Azerbaycan petrolünü Gürcistan üzerinden Türkiye’nin Ceyhan Limanı’na taşıyacak Bakü–Tiflis–Ceyhan (BTC) petrol hattı inşaatının temeli, Bakü yakınlarındaki Sengeçal Terminali’nde düzenlenen törenle atıldı.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev ve Gürcistan Cumhurbaşkanı Eduard Şevardnadze ile temel atan Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, BTC projesinin, artık bir hayal olmaktan çıkarak gerçeğe dönüştüğünü söyledi.
Tarihî temel atma törenine Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan cumhurbaşkanlarının yanı sıra enerji bakanları ve çok sayıda davetli katıldı. Törende konuşan Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev, BTC’yi ‘asrın projesi’ olarak nitelendirenlerin haklı çıktığını dile getirdi.
Aliyev, Azeri petrolünün dünya pazarına çıkmasında BTC projesinin son derece önemli olduğunu dile getirdi. Aliyev, söz konusu projenin hayata geçmesinde, Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan devletlerinin birliktelik örneği sergilediğini ifade etti.
Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer ise konuşmasına, BTC Petrol Boru Hattı Projesi’nde emeği geçen tüm kuruluş ve yetkililere teşekkür ederek başladı. Hazar Havzası enerji kaynaklarının Batı’ya naklini öngören tasarıların yaşama geçirilmesine yönelik çalışmaların başlatıldığı dönemlerde, hayalci olmakla eleştirildiklerini ifade eden Sezer, Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan’ın mütefiklerinin de desteği ile Hazar havzası enerji kaynaklarını Batı’ya taşıyacak olan, doğu–batı enerji koridorunu hayata geçirmek için her türlü özveriyi gösterdiklerini söyledi.
“Bu özverili ve kararlı tutumumuz bugün meyvesini vermiştir. Bakü–Tiflis–Ceyhan Projesi artık bir efsane olmaktan çıkmış, gerçeğe dönüşmüştür. Doğu–batı enerji koridoru tasarısı geri dönülmez noktaya ulaşmıştır. Bundan sonra bu proje, bölgemizin kalkınmasına ve bölge ülkelerinin Batı’yla bütünleşmesine önemli katkı sağlıyacaktır.” diye konuşan Cumhurbaşkanı Sezer, Kazakistan’ın ve Türkmenistan’ın BTC Projesi’ne katılmalarının bölge işbirliği açısından önemli olduğunu vurguladı.
Daha sonra söz alan Gürcü lider Şevardnadze ise konuşmasında temeli atılan boru hattı projesinin kendi ülkesi ve bölge ülkeleri açısından son derece önem taşıdığını belirterek, Hazar enerji kaynaklarının Batı’ya açılması yönünde alternatifi bulunmayan bir proje olduğunu dile getirdi.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev, BTC’nin gerçekleşmesi için, 1994 yılından bu yana çaba içinde olduklarını anlattı. Aliyev, nihayet sonuca ulaşıldığını ve inşa etme sürecinin başlamakta olduğunu belirtti. Azerbaycan’da söz konusu hattı dolduracak petrolün olmaması gibi söylentiler, finans sıkıntıları gibi sorunlar bulunduğunu ve birçok kişiye hayal gibi gelen BTC projesinin gerçekleşme sürecinde bugün daha somut adım atılarak inşaat sürecinin başlayacağını ifade eden Aliyev, tüm sorunların aşıldığını vurguladı.
Sezer, “Görevleri süresinde siyasal kararlılıkları ve yol gösterici çabaları ile katkılarını ortaya koymuş olan Türkiye Cumhuriyeti’nin benden önceki cumhurbaşkanları merhum Turgut Özal’ı ve Sayın Süleyman Demirel’i saygı ve şükran duyguları ile anıyor, bu büyük tasarının Azerbaycan, Gürcistan ve Türk halklarının aralarındaki dostluk ve kardeşliği daha da pekiştirmesini, bölgemize barış ve gönenç getirmesini diliyorum” diye konuştu.
ABD Başkanı Bush’tan mektup
ABD Enerji Bakanı Spencer Abraham da, törendeki konuşmasında önce ABD Başkanı George W. Bush’un mektubunu okudu. Mektubunda, törene katılan üç ülke cumhurbaşkanını tebrik eden Bush, BTC’ye iki Amerikan şirketinin katılmasından memnuniyet duyduğunu anlatırken, BTC’nin dünyadaki enerji güvenliği, bölgesel kalkınma, barış ve istikrara katkı sağlayacğını belirtti.
Bush’un mektubunda, “Bugüne kadar bölge ülkelerinin yanında olduk ve olmaya devam edeceğiz” ifadesi de yer aldı. ABD Enerji Bakanı Abraham ise ABD’nin enerji politikasında BTC’nin önemli yeri bulunduğunu ifade etti. “Bundan sonra da Hazar ülkeleriyle birlikte çalışacağız” diyen Abraham, 10 yıl önce hayal denilen projenin bugün gerçekleştiğini vurguladı. Törende Fransa Cumhurbaşkanı Jacques Chirac ve İngiltere Başbakanı Tony Blair’in tebrik mektupları da okundu.
Basın ve diplomatlar yoğun ilgi gösterdi
Temel atma töreni, başta Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan basını olmak üzere, çok sayıda uluslararası basın kuruluşu ve haber ajansları tarafından izlendi. Üç cumhurbaşkanının temel atması sırasında gazeteciler arasında izdiham yaşandı. İzdihamda gazetecilerle ve korumalar arasında küçük tartışmalar meydana geldi. Cumhurbaşkanı Sezer, temel atma töreni sırasında fotoğraf ve görüntü alamayan basın mensupları için birkaç kürek daha toprak attı.
Sezer, konuşmaları dinleyemedi
Temel atma tercümeler, İngilizce, Rusça, Azerice ve Gürcüce olmak üzere dört kanaldan yapılınca, tercüme yapmak için yer bulamayan Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’in tercümanı, tercümelerin yapıldığı kabinlerin arkasında oturarak, sessizce törenin bitmesini bekledi. Cumhurbaşkanı Sezer ise Fransa Büyükelçisi konuşmaya başlayınca ilk önce anlayabileceği bir kanal aradı ancak bulamayınca kulağındaki kulaklıkları çıkartarak, konuşmayı dinlemekten vazgeçti.
Azeri petrolleri için yeni anlaşma yapıldı
Hazar Denizi’nin Azerbaycan’a ait bölümündeki Azeri, Çırak ve Güneşli yataklarının genişletilmesinin 2. aşamasını oluşturan Faza–2 projesinin başlatılmasına ilişkin belgeler imzalandı. Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi (SOCAR) Başkanı Natık Aliyev ve uluslararası petrol konsorsiyumu AIOC Başkanı David Woodward imza koydu. Woodward, törende yaptığı konuşmada, Hazar bölgesindeki petrol ve doğalgaz projelerine bundan sonra da 18 milyar dolar yatırımı öngördüklerini söyledi.
Gelecek nesillere başvuru bırakıldı
Sengeçal terminali’nde düzenlenen törende, üç Cumhurbaşkanı önce “Gelecek nesillere başvuru” adlı belgeyi imzaladı. Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan Cumhurbaşkanları, temel atma işleminden sonra, imzaladıkları “Gelecek kuşaklara başvuru” adlı BTC hattı ve üç ülke arasındaki işbirliği gibi konuların da yer aldığı belirtilen belgeyi, özel koruma kılıfı içinde toprağa yerleştirdi. Ayrıc 3 cumhurbaşkanı Bakü şehitliğini ziyaret ederek çelenk bıraktılar.
BTC’ye Japon Inpeks de ortak oldu
Bakü–Tiflis–Ceyhan petrol boru hattı projesinde, BTC Company’ye Japon Inpeks de katıldı. Azerbaycan petrolünü Gürcistan üzerinden Türkiye’ye taşınması sürecinde faaliyet gösterecek olan ve Azeri–Çırak–Güneşli petrol yataklarının işletiminden sorumlu uluslararası konsorsiyumun (AIOC) ortakları tarafından boru hattının inşaatı ve boru hatlarından sorumlu olan BTC Company’ye, Japonya’nın Inpeks şirketi de yüzde 2,5 oranında hisseyle ortak oldu.
Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC)’ın tarihî seyri
Bakü–Tiflis–Ceyhan (BTC) Ham Petrol Boru Hattı Projesi, Azerbaycan (Sengeçal)’a üretilen ham petrolün boru hattı ile Gürcistan üzerinden Ceyhan’daki deniz terminaline, buradan da tankerlerle dünya pazarlarına ulaştırılması amacıyla oluşturuldu. Müzakereleri 1998 yılında başlayan proje ile ilgili olarak bu güne kadar karşılıklı niyet ve yükümlülükleri belirleyen bir dizi Mutabakat Zapt’ları, Deklarasyonlar, Protokol’ler ve Ev Sahipliği Anlaşmaları imzalandı. Toplam bin 760 kilomete uzunluğunda olacak petrol boru hattının 2,9 milyar dolara mal olacak. Boru hattının Türkiye bölümü bin 70 km uzunluğunda. Türkiye tarafının inşaa maliyeti ise 1,3 milyar dolar.
Yıllık 50 milyon ton petrol taşıması planlanan BTC, 2005 yılının ilk aylarında hizmete açılması hedefleniyor. Proje ömrü 40 yıl olarak planlanan BTC, katılımcıların talebi ile 10’ar yıllık dönemler halinde iki kez uzatılabilecek. Türkiye, boru hattının devreye girmesi ile yıllık 200–300 milyon dolar kira geliri bekliyor. BTC Company’de yer alan petrol şirketlerinin hisse dağılımı ise şöyle: BP yüzde 38.21, SOCAR yüzde 25.00, Statoil yüzde 9.58, Unocal yüzde 8.90, TPAO yüzde 7.55, Eni yüzde 5, İtochu yüzde 3.40, Amerada Hess yüzde 2.36 şeklinde oluşurken, Total Final Elf şirketi de yüzde 5’lik hisseye sahip.
Güntay Şimşek, Veysel Aksu / Bakü
Yorumlar kapatıldı.