Fransa’nın başkenti Paris’te, sözde Ermeni soykırımı anısına yapılan Ermeni din adamı ve besteci Komitas’ın heykeli törenle açıldı. Ancak heykeli dikilen Komitas, 1912–15 yılları arasında Türk Ocakları’nda müzik dersleri vermiş bir isim. İttihatçıların tutuklayıp Çankırı’da bir kampa götürdükleri 234 Ermeni aydınından biri olan Komitas, Halide Edip Adıvar’ın devreye girmesi üzerine kurtarılmış ve İstanbul’a getirilip La Paix Hastanesi’ne yatırılmış.
Geçirdiği depresyonu atlatamayınca da yine Adıvar’ın yardımıyla Paris’e gönderilmiş ve 20 yıl boyunca bir hastane odasında kalmış. Fransa, Adıvar’ın sahip çıktığı Komitas’ı sözde Ermeni soykırımına alet etti.
Paris Belediye Başkanı Bertrand Delaone, anıtın açılışında yaptığı konuşmada, 1922 yılına kadar 1,5 milyon Ermeni’nin öldürüldüğünü, bunların üçte ikisinin Osmanlı İmparatorluğu’nda yaşadığını iddia etti. “Bu trajediyi anmak için sembolik olarak bu heykeli diktik.’’ diyen Delaone, “21. yüzyılda, Türk halkı Osmanlı döneminde olanlardan sorumlu tutulamaz.’’ ifadesini kullandı. Heykelin açılmasına Türk Dışişleri’nin tepkisi gecikmedi. Bakanlıktan yapılan açıklamada olayın esefle karşılandığı, Fransız hükümetinin gerekli duyarlılığı göstermesinin beklendiği kaydedildi. Sözde soykırımdan kurtulduğu iddia edilen Komitas’ın kaidesinde, ‘Komitas’ın ve 1915’te Osmanlı İmparatorluğu’nda gerçekleştirilen yirminci yüzyılın ilk soykırımının kurbanları 1,5 milyon Ermeni’nin anısına ve Fransa için ölen Ermeni gönüllü askerler ve direnişçilerin anısına’ ibaresi yer alıyor.
Komitas’ın anıt heykelinin Paris’e dikilmesine, Fransa’da 2001 yılında yapılan yerel seçimlerden önce dönemin Paris Belediye Başkanı Jean Tiberi izin vermişti. Tiberi, yerel seçimlerden hemen önce, Belediye Meclisi’nde yapılan bir oylamayla, “Fransa için ölen Ermeniler ve soykırımı anma’’ gerekçesiyle Komitas’ın anıt heykelinin başkente dikilmesine imkan sağlamıştı. Ermeni plastik sanatçısı David Yerevantsi tarafından yapılan bronz heykelin boyu, üzerinde bulunduğu kaideyle birlikte 6 metreye ulaşıyor. Fransa’daki Ermeniler, heykelin, özellikle sözde soykırımı anma günü olan 24 Nisan tarihinde açılması için uzun zamandır lobi faaliyetinde bulunuyordu. Türkiye, heykelin dikilmesini engellemek için Fransız yetkilileri nezdinde Paris Büyükelçiliği aracılığıyla girişimlerde bulunmuştu. Fransız yetkililer, parlamentonun sözde soykırımı tanıyan yasayı kabul etmesi yüzünden bu tür bir girişimi kabul edemeyeceklerini bildirmişti.
Fransa parlamentosunun, yakın geçmişte sözde Ermeni soykırımını tanıyan yasayı kabul etmesi, Paris ile Ankara arasında ilişkilerin bir süre gerginleşmesine yol açmıştı. Türkiye, Fransa’yı protesto etmek amacıyla dönemin Paris Büyükelçisi Sönmez Köksal’ı “istişarelerde bulunmak’’ üzere Ankara’ya çağırmıştı.
Ermeniler yürüdü
İran’ın başkenti Tahran’da ve Yunanistan’ın başkenti Atina’da sözde soykırımın yıldönümü bahanesiyle Ermeni gruplar gösteri düzenledi. Tahran’da yaklaşık 9 ila 10 bin gösterici, yürüyüş sırasında Türkiye aleyhtarı sloganlar atarak, “Türkiye ve İsrail bölgede istikrarsızlığa neden oluyor”, “Türkiye ve dünya bu soykırımı kabul etsin” yazılı pankartlar taşıdılar. Atina’da da Türkiye Büyükelçiliği önünde önceki akşam saatlerinde toplanan yaklaşık 200 kişi, büyükelçiliğin kapısına bıraktıkları bildiride, toprak talebinde bulundu. Polisin müdahale etmediği gösteri olaysız sona erdi.
Soykırımı protestosu
ABD’deki Ermeni asıllı Amerikalılar, Los Angeles kentindeki Hoşgörü Müzesi’ne, kalıcı bir “Ermeni soykırımı’’ sergisi açılmasını açlık grevli protestolarına rağmen kabul ettiremeyince, açlık grevini bir haftada sona erdirdi. Los Angeles Times gazetesinin haberine göre, kentteki Hoşgörü Müzesi’nin (Museum of Tolerance) kaldırımlarında bir haftadır açlık grevi eylemi yapan Ermeniler, müzenin, sözde soykırıma ilgi göstermesine çalışıyordu. Gazete, müze müdürü Liebe Geft’in, yaşları 18 ile 23 arasında değişen Ermeni Geçlik Vakfı üyeleriyle, müzenin programı ve planlarına ilişkin görüşmesinin ardından açlık grevinin sona erdiğini kaydetti.
Bu arada Ermenistan Cumhurbaşkanı Robert Koçaryan da sözde soykırımın bütün dünya tarafından “tanınması ve kınanması gerektiğini’’ söyledi. İngiltere’de yayınlanan The Daily Telegraph ve The Independent gazeteleri de Ermeni soykırımı iddialarına ilişkin ilanlara yer verdiler.
Paris, Washington, aa
Yorumlar kapatıldı.