FEHİM GENÇ – RIFAT DEMİR
Rum, Ermeni ve Musevi cemaatlerine ait vakıflar, mal edinmelerini kolaylaştıran yasanın çıkmasının ardından, daha önce mahkeme yolu ile Hazine’ye geçmiş trilyonluk gayrimenkullerini geri almak için hukuk mücadelesi başlatıyorlar.
Bilindiği gibi azınlık vakıfları, 1936’da çıkarılan Vakıflar Kanunu’na göre, sadece o tarihe kadar üzerlerine kayıtlı mülkleri tasarruf edebiliyor, yeni mülk edinemiyorlardı. Ancak 1974 yılına kadar yeni mülkler edinmeleri konusunda fiili bir engelleme yapılmadı. 1974 yılında ise açılan bir davada Yargıtay, 1936 tarihli kanunu yorumlayarak, yeni mülk edinilmesinin önünü kesti. Bu tarihten sonra açılan yeni davalar ile azınlıkların 1936 sonrası edindikleri mülklerin birçoğu Hazine’ye geçti.
Ancak, Avrupa Birliği’ne (AB) uyum paketi çerçevesinde bu vakıflarla ilgili mevzuat da değiştirildi. Azınlık vakıfları artık yeni mülk edinebilecekler, böylece kendilerine ait olup, yasak dolayısıyla tescil ettiremedikleri ‘gizli mülkleri’ de kayda geçirebilecekler.
Yasa, azınlık vakıflarını, daha önce Hazine’ye geçen mülklerinin geri alınması konusunda da umutlandırdı. Vakıf yönetimleri bu gayrimenkulleri geri almak için de iade-i muhakeme istemeye hazırlanıyor. Mahkeme kararıyla azınlık vakıflarından alınan mallar arasında, Eminönü’ndeki Selamet Han, İstiklal Caddesi’ndeki İGS Binası gibi çok değerli mülkler bulunuyor.
165 vakıf var
Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün denetiminde olan 165 azınlık vakfının 77’si Rum, 52’si Ermeni, 19’u Musevi, 1 tanesi de azınlıklara mensup esnafa ait. Bunların içinde Rum cemaatinin 44’ü ilkokul, 9’u lise ve ortaokul, 1’i papaz okulu olmak üzere 54, Ermeni cemaatinin 22’si ilkokul, 5’i orta okul, 5’i lise olmak üzere 32, Musevi cemaatinin 4’ü ilkokul 1’i de lise olmak üzere 5 okulu bulunuyor. Cemaat mensupları, çoğu Beyoğlu ve Şişli bölgesinde yer alan yüzlerce değerli gayrimenkule sahip.
Kendi binasına kira ödüyor
Surp Gazar rahiplerinin kurduğu Gazar Vakfı’nın yönettiği Mıhitaryan Okulu’nun binası, aslında vakfın malı. Ancak vakıf yıllardır kira ile oturuyor. Vakıf yetkililerinin verdiği bilgiye göre bu durum şöyle ortaya çıktı: Vakfın Moda’da bulunan okulunun binası yanınca, yönetimi Moda’daki arsasını (bugünkü Moda parkı) satarak Bomonti’de 1.113 metrekarelik bir arsayı, 1958’de 710 bin liraya Tevfika Emine Ayaşlı’dan satın aldı ve okulu yeniden kurdu. Ancak Vakıflar Genel
Müdürlüğü 1979’da dava açarak
tapusuna tedbir koydurdu. Bina Şişli Belediyesi’ne geçti. Belediye binayı vakfa sembolik bir bedelle kiraya verdi.
Piyangodan çıkan ev Hazine’ye geçti
Kumkapı Dışı Surp Harutyun Kilisesi Vakfı yetkilileri, banka piyangosundan çıkan daireyi vakfın mülkiyetine geçiremediklerini anlatıyorlar. Verdikleri bilgilere göre 1967’de, vakıf mevduatının bulunduğu bankanın düzenlediği bir piyangoda, Kadıköy Osmaniye’de 1.517 metrekare büyüklüğündeki bahçeli kagir apartmanın 1/14 arsa paylı hissesi vakıf mevduatına çıktı. 6 Şubat 1995’te İstanbul Vakıflar Bölge Müdürlüğü, ‘tapu kaydının iptali’ istemiyle Kadıköy Beşinci Asliye Hukuk Mahkemesi’nde dava açtı. Dava 7 Aralık 1995 tarihinde Vakıflar Bölge Müdürlüğü’nün istemi doğrultusunda karara bağlandı. Temyizden de olumsuz karar çıkınca Yargıtay’ın verdiği karar kesinleşti. Bu gelişmeler sonucunda daire vakıftan alınarak eski sahibine geri verildi.
Dosyalar hazırlanıyor
Vakıflar davaların yenilenmesini istiyor
Hrant Dink: (Agos Gazetesi Gen. Yay. Yön.)
“Yasa genel olarak olumulu. Ancak bu yasa ile azınlıklara ayrıcalık değil, önceden sahip oldukları haklar geri verilmiştir. Azınlıklar 1974’e kadar mülk edinebiliyor, bunları değerlendirebiliyorlardı. Sonra Yargıtay kararıyla bu hakları alındı. Ermeni cemaatinin 30’u aşkın mülkü elinden alındı. 30 yıldır buna itiraz ediyoruz. Nihayet Meclis çözüm getirdi. Şimdi mallarımızın iadesi yapılmalıdır. Biz de yargıya giderek iade – i muhakeme isteyeceğiz.”
‘Yürürlük maddesine yazılması gerekir’
Ahmed Pekin: (Avukat)
“Yeni kanun geriye doğru hüküm ifade etmez. Yürürlük tarihinden itibaren geçerlilik kazanır. Geriye doğru geçerlilik isteniyorsa, bunun yürürlük maddesinde yazılması gerekir. Özel hukukta olmaz. Geriye doğru yürümek ceza hukukunda vardır.”
Konut Müsteşarlığı Müfettişi Faruk Özçelik de “Azınlıkların 1936’da verdikleri beyannameler ile vakıflar yaşatılmış ve varlıklarını korumuştur. Yeni kanun ile ilave mal edinmeleri de mümkün olacak” dedi.
Hazine’yi dava edecekler
Azınlık vakıflarının, geri almak için dava açmaya hazırlandıkları önemli mülklerden bazıları şunlar:
Beyoğlu’ndaki İGS Binası: Surp Pırgiç Hastanesi Vakfı’na bırakılan bina için ‘sahibine iade’ kararı çıktı. Binanın sahibi de olmadığından Hazine’ye geçecek.
Eminönü’ndeki Selamet Han: Dava sonucu Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne geçti.
Gedikpaşa Ermeni Protestan İlkokulu: Dava sonucu Milli Emlak’a devredildi.
Azak Ailesi Vasiyetnameleri: Sıracevizler’de bahçeli kagir iki ev Hazine’ye geçti.
Varakçı Han’da dükkan: Kapalıçarşı’daki dükkan, vakıf mülkiyetinden çıktı.
Üsküdar İcadiye’deki ahşap ev: Hazine davasıyla vakfın mülkiyetinden çıkarıldı.
Eftik Manyas Vasiyetnamesi: Eminönü, Çarşı Mahallesi’ndeki taşınmaz, Üsküdar’daki 27 sayılı evin 1/2 hissesi ve Şişli’deki ev Hazine’nin davası ile vakfa geçmedi.
Ermeni Hastanesi Vakfı Malları:
Beyoğlu’nda iki mülk için açılan dava sürüyor.
Develi Apartmanı ve Arsası: Duatepe’deki apartman, Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün (VGM) davası ile vakıftan alındı. Şişli’deki arsa eski sahibine verildi.
Hatun Arşaluys Lusinyan Vasiyeti: Beyoğlu’ndaki bina Hazine davası ile vakıf mülkü olmaktan çıkarıldı.
Kişmo Dinçtosun’un gayrimenkulleri: Şişli’de iki daire, Kurtuluş’ta depo ve iki daire Hazine’ye geçti.
Surp Harutyun Mektebi Vakfı’nın dükkanı:
Kumkapı’daki bu dükkan VGM’ye geçti.
Meryemana Kilisesi’ne ait bahçeli ev:
Eminönü’ndeki ahşap ev Hazine’ye geçti.
Mari Siranuş Cıknavoryan’ın Vasiyeti:
Çamlıca’daki ev vakıftan alındı.
Surp Kevork’un Bilezikçi Sokak’taki Binası:
Kocamustafapaşa, Samatya Surp Kevork Ermeni Kilise Mektebi ve Mezarlığı Vakfı’na ait, Şişli ilçesi, Bozkurt Mah. Bilezikçi Sok. 215 pafta, 1293 ada, 10 parsel sayılı taşınmaz ile ilgili dava halen sürüyor.
Vahram Karabet Madat Vasiyetnamesi:
a) Şişli, Bozkurt Mahallesi, Ergenekon Caddesi ve Türkbeyi Sokak’taki dükkan.
b) Aynı parselde 15/200 arsa paylı zemin katta 1 nolu bağımsız bölüm olan dükkan.
c) Beyoğlu, Şahkulu Mahallesi, Belediye Sokağı’nda 290-Ada, 6 parsel sayılı taşınmaz.
d) Eminönü’nde Molataş Sokağı’nda 309-Ada, 5 parsel sayılı altında mağazası olan han vasfındaki taşınmaz. Yargılama sonunda vasiyetname iptal edildi ve karar da kesinleşmiş olduğundan vasiyetnamenin tenfizine ilişkin dava da reddedildi.
Yeniköy Kilisesi arsası: Sarıyer İstinye mahallesi Kapalı Bakkal Sokağı’nda bulunan arsanın 308/336 hissesi Yeniköy
Küd Dıpo Surp Astvadzadzin Ermeni Kilisesi’ne aitken, eski sahipleri veya mirasçıları bulunamadığından 26/336 hissesi ise
Hazine’ye geçti.
Yorumlar kapatıldı.