Aras yayinevinin son yayinladigi Hokeluys Kevork Pambukciyan’in çe$itli yerlerde geçen makale ve ara$tirmalarini toplayan 4 kitaplik serinin ilki olan « Istanbul Yazilari » piyasaya çikti. Bu çok yerinde ve o kadar da güzel yayincilik anlayi$ini Aras yayinevi eserlerinin okuru olarak ufak bir katkimla kutlamak istiyorum.
Bu yazi serimi iki bôlümde topliyacagim:
Birinci bölümde hokeluys Kevork Pambukcuyan ‘in degerli emeklerini esirgemedigi Re$ad Ekrem Koçu Merhumun devasa ve yari kalmi$ Istanbul ansiklopedisinden bahsedecegim.
Ikinci bölüm ise, hayeren yayinladigi iki eseri ile hankutzyal ile özel iki gôrü$melerimde edindigim bilgiler i$iginda son gûnlerde biz bolsahaylari hayli üzen Balat Srpotz Hre$dagabedatz yegeghetzimizin uzun seneler kanayan bir yara halini alan vaziyetinin Hayrabedimiz Mesrob tarafindan artik sona erdirilmesi sevincinde olacak.
Hankutzyal Kevork Pambukcuyan’in biografisini Aras’daki eserlerinde bulacaksiniz. Bu eserleri satin almak için ille de Istanbul’da olmak $art degil ; Internet’deki www.ideefixe.com kitap, CD sati$i yapan mëssese yolu ile dünyanin her yerinden kredi karti ödemesi ve posta yolu ile kolaylikla edinebilirsiniz. Ben bu bölümde, benim bilgi çevremdeki bazi konulara temas edecegim.
Hankutzyal Pambukcuyan liseyi Kadiköy Moda’daki Saint Joseph’te okurken (15 – 16 ya$larinda) edebiyat hocasi me$hur $air Necib Fazil Kisakürek tarafindan sinifa sorulan bir soruyla kar$ila$ir :
– Fransa ve Italya’da 12 inci asirda parlayan Roman tarzi mimari hakkinda ne biliyorsunuz ?
tarzi bir sorudur bu. Pambukcuyan parmak kaldirip $u cevabi verir:
– Bu mimari tarzi evvelâ Dogu Anadolu’da dogmu$tur.
Necib Fazil Pambukcuyan’in bu bilgisini hayretle ve takdirle kar$ilar. Malum oldugu üzre, 12 inci asir Italya ve Fransa’da ye$eren Roman tarzi mimari 9 uncu ve 10 uncu asirlarda Ani’deki, Akhtamar’daki ve diger Anadolu’da ye$ermi$ yüzlerce kiliselerimizde gördügümüz Hay mimarisinin batida uygulanan tarzidir; yani Roman tarzi mimarinin asli haylardadir (ermenilerdedir).
Lise yillarinda edebiyata, tarihe, san’ata bu derece merakli olan Pambukcuyan’in hayati, maddi gelir saglamaktan çok uzak, Hay ve Istanbul edebiyati, din, tarih ve mimari ara$tirmalari ile geçmi$tir. Ben hankutzyali ilk olarak 1960 senelerinde lise talebesi iken Re$ad Ekrem Koçu’nun yayinladigi ve 11 inci cildinde ölümü ile 1971 de yari kalan Istanbul ansiklopedisinden taniyorum. Bu e$i olmayan ve halâ bu degerde bir eserin olmadigi dönemde hankutzyal Pambukcuyan bu ansiklopediye hay yazar, i$ adami, edebiyatci, san’atkâr, devlet adamlarinin ba$ka yerde rastlanamayacak açiklik ve sadelikteki biyiografileri ile haylarla ilgili Istanbul’daki hadiseleri aktarmi$tir.
Istanbul ansiklopedisinin ilk cildi 1958 ‚de yayinlanirken $imdi hepsi de ebediyete gôç etmi$ ve Istanbul’u terennûm eden $u dü$ünürlerce yazilmi$ti: Sermet Muhtar Alus, Mahmud Yesârî, Mûnir Süleyman Capanoglu, Ali Camiç aga , Vasif Hiç, Hüsnü kinayli, Kevork Pambukcuyan ……ve daha birçok katilimci. Bunlarin yaninda, fotograf yerine gravür ve karikatürle eseri zenginle$tiren Sabiha Bozcali ve Nezih Izmirlioglu’nu da sevgi ile anmak lâzim.
Kevork Pambukcuyan’in bu ansiklopedideki yazilarinin da toplandigi Aras yayinevi’nin 4 kitaplik serisi en önce Istanbul’a a$ik insanlarin kûltür gidalarindan olacak. Ansiklopedinin birinci cildindeki ve 890 inci sayfasindaki “Apraham Pa$a Yeremyan” hakkindaki yazisi, Istanbullularin ve bilhassa Beykoz’lularin pek iyi bildigi eskinin “Aprahampa$a korusu”, $imdinin ise “Beykoz korusu” hakkindaki tarihi yazida bu devasa mülkün nasil Enver Pa$a tarafindan „satin“ alinip bugünkü fakir haline dônü$türüldügünü gösterir. Yüzlerce yazisi içinde dikkae lâyik bir ikincisi de ansiklopedinin ikinci cildinde, 1070 inci sayfada „Kazaz Artin Amira“ (1771 – 1834) hakkindaki uzun makaledir. Bu yazida, Edirne Muadelesi ile Ruslarin baskisinda harp borcu ôdemeye mahkûm Osmanli devletinin, bu borcun ikinci taksidini ödeyemeyip Rus i$gali tehlikesinde kali$inda ikinci Mahmud’un maliye gôrevlisi Kazaz Artin amira’nin nasil bütün Istanbul Hay sarraflarindan topladigi altinlarla üç gün içinde o ikinci taksidi Istanbul’daki Rus Sefirine götürüp, aldigi makbuzla Imparatorlugu Rus i$galinden kurtardigi yazilidir. Ibret ve de$hetle okunacak satirlar….
Hankutzyal Pambukcuyan’in Istanbul ansiklopedisinin son 11 inci cildindeki degerli yazilarindan biri de bizim ku$agin da tanidigi Vartan Gomikyan üstünedir. Pambukcuyan ansiklopedinin son dônemlerinde maalesef bu eserin yazi ailesinden olmamayi tercih etmi$tir. Bunun sebebini kendine sorduysam da gelecek yazimda da göreceginiz gibi firsat olmadigindan cevabini alamadim. Benim görü$ümle, ansiklopedinin 10 uncu cildinde 5206 inci sayfada yer alan „Ermeni Patirtilari“ adli makaledeki yazisinin ansiklopedinin idarecileri tarafindan kendi görü$leri ille bagda$ir $ekilde bu makaleyi degi$tirmeleri olmu$tur. Bu tip bir haksizlik da dil bilginimiz Hagop Martayan’in idare ettigi Türk ansiklopedisi“ndeki „Ermeniler“ adli makalenin resmi çevreler tarafindan „begenilmeyip“ yayinlanmayi$i gösterilebilir. Hagop Martayan da bu ilimli ve insafli yazisinin reddi üstüne Türk Ansiklopedi’sinden istifa etmi$ti.
Aras yayinevi’nin bu Kevork Pambukciyan serisinde çok degerli bu yazilari bulabilecegimiz için hem Hay edebiyati, hem de Istanbul edebiyati sevenleri olarak mutluyuz. Istanbul’u en iyi aksettiren üç büyüklerden biri olarak Kevork Pambukcuyan’in hatirasini ya$atan Aras’a te$ekkûrler. Diger iki büyük Istanbul dostu ise bence Ahmed Rasim ve Servet Muhtar Alus merhumlar….hepsinin de ruhu $ad olsun.
Yorumlar kapatıldı.