Varbed Mntzuri’nin Aras yayinevinde 1998de yayinlanan”Kughi gabri im maçs” adli eseri aslinda diger yayinlanan eserlerinden seçmeler olarak önümüzde duruyor.
Geçen yazilarimizda Mntzuri’nin ilkokul çaginda babasi ile Erzincan’a bagli Firat kiyisindaki Armdan köyünden Ortaköy’de bir firindaki hayatindan kisa parçalara deginmiştik. Mntzuri, 20inci yüzyil Arevmdahay edebiyatta hay köy hayatini bize en canli ve özgün biçimde veren edebiyatcilarimizdan biri. Bu konuda hay edebiyatinda pastoral hayati tanitan Hamasdegh’i de unutmamak lâzim.
Mntzuri, hay köy hayatindaki gelenekleri, görenekleri, düşünce tarzini, Armdan ve çevresi tabii güzelliklerini, daglari bize artik belki ulşilmasi güç yanlari ile çok canli ve sevecen bir üslupla anlatiyor. Dili ise berrak, özgün, yabanci kelime çok az , zevk ve edebi güzelliklerle dolu. Varbedin bize sundugu, toprakla mücadele eden, tabiyattaki tabii nimetlerle yaşamaya alişmiş, derin hay kültürü ile yogrulmuş, azla kanaat getiren, hayati seven insanlarin dünyasi. Yemegi doymak için, giyinmeyi mevsimlerin sertliginden korunmak için, çalişmayi ise hayatin tabii bir akişi olarak gören insanlarin dünyasi….Bu saf, temiz, çapraşigi ve tezati az bir dünyaya bir gün ehliyetsiz ellerin “sinif mücadelesi” ideolojisini sokarak 20 ci asri kan ve ateş deryasina salanlarin gelişini ve şartlanmalarini anlamak için gene hay edebiyatinda 1869 da Istanbul’da dogan Yervant Odyan’in klasigi “Arakelutyun mi i Dzablvar” (Dzablvar’a dogru bir misyon) adli eserinde bulabiliriz. Odyan’in bize hiciv yolu ile sundugu ehliyetsiz ellerde daha da garipleşen bir ideolojinin ürünü Yoldaş Pançuni’nin , Avrupa’da “entellektüel” navalesini alarak bir Anadolu hay köyünde “sinif mûcadelesi” ve “sendikacilik” misyonu için parti merkezinden yollanan “program”i nasil tatbik ettigini belki kahkahalarla gülerek ama sonunda da bu garabetin ip uçlarini bularak zevkle okuyabiliriz. Odyan’in bu devasa eserini daha iyi anlayabilmek, Mntzuri’nin köy hayatini da tanimaktan geçer. Artik bu hayati gözle görebilmek hemen hemen imkânsiz olduguna göre, Mntzuri’nin eserinin degerini takdir edebiliriz.
Mntzuri ve Odyan’in bize açtigi yolun degerini anlamak tabii ki dünya edebiyati ile de baglarimiza bagli. Odyan’in açik seçik ortaya koydugu ve 19 uncu asirda Avrupa ve Rusya’da başlayan “sinif mücadelesi” ideolojisinin köklerini gene büyük Rus ve dünya edebiyatinda ilk siralarda yer alan Fiyodor Dostoyevski’nin “Ecinniler”adli şaheserinde bulabiliriz. Bu devasa eseri yabanci dil bilenlerin Fransizca veya Ingilizceden okumalarini salik veririm. Eski ve yeni yayinlanan türkçe tercümelerde eser bazi yerlerde maalesef çarptirmalara ugramiş.
Yervant Odyan’in “Arakelutyun mI i Dzablvar” adli hayeren eseri Aras yayincilik tarafindan “Yoldaş Pançuni” olarak Sirvart Malkhasyan tarafindan 150 sahifelik kitap olarak türkçeye tercüme edildi ve piyasada mevcut. Bu eser Odyan’in hayeren aslinda da yer alan meşhur hay karikatûrist Saruhan’in karikatürlerini de içeriyor. Eserin hayeren asli ise Beyrut’ta ve Mkhitaryan’lar tarafindan Venedik’te da tekrar yayinlandi ve piyasada hayereni de bulmak mümkün.
Bu yazimizda Edirneli fakat bolsahay hiciv ûstadi Hagop Baronyan’dan da kisaca bahsedecek olursak, Baronyan’in kahramanlarindan Apisoghom aga tipini iyice tanimak için gene Apisoghom aghanin nerelerden, hangi kültürden gelip Istanbul’da kendini hangi bambaşka bir çevrede buldugunun da görmek için Mntzuri’nin degeri tekrar karşimiza çikar.
Mntzuri, Odyan-Baronyan, Dostoyevski zincirlemesini burada bitirerek gelecek yazimizda başka bir bolsahay yazara, hokeluys Rupen Maşoyan’a geçecegiz.
Yorumlar kapatıldı.