Ülkemizde batılı anlamda ilk tıp okulu olan Tıbhane-i Amire ve Cerrahhane-i Amire; 14 Mart 1827’de Şehzadebaşı’ndaki Tulumbacıbaşı Konağı’nda açılmıştır. 1919 yılının 14 Mart günü ise ilk kez Tıp Bayramı yapılır.
1929 ile 1937 yılları arasında Bursa’da Yıldırım Bayezit Darüşşifası’nda, ilk Türkçe tıp eğitiminin başladığı tarih olan 12 Mayıs günlerinde kutlanan Tıp Bayramı; 1937’den sonra tekrar 14 Mart günlerinde gerçekleştirilmiştir. 1976’dan bu yana tabip odaları 14 Mart’ı içine alan haftayı “Sağlık Haftası” olarak değerlendiriyor. Sağlık alanındaki güncel sorunlar ve hekimlerin talepleri “Sağlık Haftası” içinde toplumun gündemine getiriliyor.
84 yıl önce Tıbbiyelilerin başlattığı gelenek sürdürüyor. Hekimler; 14 Mart Sağlık Haftası’nda ülkenin sağlık sorunlarını toplumun gündemine taşıyorlar.
Türk Tıbbına Hizmet Eden Ermeni Kökenli Doktorlar
18’inci yüzyılın sonlarıyla 19’uncu yüzyılın başlarında yüksek öğrenim görmek üzere Avrupa’ya giden Ermeni asıllı Osmanlı vatandaşı gençlerin önemli bir bölümü tıp okumayı ve uzmanlaşmayı seçmiştir. Bu dönemin Ermeni aydınlarının başını, çağdaş Batı (İstanbul) Ermenicesi ile makaleler imzalayan, Ermeni toplumunun günlük yaşamında ve idaresinde söz sahibi olan, Meşrutiyet hareketinde Türk Müslüman yaşıtlarıyla omuz omuza mücadele veren doktorlar çekmektedir.
Türk ve Ermeni genç doktorların ülkenin modernizasyonu çabalarındaki birlikteliği, 18’inci yüzyıldan başlar.
Türk Tıp tarihindeki önemli isimlerden biri Sivaslı ana-babası olup da doğum yeri İstanbul olan Dr. Boğos Şaşyan’dır (1744-1814). Tıp öğrenimini Roma’da görmüştür. İstanbul’a döner dönmez 1778 kolera salgınına karşı sürdürülen mücadelenin öncülerinden olmuş, Sultan I. Hamid tarafından Hassa Tabibi ünvanıyla onurlandırılmış, dört Osmanlı Sultanı’na hizmet etmiştir. Napoli ve Padova’daki tıp okullarından mezun olan oğlu Dr. Manuel Şaşyan (1775-1858) da, Sultan II. Mahmud’un ve Sultan Abdülmecid’in özel tabibi olmuştur. Şaşyan ailesinden başka doktorlar da çıkmıştır.
Manisalı Dr. Sarkis Garabedyan (1795-1869) da Girit ve Mora komutanı Yusuf Paşa tarafından donanma yardımcı tabipliğine getirilmiş, Yunanistan çıkartmasında, Rumeli’ndeki çatışmalarda Yusuf Paşa’nın yanıbaşında görev yapmış, Ruslar tarafından esir alınmış, Odessa’dan İstanbul’a kaçmayı başardıktan sonra ise, Varna’nın Ruslar’a tesliminde rüşvet almakla suçlanan Yusuf Paşa’ın aklanması için büyük çaba sarfetmişti.
Osmanlı İmparatorluğu döneminde 28 ünlü Ermeni asıllı tabip Hipokrat’ın yolunda hizmet etmişlerdir. Yine aynı dönemde 16 Ermeni asıllı tabip Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’de ve Askeri Tıp Akademisi’nde öğretmen olarak hizmet vermişlerdir.
Ermeni asıllı doktorlar, tıp ilmiyle ilgili çalışmaları ve hizmetlerinin yanı sıra, devlet ve kamu kademelerinde de görev almışlardır. Dr. Boğos Zohrabyan (1803-1883), Dr. Hagop Bey Davutyan (1813-1878), Dr. Hagop Davutyan (1813-1878), Dr. Kaspar Sinapyan (1814-1872), Dr. Serovpe Viçenyan (1815-1897), Dr. Antranik Paşa Gırcikyan (1819-1894), Dr. Nahabet Rusinyan (1819-1876), Dr. Hovsep Şişmanyan (1822-1888), Dr. Kapriel Sevyan (1822-1900), Dr. Stepan Aslanyan (1822-1902), Dr. Parunak Krtikyan (Feruhan) (1824-1869), Dr. Hovsep Beyran (1825-1866), dr. Hagop Bey Hovhannesyan (1825-1859), Dr. Hovsep Nurican (1827-1898), Dr. Andon Paşa Nafilyan (1831-1912), Dr. Hagop Bey Handanyan (1834-1899), Dr. Mikayel Horasancıyan (1835-1903), Dr. Dikran Peştimalcıyan (1840-1894), Dr. Vahan Paşa Manuelyan (1841-1902), Dr. Hovhannes Bey Tabipyan (1845-1894), Dr. Civan Bey Ananyan (1848-?), Dr. Dikran Bey Acemyan (1852-1913), bu isimlerden sadece bir kaçıdır. Bildiğimiz kadarıyla 19’uncu yüzyılda otuza yakın Ermeni asıllı ünlü tabipten, en az 16’sı Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’de ve Askeri Tıp Akademisi’nde öğretmen olarak hizmet vermişlerdir.
Osmanlı döneminin sonlarından günümüze kadar tıp bilimine hizmet veren Ermeni asıllı tabipler arasında üstün hizmetleriyle göze çarpan şu isimlerin altı çizilebilir:
Hayg Baronik Madteosyan
1836’da Eğin’de doğdu. Tokat Amerikan Koleji’nde, Colombia Üniversitesi’nde öğrenim görerek, 1863’te mezun oldu. 1865’ten itibaren Beyoğlu’ndaki muayenehanesinde hizmet vermeye başladı. Kadın hastalıkları uzmanı ve operatör olan Dr Madteosyan, 1866-1867 döneminde Surp Pırgiç Hastanesi yönetiminde görev üstlendi. 1868-1873 döneminde aynı hastanede başhekim oldu. Bir dönem Robert College’de görev yaptı, Türkiye Tabipler Derneği başkanlığı görevinde bulunduğu da bilinmektedir. 1912’de İstanbul’da Ermeni Tabipler Derneği’ni kurdu. 1926’da öldü.
Khıntir Khıntiryan
1853’te İstanbul’da doğdu. Khıntir Amira Papazyan’ın torunu ve Simon Khıntiryan’ın oğludur. Kuzguncuk ve Üsküdar’daki Cemaran’da öğrenim gördükten sonra, 1884’te Paris Tıp Fakültesi’nden mezun olmuştur. İç hastalıkları konusunda uzman olan Dr Khıntiryan, Beyoğlu Ağacamii semtinde hizmet vermiştir. Döneminde ustalığı ile ünlenerek uluslararası bir isim kazanmıştır. Burgazada önündeki Kaşık Adası kendisine ait olup, onun adını taşımaktaydı. 1932’de öldü.
Vahram Torkomyan
1858’de Üsküdar’da doğdu. Üsküdar’daki Surp Haç Okulu’ndan sonra, Galatasaray Lisesi’ne geçti. 1884’te Paris Tıp Fakültesi’nden mezun oldu. Tıbbın yanısıra araştırma konusundaki ünü büyüktür. Gerek Türkçe, gerek Ermenice, gerekse yabancı basında binlerce sayfalık eserler verdiği biliniyor. Eski ve çağdaş Ermeni tıbbı konusunda eserleri önemlidir. Eremya Çelebi Kömürcüyan’ın İstanbul tarihi adlı eserini ilk kez geniş notlarla yayına hazırlamıştır. Tabipler Derneği Başkanı olmuş, Romen Tıp-Tarih Kongresinden Liyakat Madalyası ile onurlandırılmıştır. Cemaat hayatında da önemli bir yeri olan Dr Torkomyan, 1913 yılında Ermenice Harflerin bulunuşunun 1500’üncü ve Ermeni Matbaacılığının 400’üncü yılı kutlamalarında önemli görev üstlenmiştir. Cemaat Genel Meclisi’nde, Maarif Komisyonu’nda, Surp Pırgiç Hastanesi Vakfı Yönetim Kurulu’nda, Hovsep İzmiryants Edebiyat Komisyonu’nda görev almış, 1942’de ölmüştür.
Yervant Bey Özer
1874’te Üsküdar’da doğdu. 1897’de Harbiye’deki Askeri Tıp Okulu’ndan mezun oldu. Aynı yıl yüzbaşı rütbesiyle Bağdat’a yollandı ve orada 10 yıl görev yaptı. 33 yıl boyunca ülkenin çeşitli yerlerinde hizmet etti. Balkan ve Birinci Dünya savaşlarına katıldı. Binbaşı rütbesiyle katıldığı son savaştan sonra, madalyalarla onurlandırıldı. 1934’te emekliye ayrıldı. Tıbbın yanısıra, edebiyatla da uğraşan Dr Özer, anı ve hikayeler kaleme aldı. Cemaat hayatında da rol alan Dr Özer, 1909-1911 döneminde Surp Pırgiç Hastanesi Vakfı yönetiminde görev aldı.
Bağdasar Manuelyan
1894’te Muş’ta doğdu. Harput Amerikan Koleji’nde, Galata Getronagan Lisesi’nden sonra, Birinci Dünya Savaşı yıllarında tıp öğrenimi görmeye başlar. 1918’de İstanbul Tıp Fakültesinden mezun oldu. Eğitimini Paris’te de sürdüren Dr Manuelyan, ünlü bir tabip olarak Surp Pırgiç ve Bulgar hastanelerinde 30 yıl hizmet verdi. Tıbbın yanısıra bir aydın olan Dr Manuelyan, Patrik Mesrob I. Naroyan’ın eserlerinin yayınlanmasında önayak oldu. Öğrencilik yıllarının geçtiği Getronagan’da öğretmenlik yaptı. Çok sayıda konferans verdi ve makaleler yazdı. Eserleri 2002 yılında toplanarak yayınlandı. Cemaat Genel Meclisi’nde, 1950 yılında Patrik Karekin I Haçaduryan’ı seçen Delegeler Meclisi’nde, 1954’te Cemaat Merkezi Yönetimi’nde görev aldı. 1955’te öldü.
Arto Mezburyan
1879’da İstanbul’da doğdu. 1896’da Berberyan Lisesi’nden mezun olan Mezburyan, 1903’te Paris Tıp Fakültesi’ndeki öğrenimini tamamladı. İstanbul’a dönüşünde çocuk hastalıkları konusunda Beyoğlu’nda hizmet veren Dr Arto Mezburyan, 1906’da Tıbbiye-i Şahane Derneği’ne şeref üyesi olarak seçildi. Balkan ve Birinci Dünya savaşlarına tabip Yüzbaşı sıfatıyla katıldı, Bursa ve Anadolu’daki çeşitli yerlerde hizmet verdi. Beyoğlu Fakirlere Yardım Kolu Dispanseri için çalıştı. Cemaat hayatında Karagözyan Yetimhanesi yönetiminde uzun yıllar görev aldı. 1946’da aynı kurumun kurucu temsilciliği, 1947’de ise müdürlüğü görevlerine getirildi. Çocuk sağlığı, veremle savaş ve korunma, Ermeni asıllı tabipler vb. eserleri bulunan Dr Mezburyan’ın araştırmaları bugüne dek kaynak olarak kullanılmaktadır.
Zakar Tarver
1894’te Eğin’de doğdu, aynı yıl ailesiyle İstanbul’a göç etti. Öğrenimini Topkapı Levon-Vartuhyan, Bardizak (Bahçecik) Amerikan Koleji ve İstanbul Tıp Fakültesinde tamamladı. 1933’te röntgen konusunda uzmanlaştı. Yurtdışına yaptığı seyahatlerle uzmanlığını güncelleştirdi. Uluslararası Radioloji Kurumu üyesi oldu. İkinci Dünya Savaşı yıllarında askerlik görevini Sivas’ta yüzbaşı rütbesiyle yaptı. 1954-1957 ve 1957-1960 dönemlerinde Demokrat Parti’den İstanbul milletvekili oldu. Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı’na hizmetleri tartışılmaz. 1949-1951 ve 1951-1954 dönemlerinde Surp Pırgiç Hastanesi Vakfı yönetimine seçildi. Aynı hastanenin sorumlu müdürlük ve başhekimlik (1949-1954) görevlerinde bulundu. Bir aydın, bir yazar olan Dr Tarver yargılanmak için götürüldüğü Yassıada’da 16 Eylül 1960’da …öldü.
Hrant Peştemalcıyan
1885’te Üsküdar’da doğdu. Semt okulları ve idadiden sonra, 1909’da Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’den mezun oldu. Taşrada görev yapmaya başladı. Birinci Dünya Savaşı öncesinde Bağdat demiryolunun yapımı sırasında Alman şirketi tarafından Pozantı yakınlarında kurulan hastanede görev yaptı. Savaş yıllarında Çerkes Rüştü Paşa’nın bölüğünde başhekim olarak görev aldı. Çanakkale ve değişik cephelerde operatör olarak çalıştı. Madalyalar ile onurlandırıldı. Sonraki yıllarda kadın doğum konusunda uzmanlaştı. 1933 yılına dek Bakırköy’deki Çocuk Esirgeme Kurumu doğumevinde başhekim olarak uzun yıllar görev yaptı. 1921-1929, 1933-1951 dönemlerinde Surp Pırgiç Hastanesi vakfı yönetiminde görev aldı. 1941-1949 döneminde ise başhekim ve sorumlu müdür olarak hizmet verdi. Tıp ve araştırma konulu makaleleri Surp Pırgiç Hastanesi yıllığında yayınlandı. Gülbenkyan Foundation’ın İstanbul temsilciliği görevine getirildi. 1963’te öldü.
Andre Vahram
1885’te İstanbul’da doğdu. Lusavoriç ve Pakradunyats okullarından sonra, 1912’de İstanbul Tıp Fakültesinden mezun oldu. 12 yıl Paris’te kaldı ve iç hastalıkları ile romatizma konusunda uzmanlaşarak diploma aldı. Özel muayenehanesinin yanı sıra Pasteur Hastanesi’nde de çalıştı. İkinci Dünya Savaşı yıllarında tabip yüzbaşı olarak Ankara ve Eskişehir’de hizmet etti. Cemaat hayatında 1921-1922 döneminde Surp Pırgiç Hastanesi Vakfı yönetim kurulu üyesi, Delegeler Meclisi Divanı 2. Başkanı, 1926-1940 döneminde Beyoğlu Kiliseleri Vakfı yönetim Kurulu Başkanı, 1950’de Demokrat Parti’den milletvekili seçildi. 1965’te öldü.
Prof Dr Vensan Seyahi
1922’de İstanbul’da doğdu. Öğrenimini Mıhitaryan ve İstanbul Tıp Fakültesi’nde tamamladı. 1954’te iç hastalıkları konusunda uzmanlaştı. 1958’de doçentlik, 1968’de ise profesörlük payesi aldı. Eserleri tıp konuludur.
Prof Dr Aram Sukyasyan
1928’de İstanbul’da doğdu. Arti Gırtaran ve Mıhitaryan okullarından sonra 1952’de İstanbul Tıp Fakültesi’nden mezun oldu. 1957’de iç hastalıkları konusunda uzmanlaştı. 1967’de doçentlik payesi aldı.
Prof Dr Hagop Gotoğyan
1938’de İstanbul’da doğdu. Sahakyan-Nunyan, Bezciyan ve Getronagan okullarından sonra 1957’de İstanbul Tıp Fakültesi’nden mezun oldu. Cerrahpaşa’da asistanlık döneminden sonra, 1967’de uzmanlığını tamamladı. 1973’te Cerrahpaşa Tıp Fakültesinden doçentlik payesi aldı. Dalında çok sayıda makaleleri bulunmaktadır.
Prof Dr Meri Urgancıoğlu
1942’de İstanbul’da doğdu. Mesrobyan, Bezazyan ve Esayan okullarından sonra 1965’te İstanbul Tıp Fakültesi’nden mezun oldu. Çapa’da göz hastalıkları konusunda uzmanlık eğitimi aldı. 1969’da bursla Paris’e gönderildi. 1975’te doçentlik payesi aldı. Bir dizi makaleleri olan Prof Dr Urgancıoğlu’nun Behçet Hastalığı konusundaki bir eseri 1966’da Paris’te yayınlandı.
Prof Dr Nışan Nışan
1937’de Kayseri’de doğdu. 1964’te İstanbul Tıp Fakültesi’nden mezun oldu.
Doç Dr Arsen Zarfcı
1914’te İstanbul’da doğdu. Saint Michel ve İstanbul Tıp Fakültesinde tamamladığı öğreniminden sonra, Surp Pırgiç ve Haydarpaşa Numune hastanelerinde göreve başladı. 1945’te uzmanlaşan Dr Zarfçı, 1947’de İstanbul Tıp Fakültesi Morfoloji Bölümü Anatomi Dalı’nda göreve getirildi. 1951’de Anatomi doçenti payesini aldı.
Doç Dr Vahe Aliksanyan
1924’te İstanbul’da doğdu. Öğrenimini İncirdibi Protestan Okulu ve Mıhitaryan Lisesi’de aldıktan sonra, 1948’de İstanbul Tıp Fakültesinden mezun oldu. 1955’te iç hastalıkları üzerine uzmanlaştı. 1960’ta kendisine doçentlik payesi verildi. 1966’dan bu yana Surp Pırgiç Hastanesi’nde görev yapmaktadır. Prof Dr Cihat Abaoğlu ile “Semptomdan teşhise” ve “Teşhisten tedaviye” adlı iki ciltlik eseri birçok kez yayınlanmıştır.
Doç Dr Vart Şigaher
1926’de İstanbul’da doğdu. Makruhyan, Esayan, Mıhitaryan okullarından sonra 1950’de İstanbul Tıp Fakültesi’nden mezun oldu. Cerrahpaşa’da iç hastalıkları bölümünde hizmet verdikten sonra, 1957’de uzmanlığını tamamladı. Uzmanlık tezi 1959’da yayınlandı. 1964-1968 döneminde aynı kurumda bilimsel ve poliklinik çalışmalarını sürdürerek, 1968’de doçentlik payesi aldı. Tıp alanında çok sayıda makaleleri bulunan Doç Dr Vart Şigaher, aynı zamanda edebiyat konusunda da bir ustadır. Gerek şiir, gerekse düzyazı eserler veren Şigaher, İstanbul Patrikliği ve Eçmiyadzin Katolikosluğu tarafından da Liyakat madalyaları ile onurlandırılmıştır.
Doç. Dr. Penyamin Karabet Varvar
1923’de İstanbul’da doğdu. Bezazyan, Cağaloğlu Yüce Ülkü, İstanbul Lisesi okullarından sonra 1947’de İstanbul Tıp Fakültesi’nden mezun oldu. Cerrahpaşa’da psikiyatri bölümünde hizmet verdikten sonra, 1952’de uzmanlığını tamamladı. 1957’de doçentlik payesi aldı.
Patrik Hazretlerinin Doktorlara Mesajı
14 Mart 2003 Cuma günü, Surp Pırgiç Hastanesi Gençlik Kolu ve Vakıf Yönetim Kurulu üyelerinin ortak çabalarıyla Tıp Bayramı hastanemizde de kutlandı. Patrik Mesrob II Hazretleri, doktorlarımıza şu mesajı gönderdi:
“Tıp Bayramı ve Sağlık Haftası vesilesiyle doktorlarımızı ve tüm sağlık çalışanlarını pederane duygularla takdis ediyoruz.
“Ermeni ve yabancı kaynaklara göre tıp ilmi, Ermeni toplumu içinde 3’üncü ve 4’üncü yüzyıllarda önceleri Sıvas ve Kayseri’de gelişti. Hristiyanlığın 301 yılında resmen tanınmasının ve özellikle de Ermenice yazıların 404 yılında bulunuşunun tıp ilminin gelişmesindeki katkıları inkar edilemez bir gerçektir. Bu sayede Aziz Çevirmenler ve onların halefleri tarafından Aristoteles, Asklepiates, Oribazis, Nysalı Aziz Gregorios, Nemesios ve diğer ilim adamlarının fizik ve tıp konusundaki eserleri Ermenice’ye tercüme edildi. 9’uncu ve 14’üncü yüzyıllar arasında açılan okullar sayesinde tıp ilmi Ermeniler arasında ilerleme kaydetti. Bu dönemin en önde gelen doktorları Mıkhitar Heratsi ve Tabip Krikoris iken, 15 yüzyılda ise Amasyalı Amirdovlat ünlü bir tabip olmuştur.
“Ermeni doktorlar sadece Türkiye Ermenileri içinde değil, genel olarak Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti tarihinde önemli bir yere sahip olmuşlardır. 18’üncü yüzyıl sonları ile 19’uncu yüzyıl başlarında Avrupa’ya tahsile giden gençlerimizin çoğu tıp eğitimi almıştır. 19’uncu yüzyılın ilk yarısındaki Ermeni düşünürlerin, Batı Ermenicesi’yle yazan yazarların ve Meşrutiyet hareketlerinin öncülerinin çoğu doktordu. Osmanlı ve Cumhuriyet döneminde takdir edilen Ermeni doktorlar, okullarda, askeriyede ve devlet nezdinde yüksek mertebelere gelmişlerdir. Bugün ise Türkiye Ermenileri doktorlarıyla gerçekten de gurur duyabilirler. Ayrıca Yedikule Surp Prgiç Ermeni Hastanesi ve Elmadağ Surp Hagop Hastanesi verdikleri kaliteli sağlık hizmetiyle cemaatimizin gurur kaynağı olmaya devam ediyorlar.
“Tıp Bayramı ve Sağlık Haftası vesilesiyle, başta Başhekim Dr.Arman Çakır idaresinde çalışan tüm doktor, hemşire ve sağlık personelini, Surp Prgiç Ermeni Hastanesi Yönetim Kurulu Başkanı Setrak Tokat ve arkadaşlarını, Kadın ve Gençlik Kollarını, Müdür Toros Hakgör ve Genel Sekreter Bn. Silva Trika idaresindeki tüm personeli tebrik ediyorum.
“Bu vesileyle, doktorlarımızın kendi aralarında ve hastane yönetimi ile süregelen sağlıklı diyaloğun daha artarak gelişmesini, cemaat okullarımızdaki öğrencilerimizin ise özel eğitim ve rehberlik projeleriyle tıp ve hemşirelik mesleklerine özendirilmelerini diliyorum.
“Kutsal bir görev yerine getirmekte olan tüm sağlık gönüllülerine, sağlık, mutluluk ve aydınlık günler diliyorum.
+Mesrob II
İstanbul Ermeni Başepiskoposu
Türkiye Ermenileri Patriği”
Yorumlar kapatıldı.