Bugünkü konumuz kemiklerin korunması, kemik erimesinin önlenmesi.
Önce iskeletimizi oluşturan kemiklerin yapısı hakkında kısa bilgi vermek istiyorum. Beyin hariç bütün organlar ve kemikler sürekli yenilenirler. Kemik yapısının esasını kalsiyum ve fosfor oluşturur. Bu inorganik maddeler dışında kemiklerde iki tip hücre bulunur : osteoklast’lar ve osteoblast’lar. Osteoklast’ların görevi kemik dokusunu yıkmak, yok etmektir. Yıkılan kısımdaki kalsiyum ve fosfor kana geçer. Osteoblast’ların görevi ise, kandan kalsiyum ve fosfor temin ederek, yeni kemik yapmaktır.Kemiği bir duvara benzetirsek, her gün bu duvardan 1-2 tuğla çekip atıyoruz ve yerine 1-2 yeni tuğla koyuyoruz.Ertesi günü onun yanındaki iki tuğlayı çıkarıp yenilerini koyuyoruz. Böylelikle 8-10 ay içinde bütün tuğlalar yenilenmiş, fakat duvar hep kalmıştır. Sonra olaya yeniden başlanır. Kemiklerimizde de osteoklast’lar her gün yıkım yaparken osteoblast’lar yenisini yaparlar. Yıkılan kadar yenisinin yapıldığı sürece kemik kalitesi değişmez. Kadınlarda ellili, erkeklerde altmışlı yaşlara kadar kemikler yapılarını muhafaza ederler. Fakat daha sonra denge az çok değişir. Yıkım temposunun aynı kalmasına karşılık, yapım yavaşlar. O zaman kemiklerdeki kalsiyum ve fosfor azalır. Kemik gittikçe hafifler, direnci azalır, daha kolay kırılır duruma gelir. Kalsiyum azalması hafifse “osteopeni”, fazla ise “osteoporoz” söz konusudur. Kemiklerdeki kalsiyumun hafif azalması bile hassas cihazlarla ölçülebilmektedir. Bu ölçüme “kemik densitometrisi” ,yani kemik yoğunluğu ölçümü denmektedir. Elli yaşın üstündeki kadınlar ve altmış yaşın üstündeki erkekler senede bir kere bu ölçümü yapmalıdırlar. Surp Pırgiç hastanemizde bu ölçüm yapılabilmektedir.
Kemik yapımının normal yürümesi için üç şeye ihtiyaç vardır : Kalsiyum, D vitamini ve seks hormonları.
Her gün idrarla bir miktar kalsiyum atılmaktadır. Bu kaybın karşılanması gerekir. Süt, peynir, yoğurt ve yumurta akı bol miktarda kalsiyum içerirler. D vitamini sütte, balık yağında, yumurta sarısında bulunur.Güneş ışığı sayesinde deride de D vitamini imâl edilebilmektedir. D vitamini sayesinde besinlerdeki kalsiyum bağırsaklarda emilebilmektedir. D vitamini noksanlığı varsa besindeki kalsiyum emilemez ve dışkı ile atılır gider.
Sadece kalsiyumun varlığı ile kemik yapımı oluşmaz. Kalsiyunun kemiğe yönelebilmesi için kadınlarda estrojen hormonunun, erkeklerde ise testosteron hormonunun normal düzeyde bulunması gerekir. Kadınlarda menopozdan sonra, erkeklerde daha geç yaşlarda bu seks hormonları azalmaya başlar. O zaman yeni kemik yapımı da azalmaya başlar. Menopoza erken yaşta girenlerde [kendiliğinden âdetlerin kesilmesi veya ameliyatla yumurtalıkların (over’lerin) çıkarılması], kemik yapımını daha erken yaşta etkiler. Osteoporozlu hastaların %80 i kadındır.
Yurdumuzda süt içme alışkanlığı yaygın olmadığından genel bir kalsiyum fakirliği vardır. Zayıf kimselerde, bedensel hareket azlığında, yatalaklarda, güneşe maruz kalamayanlarda (örtünenler), sigara içenlerde, uzun süre kortizonlu ilâç kullanmak zorunda olanlarda kemik erimesi (osteoporoz) gelişir. Omurgadaki omur kemikleri gittikçe yassılaşır. Boy kısalır ve hafif kamburluk başlar. Kemik erimesi sonucu boy 10-20 cm kısalır. En çok etkilenen kalça kemiğidir. Basit bir düşme ile kırılır. Kurabiye halini almış olan kalça kemiği bazen düşmeden de kırılır ve kırıldığı için yere düşer.
Kemik erimesini önlemek için ne yapmalıdır?
– Her yaşta süt ve sütlülerden yaralanılmalı
– Menopozdan sonra kalsiyum ve D vitamini tabletleri alınmalı
– Yürüyüşler yapılmalı
– Sigara terkedilmeli
– Uzun süre kortizon alınması gerektiren bir durum varsa birlikte osteoporozu önleyen ilâçlar alınmalı
– Menopozdan sonra sahneden çekilen estrojen hormon verilmeli. Altı ay öncesine kadar, menopoza girenlerin hormon almalarını (deriye uygulanan peçlerle) teşvik etmekte idik. Fakat 6 ay önce Amerikada yayınlanan bir raporda estrojen vermenin tehlikeli yönleri bulunduğu açıklandıktan sonra bu tedaviyi uygulayanlaın sayısı hızla düşmüştür. Bunun yerine Evista isminde yeni bir ilâç bulunmuştur. Bu ilâç kemik yapımına yardımcı olmakta, fakat estrojendeki riskleri göstermemektedir. Uzun süre günde 1tablet alınmalıdır.
– Senede bir kemik ölçümü yapılarak durum öğrenilmelidir.
Kemik erimesi tedavisi için ne yapmalı?
– Kalsiyum ve D vitamini verilmeli.
– Süt, peynir, yoğurt, yumurta akı alınmalı. Kolesterol ve kilo problemi varsa sütün, peynirin, yoğurdun
yağsızı tercih edilmeli.
– Kadınlara günde 1 tablet Evista verilmeli
– Fosamax tedavisi uygulanmalı. Fosamax ve benzeri bifosfonat grubu ilaçlar son senelerin büyük
keşfidir. Bu ilâç kemik yapımını hızlandırmaz, fakat kemik yıkımını yavaşlatır. Yavaş yavaş kemikler
normalleşir. Günde 10 mg Fosamax alınması gerekir. Son zamanlarda ticarete verilen 70 mg lık tabletleri haftada 1 kere almak gerekir. Bu ilâç bir dolu bardak su ile alınmalıdır. Sütle, meyve suyu ile,
kahve ile almamalıdır. Yutulduktan sonra 45 dakika geçmeden kahvaltı yapılmamalı, gidip tekrar yatmamalı. Oturmalı veya ayakta durmalı. Bu ilâcın sürekli kullanılmasının bir riski yoktur.
Yorumlar kapatıldı.