Kophenag Kriterleri
Katilma hazirliklari destegi
Phare’nin aday ülkedeki temel hedefi, bu ülkelerin Avrupa Birligi’ne mümkün oldugu kadar çabuk katilmasina yardimci olmaktir.
Temmuz 1997’de Avrupa Komisyonu her aday ülkenin AB üyeligi basvurusu hakkinda görüsmelerinden birinde “Gündem 2000’ i yayinladi. Komisyonun görüsleri ülkelerin hiçbirinin tüm katilma kriterlerini tam olarak karsilamadigini belirtti. Katilma kriterleri 1993’te Kopenhag Avrupa Konseyi’nde saptandi ve Kopenhag Kriterleri olarak biliniyor. Görüsler her ülke için üyelik gereksinimlerinin karsilanmasi için yeni ilerleme gerektiren alanlari belirledi.
Gündem 2000 ayrica katilma öncesi stratejinin güçlendirilmesini de önerdi. “Güçlendirilmis Katilma Öncesi Stratejisi”, her aday ülkenin katilmaya hazirlanirken özel gereksinimler için destek verilmesini hedefliyor. Bu sekilde AB adaylarin üyelik basvurulari üzerinde Komisyon’un görüslerinde belirlenen sorunlar için destek üzerine odaklaniyor.
Katilma hazirliklari için destek
Güçlendirilmis katilma öncesi stratejisinin bir parçasi olarak, kullanilabilecek tüm çesitli sekillerdeki destekler (Phare dahil) bir Katilma Ortakligi (KO) adi verilen tek bir çerçeve içinde toplanmis bulunuyor. Her aday ülke ile ilgili bir katilma ortakligi var ve her KO’yu Birikimin Benimsenmesi Için Ulusal Program (BBUP), (NPAA) ile tamamlaniyor.
Phare Nedir?
Phare Programi
*Ortak ülkelere ekonomik ve politik açidan merkezi bir sistemden merkeziyetçi olmayan bir pazar ekonomisine ve demokratik topluma geçislerinde yardimci olmak.
*Ekonomilerinin ve toplumlarinin Bati Avrupa ile dünyanin geri kalan ülkeleriyle yeniden bütünlesmesini desteklemek amaciyla tasarimlanan AB’nin finansal aracidir. Phare, ortak ülkelerini ekonomik dönüsüm ve demokrasinin güçlendirilmesi süreçleri yoluyla Avrupa Birligi üyeligi yükümlülüklerini üstlenmeye hazir olacaklari asamaya getirmek için destek olarak bagis seklinde finansman sagliyor.
Phare Programi’nin Kökenleri
Aralik 1989’da Avrupa Birligi Bakanlar Konseyi, ülkelerinde meydana gelmekte olan yaygin degisiklikler için Polonya ve Macaristan’a yardimci olmaya karar verdi. Phare Programi, Macaristan Cumhuriyeti ve Polonya Halk Cumhuriyeti’ne ekonomik yardim hakkinda 3906/89 No’lu 18 Aralik 1989 tarihli (OJ no. L. 373,23.12.1989) Konsey Yönetmeligi (EEC) ile yürürlüge girdi.
Buna göre Phane programinin orjinal adinin akrostisidir. Poland and Hungary: Action for the Restructuring of the Economy (Polonya ve Macaristan: Ekonominin Yeniden Yapilandirilmasi Hareketi.)
Program baslatildiktan sonraki iki yil içinide ülke ve bütçe açisindan genisletildi ve su anda 14 ortak ülkeyi kapsiyor: Arnavutluk, Bosna Hersek, Bulgaristan, Hirvatistan, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Makedonyo, önceki Yugoslav Cumhuriyeti ( FYROM), Macaristan, Letonya, Litvanya, Polonya, Romanya, Slovakya ve Slovenya. (Ancak Hirvatistan’in Phare Programi ortakligi Temmuz 1995’te askiya alindi.)
Programin amaçlari
Ilk yillarinda Phare Programi ortak ülkelerin ekonomik geçis ve kurumsal reform süreçlerine destek verme üzerinde odaklandi. Geçis süreci ilerledikçe Phare Programlari’nin kapsami daha uzun vadeli ekonomik gelisme ve yatirim gereksinimlerine hitap edecek sekilde genisledi.
Bugün Phare Programi’nin iki amaci var:
*AB’ye üyelik basvurusunda bulunmus olan 10 ülke için amaç, olabildigince çabuk katilmaya hazir duruma gelmelerinde yardimci olmaktir. Phare’nin katilim-öncesi önceliklerinin desteklenmesindeki rolünün ayrintilari için lütfen katilim hazirliklari destegi bölümüne bakiniz.
*Üç aday olmayan ülke için Phare, demokrasiye ve bir pazar ekonomisine geçislerinde destek vermeyi sürdürüyor. Lütfen baska ayrintilar için Arnavutluk, FYROM ve Bosna Hersek Phare Programlari’na bakiniz.
Phare Programi ayni zamanda Avrupa Birligi’nin gelecekteki gelismesine karsilik vermek üzerine de evrim geçirdi. Bu sürecin önemli kilometre taslari sunlardir:
*Ortak ülkelerin üyelik olasiliklarini onaylayan ve “Kopenhag Kriterleri” olarak bilinen katilma kriterlerini belirleyen 1993 Kopenhag Avrupa Konseyi.
*Ortak ülkeleri katilma için hazirlama amaciyla tasarimlanan katilim öncesi stratejisini benimseyen 1994 Essen Avrupa Konseyi.
*Her ülkenin üyelik basvurusu hakkindaki Gündem 2000 ve Komisyonun Görüsleri (Temmuz 1997).
*Genisleme sürecini baslatan ve bes aday ülkeyle görüsmelerin baslamasi kararini alan 1997 Lüksemburg Avrupa Konseyi.
Kopenhag Avrupa Konseyi ve Kopenhag Kriterleri
Haziran 1993’teki Kopenhag Avrupa Konseyi’nde Avrupa konseyi “Arzu eden Orta ve Dogu Avrupa’nin ilgili ülkeleri Avrupa Birligi üyesi olacaklardir. Katilma, bir ilgili ülkenin gerekli ekonomik ve politik gereksinimleri karsilayarak üyelik yükümlülüklerini üstlenebilir duruma geldiginde gerçeklesecektir” karanini benimsedi.
Buna göre Kopenhag Avrupa Konseyi, ortak ülkelerin üyelik projesini onayladi ve (asagida ayrintilariyla tanimlanan) “Kopenhag Kriterleri” olarak bilinen katilma kriterlerini saptadi.
Kopenhag’da alinan karalar
Kopenhag Avrupa Konseyi, Avrupa Birligi ve ortak ülkeler arasinda bakanlar düzeyinde yapilandirilmis diyalog adi verilen çok yanli çerçevede düzenli toplantilar yapilmasina karar verdi. Bu çerçeve Aralik 1994’te Essen Avrupa Konseyi’nde kabul olundu.
Kopenhag Avrupa Konseyi’nde toplam Phare bütçesinin yüzde 15’ine kadar bir tutarin uluslararasi finans kuruluslari (IFI’lar) ile birlikte önemli altyapi gelistirilmelerinin ortak finansmani için ayrilmasina izin verildi. (Bu tavan, bütünlesme sürecinin parçasi olarak altyapinin gelistirilmesinin önemi taninarak Essen Avrupa konseyi’nden sonra yüzde 25’e çikarildi.)
AB programlarinin Phare’nin ortak ülkelerine açilmasi prensibi, Kopenhag Avrupa Konseyi’nde de kararlastildi. Bu katilim öncesi stratejinin parçasi olarak Leonardo da Vinci, Sokrates ve Avrupa Gençlik Programlari ile ilgili olarak Essen’de de yeniden onaylandi.
Temmuz 1997’de, Komisyon, her aday ülkenin Avrupa Birligi üyelik basvurusu üzerindeki görüslerini yayinladi. Görüsler, her ülkenin Kopenhag Kriterlerine uymakta gösterdikleri ilerlemeyi degerlendirdi.
Kopenhag Kriterleri
Kopenhag Kriterleri’ne göre “Üyelik, her aday ülke için:
*Demokrasiyi, hukuk devletini, insan haklarini ve azinliklarin saygi görmesi ve korunmasini garanti eden kurumlarin istikrarinin yerlesmis hale gelmesini gerçeklestirmis olmasi,
*Isleyen bir pazar ekonomisinin ve Birlik içindeki rekabet baskilari ve piyasa güçleri ile basa çikabilme yeteneginin varligi ve,
*Politik, ekonomik ve parasal Birlik hedeflerine baglilik dahil, üyeligin yükümlülüklerini üstlenme yetenegine sahip olmasi” kosullarini getirmektedir.
Politik kriterler: Demokrasi, hukuk devleti, insan haklari ve azinliklara saygi
AB’nin üyesi olmak isteyen ülkelerden yalnizca demokrasi ve hukuk edvleti prensiplerini benimsemeleri degil, bunlari gerçekten günlük yasamda uygulamaya koymalari beklenmektedir. Ayrica, yargi, polis ve yerel yönetimlerg ibi resmi makamlarin etkin sekilde çalismasini ve demokrasinin yerlesmesini saglayan çesitli kurumlarin saglamlastirilmasini da garanti altina almalari gerekir.
Temel haklara saygi, üyeligin bir ön sarti olup Avrupa Konseyi’nin insan haklarinin ve temel özgürlüklerin korunmasi konvansiyonunda ve vatandaslarin davalarini Avrupa Insan Haklari Mahkemesi’ne götürmesine izin veren protokolde perçinlestirilmistir. Ifade hürriyeti ve medyanin derneklesebilmesi ve bagimsizligi da garanti altina alinmalidir.
Azinlik topluluklarinin toplum ile bütünlesmesi, demokratik istikrarin bir kosuludur. Avrupa konseyi tarafindan özellikle azinlik gruplarina ait kisilerin bireysel haklarini kollayan ulusal azinliklarin korunmasi çerçeve konvansiyonu basta olmak üzere ulusal azinliklarin korunmasini yöneten çesitli metinler benimsenmistir.
Ekonomik Kriterler:
Isleyen bir pazar ekonomisinin varligi ve birlik içindeki rekabetçi baskilarla ve piyasa güçleriyle basa çikabilme yetenegi
Isleyen bir pazar ekonomisinin varliginin ispati bazi kosullarin karsilanmis olmasini gerektirir:
*Talep ve arz arasindaki denge piyasa güçlerinin serbest etkilesimi ile yaratilir, fiyatlar serbest birakilir.
*Pazara giris ve çikis engelleri yoktur.
*Mülkiyet haklarinin düzenlenmesi dahil hukuk sistemi kuruludur. Kanunlar ve sözlesmeler uygulanabilir durumdadir.
*Makro ekonomik istikrar, fiyat istikrari, sürdürülebilir kamu finansmani ve disa hesaplar dahil gerçeklestirilmistir.
*Ekonomi politikasi üzerinde genis anlamda bir görüs birligi vardir. Finans sektörü birikimlerin yatirima yöneltilmesini saglayacak yeterlilikte gelismistir.
Birlik içinde isleyen rekabetçi baskilar ve piyasa güçlerine dayanabilmek için gereken bir mininum ekonomik rekabet düzeyi gereklidir. Göz önünde tutulmasi gereken önemli faktörler sunlardir:
*Ekonomik birimlerin tahmin olunabilir ve tutarli bir ortamda karar verebilmesini saglayacak, yeterlilik düzeyinde bir makroekonomik istikrar,
*Alt yapiu (enerji, ulasim ve telekomünikasyon), egitim ve arastirma dahil uygun bedelde, yeterli miktarda insan ve fiziksel sermaye,
*Hükümetin ticaret politikasi, rekabet politikasi, devlet destekleri, tekel destekleri ile rekabeti etkileme derecesi,
*Üye ülkeler ile halen ticareti yapilan mallariun hacim ve mahiyeti,
*Ekonomide küçük firmalarin orani.
Diger kriterler: Üyelik yükümlülükleri
Üyelik basvurusu ile aday ülkeler Avrupa Birligi anlasmasinin hedeflerini, politik, ekonomik ve parasal birlik dahil kabul ederler. Üye ülkeler, Ortak Dis Politika’ya ve Ortak Güvenlik Politikalari’na katkida bulunmali ve bunlari desteklemelidir.
Katilma sonrasinda derhal Euro’ya katilmak olanak disi ise de aday ülkeler APB (EMU)’nun ikinci asamasinin “Acquis” (Birikimi)ni benimsemelidirler. Bu, merkez bankasinin bagimsizligini, ekonomik politikalarin koordinasyonunu ve istikrar ve büyüme anlasmasinin ilgili hükümlerine uyulmasini içerir. Yeni Üye Ülkeler kamu sektörü açiklarinin merkez bankasi tarafindan finansmanindan vazgeçmeli ve sermaye hareketlerinin serbest birakilmasini tamamlamalidirlar. Son olarak, bir döviz kuru mekanizmasina katilmali ve döviz kuru oynamalarindan kaçinmalidirlar.
Aday ülkeler ayrica katilimdan sonra tüm “Birlik Birikimini” benimsemeli ve uygulamaya koymalidirlar. AB kanunlari yalniz ulusal kanun haline dönüstürülmekle kalmamali ayni zamanda uygulanmali ve infaz edilmelidir. Bu, yeni idari yapilarin kurulmasini, mevcut yönetimlerin modernlestirilmesini, yöneticilerin uygun sekilde egitilmesini, yargi sistemlerinin islah edilmesini ve yargi üyelerinin Birlik hukuku üzerinde egitim almasini gerektirir.
Lütfen Phare’nin aday ülkelerin katilim hazirliklarina destek verilmesinde, Phare’nin görevinin ayrintilari için katilim hazirliklari destegi bölümüne bakiniz.
Yorumlar kapatıldı.