaninda Akhtamar’da ve diger bazi yerlerde de olmu$tur. Kilikya “Medzi Dannin Giligyo” gatoghigoslugu bilhassa 1956 senesinden sonra dûnya ermenileri icinde nifak sacan bir duruma belki istemeden dü$mû$, Isa Mesih’in ôgreti ve yollarindan ayrilarak Amarika ve bazi ülkelerde Ecmiadzin riyasetinde olan bôlgelerde Ecmiadzin episkoposlarina kar$i bir de Kilikya gatoghigoslugu episkoposu atayarak kanayan yaralari kangrenle$tirme yari$ina cikmi$tir.
Gacen asirda Istanbul ermeni kilisesi patriklarinden bizleri her tûrlü fedakarliklari ile saran kilise babalari Maghakya Ormanyan, Karekin Khacaduryan ve Shnorhk Kalustyan hayrabedler Ecmiadzin’e her türlü destegi verip Oraya bagliliklarindan zerre kadar taviz verip Kilikya gatoghigoslugunun tesiri altinda kalmami$lardir. Bu konuda elimizde oldukca bol vesika ve $ahadet vardir.
Ecmiadzin bûtün dûnya ermenilerin, ve hatta roma Katolik ve Protestan imanindaki ermenilerin de en bûyük ve ulu hristiyanlik makamidir. Bu acidan, hicbir dini ermeni müessesesi Ecmiadzin’le ayni seviyede olamaz ve de olmami$tir.
Ecmiadzin ermeni kilisesinin bu dünya yüzündeki hristiyanlik izdü$ûmûnü sembolize eder dersek bizi a$iri söz söyleyen olarak gôrmezler in$allah.
Yorumlar kapatıldı.