VIYANA BILDIRISI VE ETKINLIK PROGRAMI (25 Haziran 1993)
Madde 19/1
a) Azinliklara mensup kisilerin haklarinin gelistirilmesi ve korunmasinin önemini ve bu kisilerin yasadigi Devletlerin siyasal ve toplumsal istikrarinin gelistirilmesi ve korunmasina bu tür bir katkiyi degerlendirerek;
b) Dünya Insan Haklari Konferansi, Devletlerin, azinliklara mensup kisilerin tüm insan haklarini ve temel özgürlüklerini,
i-) Hiçbir ayrimcilik olmaksizin ve
ii-) BM Ulusal ya da Etnik, Dinsel ve Dilsel Azinliklara Mensup Kisilerin Haklari Bildirisi’ne uygun olarak ,hukuk önünde tam bir esitlikle ,tam ve etkin biçimde kullanabilmelerini temin etme yükümlülüklerini yeniden vurgular.
c) Azinliklara mensup kisilerin,
i) Kendi kültürlerini kullanma ve kendi kültürlerinden yararlanma,
ii) Kendi dinlerini uygulama ve telkin etme,
iii) Kendi dillerini,serbestçe ve herhangi bir biçimdeki ayrimcilik ya da müdahale olmaksizin,özel ve kamusal yasamlarinda kullanma haklari vardir. ———
“… Viyana Belgesi ,katilan devletlere, insan haklari ve temel özgürlüklerin ülkelerinde ulusal azinliklara mensup kisileri gözeterek korunmasi için yasal, yönetsel, yargisal ve diger alanlarda bütün önlemleri alma ,bagli olabilecekleri ilgili uluslararasi belgeleri uygulama, bu kisilere karsi her türlü ayirimciliktan kaçinma ve onlarin insan haklari ve temel özgürlükler alanindaki mesru çikar ve özlemlerini kolaylastirma üstlenimi getirmektedir.(Ilke 18)
Viyana Belgesi … ilk kez olarak,azinliklara mensup kisilerin haklarini genel olarak taniyan bir üstlenime de yer vererek, ayrim gözetmeme ve esitlik ilkesinin ötesine geçmektedir. Katilan devletler, ‘Ülkelerindeki ulusal azinliklarin etnik, kültürel, dilsel ve dinsel kimliklerini gelistirmesine uygun kosullar yaratacaklardir. Bu azinliklara mensup kisilerin haklarini özgürce kullanmalarina saygi gösterecek ve digerleriyle tam bir esitlikten yararlanmalarini saglayacaklardir.’ (Ilke 19).”
” Viyana Belgesi’nin üstlenimi ,Kopenhag Belgesi’nde IV. bölümü olusturan ve var olan uluslararasi yükümlülükleri asan ayrintili üstlenimlere dönüsmüstür. Belgeye göre ,katilan devletler, ulusal azinliklara iliskin sorunlarin ,ancak hukuk devleti temelinde kurulan ve etkili bir bagimsiz yargi sistemine sahip demokratik bir siyasal çerçeve içinde doyurucu biçimde çözülebilecegini kabul ederler. Bu çerçeve ,insan haklari ve temel özgürlüklere tam saygiyi, bütün yurttaslar arasinda hak ve durum esitligini, onlarin mesru çikar ve özlemlerinin özgürce ifadesini, hükümetin yetkilerini kötüye kullanmasini etkili biçimde denetleyen hukuksal kurallarin uygulanmasini,siyasi çogulculuk ve toplumsal hosgörüyü güvence altina alir. Katilan devletler ayrica, siyasi partiler ,sendikalar, insan haklari örgütleri ve dinsel gruplasmalar da dahil, devlet disi örgütlerin (NGO), hosgörünün ve kültürel çesitliligin ilerletilmesi ve ulusal azinliklara iliskin sorunlara çözüm arayislari için oynadiklar önemli rolü de kabul ederler.
Ayni zamanda ulusal azinliklara mensup kisilerin, evrensel olarak kabul edilen insan haklari olarak degerlendirilen haklarina sayginin ,katilan devletlerde baris, adalet, istikrar ve demokrasinin özel bir unsuru oldugunu yeniden dogrularlar.(Pa.30)
Azinliklara … hiçbir ayrimcilik yapilmadan ve yasa önünde tam esitlik içinde insan haklarini ve temel özgürlüklerini tam ve etkili olarak kullanma hakkina sahip oldugu kabul edilmektedir. (Par.31) Katilan devletler ,gerek varsa, ulusal azinliklara mensup kisilerin , insan haklari ve temel özgürlüklerden yararlanma ve onlari kullanmada diger yurttaslara tam esitligini güvenceye almak amaciyla özel önlemler alacaklardir.(Par.31)
Belgeye göre, ulusal bir azinliga mensup olma ,kisisel bir seçimle ilgili bir sorundur ve böyle bir seçim hiçbir dezavantaj doguramaz.(Par.32). Ulusal azinliklara mensup kisiler, etnik, kültürel ,dilsel ya da dinsel kimliklerini tam bir özgürlük içinde ifade etmek,korumak, gelistirmek ve istençlerine karsi hiçbir türlü asimilasyon girisimine ugramadan, kültürlerini bütün biçimleri altinda korumak ve gelistirmek hakkina sahiptir. (Par.32). Ulusal azinliklara mensup kisiler, bireysel ya da gruplarinin diger üyeleriyle toplu olarak haklarini kullanabilir ve bunlardan yararlanabilirler. Bu haklarin kullanilmasi ya da kullanilmamasi ulusal azinliklara mensup bir kisi için dezavantaja yol açamaz.(Par.32,son) .
Kopenhag Belgesi, bu haklarin gerçeklestirilmesi için ayrintili üslenimler getirmektedir. Buna göre katilan devletler, ülkeleri üzerinde ulusal azinliklarin etnik, kültürel, dilsel ve dinsel kimligini koruyacak ve bu kimligin gelistirilmesine özgü kosullari yaratacaklardir. Bu amaçla ,uygun danismalarda bulunduktan sonra ,her devletin karar alma prosedürüne uygun olarak gereken önlemleri alacaklardir. Bu tür önlemler katilan devletin diger yurttaslari bakimindan esitlik ve ayiricilik yapmama ilkelerine uygun olacaktir.(Par.33).
Katilan devletler, ulusal azinliklara mensup kisilerin ilgili devletin resmi dil ya da dillerini ögrenme olgusundan bagimsiz olarak, anadillerini ögrenme ya da bu dilde egitim görme , bunun gibi eger mümkün ve gerekliyse , yürürlükteki ulusal yasalara uygun olarak, bu dili kamu organlariyla iliskilerinde de kullanma olanagini güvence altina almak için çaba göstereceklerdir. Egitim kurumlarinda tarih ve kültür ögretiminde ,ulusal azinliklarin tarih ve kültürlerini de göz önüne alacaklardir.(Par.34)
Katilan devletler,ulusal azinliklara mensup kisilerin ,kamusal islere, özellikle de bu tür azinliklarin kimliginin korunmasi ve gelistirilmesiyle ilgili islere etkili olarak katilma hakkina saygi gösterirler. Bu amaçlari gerçeklestirme yollarindan biri olarak, bu azinliklarin özgün tarihsel ve ülkesel konumlarina denk düsen uygun yerel ya da özerk yönetimlerin, ilgili devletin politikasina uygun olarak yasama geçirilerek, bazi ulusal azinliklarin etnik, kültürel,dilsel ya da dinsel kimligini gelistirmeye olanak taniyan kosullari yaratmak ve uygunlastirmak üzere girisilen çabalari not ederler. (Par.35).
Katilan devletler ulusal azinliklara iliskin sorunlar konusunda kendi aralarinda yapici bir isbirliginin güçlendirilmesinin tasidigi özel önemi kabul ederler. Böyle bir isbirligi , karsilikli bir anlayis ve güven , dostça iliskiler ve iyi komsuluk, uluslararasi baris ,güvenlik ve adaleti özendirmeyi amaçlar. Her katilan devlet ülkesi üzerinde yasayan bütün yurttaslari arasinda, etnik ya da ulusal köken veya dinsel inanç ayrimi yapmaksizin , karsilikli anlayis ve saygiya, isbirligi ve dayanismaya elverisli bir ortamin olusturulmasini kolaylastiracak ve sorunlara, hukuk devleti ilkelerine dayali bir diyalogla çözüm arayislarini özendireceklerdir. (Par.36)
Bu üslenimlerin hiçbirisi BM Antlasmasinin amaç ve ilkelerine, uluslararasi hukuktan kaynaklanan diger yükümlülüklere ya da devletlerin ülkesel bütünlügü ilkesi de dahil, Sonuç Belgesi’nin hükümlerine aykiri herhangi bir faaliyete girismeye ya da eylemde bulunmaya hak verir biçimde yorumlanamaz.(Par.37).
Katilan devletler,ulusal azinliklara mensup kisilerin haklarini koruma ve gelistirmeye yönelik çabalarinda, insan haklari alaninda yürürlükte olan sözlesmeler ve diger uluslararasi belgeler uyarinca girilen üstlenimlere tam olarak saygi gösterecekler ve eger henüz yapmamislarsa , yurttaslara sikayette bulunma hakki taniyanlar da dahil olmak üzere ,bu konudaki sözlesmelere katilma olanagini inceleyeceklerdir.(Par.38).”
” Cenevre Raporu,büyük ölçüde Kopenhag üstlenimlerini dogrulamakta ve bazi yeni üstlenimler
getirmektedir. Raporun getirdigi en önemli yenilik, bütün etnik, kültürel,dilsel ya da dinsel farkliliklarin zorunlu olarak ulusal azinliklarin yaratilmasina götürmeyecegi görüsünün kabul edilmis olmasidir. Azinlik kimliginin reddine yol açabilecek bu formülün,Kopenhag Belgesi ile çelistigi savunulmaktadir. Öte yandan Raporda ,açikça ,ulusal azinliklara iliskin uluslararasi yükümlülük ve üstlenimlere uymanin da uluslararasi ilgi konusu oldugu ve bu nedenle münhasiran devletlerin iç isini olusturmadigi belirtilmektedir.
Katilan devletler ulusal azinliklara mensup kisilerin etnik, kültürel, dilsel ya da dinsel kimliklerini özgürce disa vurma ,koruma ve gelistirme ve kültürlerini ,iradelerine karsi her türlü asimilasyon
girisiminden uzak olarak, bütün boyutlariyla koruma ve gelistirme hakkini yeniden dogrularlar.
Katilan devletler azinliklara mensup kisilerin haklarini yalniz ya da digerleriyle birlikte kullanma ve bunlardan yararlanma, ülkeleri içinde örgüt ve dernekler kurma ve yürütme ve uluslararasi
devlet disi örgütlere katilma hakkina saygi göstereceklerdir.
Raporda bir ulusal azinliga mensup kisilerin ,nüfusun geri kalaniyla ayni yurttaslik haklarindan
yararlanacaklarini ve ayni yurttaslik ödevlerine sahip olacaklari dogrulanarak, azinliklarin insan haklarinin ve temel özgürlüklerin kullanilmasinda ve bunlardan yararlanmada diger yurttaslarla tam esitlik saglanmasi amaciyla, gerekli oldugunda ,özel önlemler almanin önemi vurgulanmaktadir. Katilan devletler, insan haklarina ve temel özgürlüklerine sayginin,toplumun bütününde Ayrimci olmayan bir temelde saglanmasi gerektigi kanisindadir. Çogunlukla bir ulusal azinliga mensup kisilerin oturdugu bölgelerde ,bu azinliklara mensup kisilerin, ilgili çogunluk nüfusuna mensup kisilerin ve bu bölgede yasayan diger ulusal azinliklara mensup kisilerin insan haklari ve temel özgürlükleri esit olarak korunacaktir.
…. Katilan devletler ,bireylere karsi ,özellikle is ,konut ve egitim konularinda ,bir ulusal azinliga mensup olma ya da olmama temelinde ayrimcilik yapilmasini önlemek üzere gerekli önlemleri
alacaklardir. Bu baglamda ,eger henüz yapmamislarsa ,bir azinliga mensup olma ya da olmama
temelinde ayrimci bir davranisa ugrayan bireyler için ,bir ayrimciliktan zarar gören kisilere genis bir yönetsel ve yargisal basvuru yelpazesi sunma da dahil etkin basvuru yollari sunacaktir.
..Katilan devletlerin ,ulusal azinliklara mensup kisilerin kamu yasaminda,ekonomik faaliyetlerde
ve toplumlarin olusturulmasinda etkin yer alma firsatina sahip olmalarinin kosullarini yaratacaklari bildirilmektedir.
Katilan devletler, ulusal azinliklarin degerlerinin ve kültürel mirasinin korunmasinin,bu azinliklara mensup kisilerin katilimini gerektirdigi ve farkli kültürlere hosgörü ve sayginin bu bakimdan büyük önem tasidigi inancidadirlar. Bu nedenle ,ulusal azinliklarla ilgili kültürel materyalin ,bunlara mensup kisiler tarafindan üretilmesi de dahil, üretilmesini engellemekten kaçinmanin önemini vurgularlar.
Katilan devletler,azinliklara mensup kisilerin, kendi egitim,kültür ve din kurumlarini ,örgütlerini
ve derneklerini kurma ve yürütme hakkini yeniden dogrularlar, bu hakkin kullanimini engellemeyeceklerdir.
Ulusal azinliklara mensup kisilerin haklarinin korunmasinin ,bu azinliklara mensup kisilerin katilimini gerektirdigine inanan katilan devletler,azinliklara mensup kisiler arasinda kamu otoritelerinin karismasi olmadan ve sinirlar hesaba katilmadan iletisimin önemini vurgularlar.
Bu haklarin kullanimi ancak yasayla öngörülen ve uluslararasi normlara uygun olan kisitlamalara konu olabilir. … Kitle iletisim araçlarina ulasmada herhangi bir kimseye etnik,kültürel,dinsel ya da dinsel temelde ayrimcilik yapmayacaklardir. Elektronik kitle iletisim araçlarina, programlarinda ulusal azinliklarin etnik, kültürel ,dilsel ve dinsel kimliklerini göz önüne almalarina yardimci olacak bilgileri saglayacaklardir.
Helsinki Belgesi de bu konuda önceki AGIK üstlenimlerini genis biçimde dogrulamakta (Helsinki Kararlari , Böl .VI ,par.23-26) ,ayrica ülkelerde bulunan bölgelerdeki etnik bilesimi degistirmek amaciyla kisilerin yerlerine kuvvet kullanarak ya da kuvvet kullanma tehdidiyle de degistirme girisimlerini mahkum etmekte ve katilan devletlere bundan kaçinma üstlenimi getirmektedir.(Par.27)
Budapeste Belgesi ise, katilan devletlerin, Sonuç Belgesi’nin ve bütün diger AGIK belgelerinin ulusal azinliklara mensup kisilerin haklarinin korunmasina iliskin hükümlerinin uygulanmasini gelistirmeye kararli olduklarini dogruladiktan sonra (Budapeste Kararlari,Böl. VIII,Par. 21),bu konudaki uluslararasi çabalari hosnutlukla karsiladiklarini belirtmekte ve Avrupa Konseyi çerçevesinde ,AGIK standartlarini temel alan Ulusal Azinliklarin Korunmasina Iliskin Çerçeve Sözlesmenin kabul edildigini hatirlatir. Belgeye göre ,katilan devletler,Sözlesmenin, Avrupa Konseyi üyesi olmayan devletlere de açik oldugunu ve bu Sözlesmeye taraf olmayi düsünebileceklerini vurgulamaktadir. (Par.22). “
AGIK / AGIT BELGELERINDE INSAN HAKLARININ GÜVENCELERI
ULUSAL DÜZEYDE KORUMA
AGIK Belgelerinde ,adil yargilama hakki ,sanik haklari ve suçsuzluk karinesi ,ceza yasalarinin (aleyhte) geriye yürümezligi gibi yöntemsel haklarin yaninda ,AGIK’e özgü bazi haklar yer alir.
Hakkini Bilme Hakki, Insan Haklarinin Korunmasina Katilma Hakki ve Insan Haklari Egitimi Hakkidir.
1.- Hakkini Bilme Hakki.
Insan haklari ile ilgili belgelerin,tüm yasa,düzenleme ve prosedürlerin -kendi bütünlügü içinde- , mümkün olan en genis ölçüde yayinlanip dagitilmasini , herkesin kolayca ulasabilecegi sekilde, özellikle kütüphaneler kanaliyla yayilmasini ve bilinmesini saglamak.(Viyana Belgesi Ilke 13.3-4.)
2.-Insan Haklarinin Korunmasina Katilma Hakki.
Katilan Devletler, insan hak ve özgürlüklerinin ilerletilmesine ve korunmasina etkin olarak katkida bulunmak hakkina saygi göstereceklerdir. Bu haklarini ve özgürlüklerini kullanan ,kullanma niyetini
gösteren ya da kullanmaya çalisan kimselerin ya da ailelerinin hiçbir üyesinin ,bundan dolayi hiçbir
tür ayrimciliga ugramamasina özen gösterecektir. (Viyana Belgesi Ilke 13.5-8 )
Katilan Devletler herkesin insan haklari ve temel özgürlükleri gelistirmeyi ve korumayi amaçlayan , devlet disi örgütler (NGO-sivil toplu örgütü),özellikle sendikalar ve insan haklari alaninda gözetim örgütleri kurma hakki da dahil olmak üzere örgütlenme ve bu örgütlere girme ,faaliyetlerine katilma hakkini kullanmayi gözetmeyi üslenir. Bu örgütlerin üyelerine ülke sinirlari içinde ya da disinda benzer örgütlere ve uluslararasi örgütlere de özgürce girmesine ve bu örgütlerle iletisim kurmasina, degisimlerde bulunmasina, baglantilar kurmasina ve bu grup ve örgütlerle isbirligi yapmasina , yasayla öngörülen ölçüde ,ulusal ve uluslararasi kökenli mali katkilari toplama,edinme ve kullanilmasina izin vermeyi kabul etmektedir.( Kopenhag Belgesi,Par 10.3-4)
Katilan Devletler,bu hak ve özgürlüklerin çignendiginin ileri sürülmesi durumunda, sunulan basvuru
yollarinin herkesin uygun bir hukuksal yardim isteme ve alma hakkini; herkesin bu hak ve özgürlükleri
savunmak için bir baskasinin yardimini isteme ve alma ,bunun gibi ,baskalarina yardim etme hakkini;
Kisilerin ve gruplarin bu haklarin çignendigi iddialarina iliskin bilgileri alma ve inceleme yetkisine sahip uluslararasi örgütlerle iletisim kurma hakkini içerdigini dogrulamaktadir.(Kopenhag,Par11.1-2-3)
3.- Insan Haklarinin Egitimi
Katilan Devletler, okullarda ve diger ögretim kurumlarinda insan haklari ve temel özgürlüklerin ilerletilmesi ve korunmasi çalismalarini özendireceklerdir. (Viyana Belgesi, ilke 13.6)
Katilan Devletler,ulusal yasalarda ve taraf olabilecekleri uluslararasi belgelerde aldiklari bu hak ve özgürlüklere saygi üstlenimi konusunda bir egitim almanin vazgeçilmez oldugunu dogrularlar; Etkin
bir insan haklari egitiminin, Romanlara karsi olanlar da dahil olmak üzere din, irk ya da etnik temelindeki hosgörüsüzlüge ,önyargilara ve nefrete , yabanci düsmanligina ve antisemitizme karsi
mücadeleye katkida bulundugunu kabul etmektedirler. Özellikle hukuk,idari bilimler ve sosyal bilimler ögrencileri , bunun gibi idare okullarinin ,polis okullarinin ve askeri okullarin ögrencileri için insan haklarina iliskin program ve dersler hazirlamaya özendirileceklerdir.
Ayrica AGIK insan boyutuna iliskin hükümler hakkindaki bütün bilgileri ,ögretim personelinin hizmetine sunacaklardir. Egitim örgütlerini ulusal ve uluslararasi düzeyde insan haklarina özgü programlarin hazirlanmasi ve degisiminde isbirligine özendirecekler; bu egitimi gelistirmek üzere girisilen faaliyetlerin varolan uluslararasi ve devlet disi örgütlerin,özellikle BM ve Avrupa Konseyi’nin
deneyim, program ve isbirligi modalitelerine dayandirilmasini gözetmeye çaba göstereceklerdir.
(Moskova Belgesi, Par.42.1-2-4-5-6)
ULUSLARARASI DÜZEYDE KORUMA
Içislerine karismama Ilkesi :Diger uluslararasi belgelerde oldugu gibi AGIT delegelerinde de ,insan haklarinin ulusal yetki alanina girmedigi açikça söylenmektedir. Bu gün insan haklari ögretisinde insan haklarini ihlal eden yönetimlere karsi zorlayici eylemleri mesru kilan “karisma hakkin” nin hatta “karisma görevi”nin varligi bile savunulmaktadir. Ancak uygulamada bunun bir yapila gelis kurali oldugu söylenemez. Terörizmin artmasi ile birlikte bu konu da AGIT belgelerinde genis ölçüde yer almis , insan haklari açisindan da bazi sinirlamalar getirmistir. Terörizm konusunda uluslararasi isbirligi ilkeleri ulusal azinliklarla ilgili üstlenimlerle iliskilendirilmektedir. Ulusal Azinliklar Yüksek
Komiseri’nin ,örgütlü terörizmi içeren ulusal azinlik sorunlarini degerlendirmeyecegi, terörizm ya da
siddet uygulayan ya da bunlari kamuya açik olarak mazur gören kisi ve kuruluslarla baglanti kurmayacagi ve bu kisi ya da örgütlerden gelen dilekçelere yanit vermeyecegi belirtilmektedir. Benzeri bir karar BM 1993 ” Viyana Bildirgesi ve Eylem Plani” da yer almistir.
Diger Uluslararasi Sözlesmelere uyma ve katilma: Helsinki Sonuç Belgesi ,BM Antlasmasi amaç ve ilkeleri ile Evrensel Bildirgeye uygun davranma ,ayrica ,taraf olabilecekleri BM Insan Haklari Sözlesmeleri de dahil olmak üzere bu alandaki uluslararasi bildirge ve antlasmalarda taninan yükümlülüklerine uyma üstlenimini getirmektedir. (Ilke VII). Madrit , Viyena , Kopenhag Belgeleri de, devletleri tüm uluslararasi belgelere uygun davranmaya ve bütün sözlesme ve protokollere katilmaya çagirmaktadir.
Katilan Devletler, ulusal azinliklara mensup kisilerin haklarini koruma ve gelistirmeye yönelik çabalarinda , yürürlükte olan sözlesmeler ve diger uluslararasi belgeler uyarinca girilen üstlenimlere tam olarak saygi gösterecek ve henüz yapmamislarsa sikayette bulunma hakki da dahil olmak üzere,
bu konuda sözlesmelere katilma olanagini inceleyeceklerdir.(Par.38).
MEKANIZMALAR:
Insani Boyut: Viyana Belgesi’nde “Bütün insan haklarina ve bütün temel özgürlüklere saygiya,kisiler arasindaki baglantilara ve insani nitelikteki ilgili diger sorunlara ” deginerek bu alanlarin bundan böyle AGIK “Insani Boyut” terimiyle ifade edecegini bildirmekte ve bu alandaki sorunlar bakimindan dört asamali bir denetim yöntemi öngörmektedir.
Bu yöntem insani boyuta iliskin bütün sorunlar bakimindan isletilmektedir. Bu bakimdan, gerek özel ya da bireysel olaylar (cases) , gerekse genel durum (situations) ya da uygulamalar insani boyut
mekanizmasinin isletilmesine yol açabilmektedir. Öte yandan insani boyut mekanizmasinin yalnizca
katilan devletler bakimindan isletilebilir. Yani Insani Boyut Mekanizmasi ,devlet disi örgütlerin (NGO),
ve diger örgütlerle ,bireylerin basvurusuna açik degildir. Üslenimlerin yasama geçirilmesi, ancak diger katilan devletlerin denetlenebilmektedir.
Insani boyut Mekanizmasinin Isleyisi:Isleyis dört asamadan olusmaktadir.
1.- Ilk asamada katilan devletlerden biri ,bir baska katilan devletten insani boyutlarla ilgili sorunlar hakkinda, yazili olarak bilgi istemekte ya da uyarida bulunmaktadir.
2.- Ikinci asamada,sorunlari çözmek amaciyla incelemek üzere ikili toplantilar yapilmaktadir.
3.-Üçüncü asamada ,Ilgili Katilan Devletler ikili toplantilarin basarisizliga ugramasi halinde, ikili toplantida görüsülen özel durum ve olaylar dahil olmak üzere, insani boyutla ilgili sorunlari diger katilan devletlere sunabilmektedir. Bu durumda mekanizmayi isleten devlet tarafindan saglanan bilgiler Demokratik Kurumlar ve Insan Haklar Bürosu tarafindan diger devletlere dagitilir.
4.- Son asama insani boyuta iliskin sorunlar ,insani boyut çerçevesindeki toplantilara ya da izleme toplantilarina götürülebilmektedir. Helsinki Belgesi ,bütün verilerin Yüksek Memurlar Komitesi
toplantilarinda ,insani boyut ve izleme toplantilarinda tartisilabilecegini bildirmektedir. (Par.7).
AGIT MISYONLARI
Prag Belgesi insani boyut mekanizmasi çerçevesinde bir AGIK kurumuna bazi görevler vermektedir.
Bu kurum Demokratik Kurumlar ve Insan Haklari Bürosudur.( Par.14).
Moskova Belgesi ,Paris Sarti ve Roma Belgesi ,her katilan devletin bildirecegi ,seçkin, tercihen insani
boyut konusunda deneyimli ,tarafsiz ve ulusal azinlik konusunda deneyimli üç uzmandan olusan bir
liste belirlenmesini istemektedir. Bu uzmanlara, uzmanlar misyonunda ya da raportörler misyonunda görev verilebilir.
Gönüllü Denetim Mekanizmasi:
Moskova Belgesine göre Katilan Devletlerden biri ,insani boyutun incelenmesi ya da çözümüne
katkida bulunmasi amaciyla, en fazla üç uzmandan olusan AGIK uzman misyonunun yardimini
isteyebilecektir. Durum çagiran devlet tarafindan Büroya bildirilerek, diger devletlere iletilmesi saglanacaktir. Uzmanlar sorunun çözümlenmesi amaciyla dostça girisim , arabuluculuk yapabilir, danisma hizmeti verebilir. Katilan Devletler, baska bir devletten , insani boyut sorunlarinin çözümlenmesi için uzmanlarin çagrilmasini isteyip istemedigini Büro kanaliyla sorabilir. Söz konusu devlet teklifi kabul ederse gönüllü yöntem uygulanir.
Zorunlu Denetim Mekanizmalari:
Raportör istenmesi:
-Bir uzman misyonu olusturmasi istenen devlet 10 gün içinde bu istegi yerine getirmezse;
-Istemde bulunan devletin uzman misyonunu yeterli görmemesi durumunda;
En az bes katilan devletin karariyla büro yoluyla bilgi vererek raportör misyonu olusturulabilir.
– Yine katilan devletlerden biri ,baska bir devletin AGIK üslenimleri konusunda özel bir risk tasidigi kanisina varirsa ,en az dokuz devletin destegiyle,dogrudan raportör misyonuna basvurabilir.
Raportör misyonu olusturulurken,istemde bulunan devletler kaynak listeden raportör seçerler.
Çagri yapilan devlet de bu seçimin kendisine bildirilmesinden sonra alti gün içinde yine listeden
bir raportör atayabilir.
Raportörler son raportörün atanmasindan sonra üç hafta içinde, olgu ile ilgili gözlem ve önerilerini ilgili devlet ya da devletlere sunulur. Karsi devlette raporun sunulmasindan iki hafta sonra rapora iliskin gözlemlerini büroya bildirecektir. Rapor Yüksek Memurlar Komitesi ya da Sürekli Komitenin
ilk olagan toplantisinda ele alinir.
ULUSAL AZINLIKLAR YÜKSEK KOMISERI
Helsinki Sonuç Belgesi ,diger AGIK mekanizmalarindan bagimsiz olarak,ulusal azinliklar için , Yüksek Memurlar Komitesi’nin himayesinde bir Yüksek Komiserlik olusturulmasini öngörmektedir. Komiserin
iki temel görevi vardir: Erken uyari ve erken eylem.
Yüksek Komiser, AGIK bölgesinde,azinliklarla ilgili barisi ,istikrari bozucu konulari ya da Katilan Devletlerin iliskilerini etkileyebilecek ve çatismaya dönüsme potansiyeli tasiyan ulusal azinliklarla ilgili gerilimleri,mümkün oldugu kadar erken Konseyin ya da Yüksek Memurlar Komitesi’nin dikkatine sunarak ve gerekirse eyleme geçmesini saglar. Yüksek Komiser bireyleri ilgilendiren ihlâlleri ve
içinde terör unsuru bulunan azinlik sorunlarini inceleyemez.
Yüksek Komiser, ulusal azinliklarla ilgili olarak kitle iletisim araçlari, devlet disi örgütler dahil olmak
üzere bütün kaynaklardan bilgi alir. Yüksek Komiser ayrica, azinliklarla ilgili olarak ,taraflardan genel ve özel raporlar alabilir. Raporlar yazili olmali,komisere hitap etmeli ve imzacilarin adini ,soyadini ve
adresini tasimalidir. Özel Raporlar, katilan devletlerin hükümetleri,yerel otoriteler, dernekler,devlet disi
örgütler ve ulusal azinliklar mensup kisiler tarafindan kendilerini temsil etmekle görevlendirilmis olan
diger dinsel grup ya da azinlik gruplarinin temsilcileri olarak belirlenmistir. Raporlar yakin geçmisteki
olaylarla ilgili olmali, ilke olarak son 12 ay içinde ki olaylarla ilgili olmalidir.
Insan Haklari ,demokrasi ve hukuk devletinin korunmasi:
Prag Belgesi ,insan haklari ve demokrasi ve hukuk devletini korumak için, AGIK üstlenimlerinin açik, agir ve sürekli ihlalleri durumunda ,gerektiginde ilgili devletin rizasi alinmadan ,Konsey ya da Yüksek
Memurlar Komitesi tarafindan uygun önlemlerin alinabilecegi belirtilmistir. Bu önlemler:Siyasi bildiriler
ya da ilgili devlete ülkesi disinda uygulanacak bazi siyasi yaptirimlarla ilgilidir.(AGIK toplantilarina katilma yasagi gibi). Eksik bir konsensüs (consensus minus one ) kurali olarak anilan bu kural ,ileri bir
adim olmakla birlikte ,ancak belirli bazi kosullarda uygulanabilmektedir.
T.C. ANAYASASI VE ULUSLARARASI SÖZLESMELER
Madde 90.-T.C. adina yabanci devletlerle ve milletlerarasi kuruluslarla yapilacak antlasmalarin onaylanmasi , TBMM’nin bir kanunu uygun bulmasina baglidir. … Usulüne göre yürürlüge konulmus
milletlerarasi antlasmalar kanun hükmündedir. Bunlar hakkinda Anayasaya aykirilik iddiasi ile
Anayasa mahkemesine basvurulamaz.
INSAN HAKLARININ GÖNÜLLÜ BEKÇILERI :DEVLETDISI ULUSLARARASI KURULUSLAR
(NON- GOVERNMENTAL ORGANIZATIONS -NGO’LAR ).
A ) Uluslararasi Kizilhaç Komitesi (ICRC- Inetrnational Committee of the Red Cross );
1863 yilinda Isviçre’de Henri Dunant tarafindan kurulmustur. Devletlerin savas zamaninda uymasi gereken kurallar belirleyen 1949 Cenevre Sözlesmesi’nin uygulanmasini denetler. Savas esirlerinin
ve yaralilarin korunmasini saglar.
B ) Uluslararasi Hukukçular Komisyonu ( ICJ- International Commission of Jurists) ;
Merkezi Cenevre’dedir. Baslica amaci hukukun üstünlügünü savunmak ve insan haklarini hukuk yoluyla korumaktir. Dünyanin seçkin hukukçularindan olusur. Üç ayda bir The Review isimli dergiyi
çikarir. Ayrica güncel konularda arastirmalar yapar,raporlar yayimlar. Siyasi davalarin adalete uygun olarak yürütülüp yürütülmedigini arastirir. BM ,Unesco ve Avrupa Konseyi nezdinde danisman statüsündedir.
C ) Insan Haklari Için Uluslararasi Birlik (ILRM-International League of the Rights of Man ) ;
1942 yilinda ABD’de kurulmustur,merkezi Newyork’tadir.. Önceleri göçmen sorunlariyla ilgilenirken , daha sonra ilgi alanini insan haklarinin korunmasini içine alacak sekilde genisletmistir. BM içinde
yogunlasmistir. Insan Haklariyla ilgili komisyon ve alt komisyonlarda gözlemci bulundurur ve danisman statüsüyle öneriler sunar. Hükümetlerden olumlu cevap alamadigi durumlarda , BM
Genel Sekreteri’ne basvurur.
D ) Uluslararasi Pen Klübü (PEN- Poets , Essayists , Novelists) ;
Ozanlar,Denemeciler,Romancilar. 1921 yilinda Ingiliz yazar John Galsworthy ve arkadaslari tarafindan
kurulmustur. Dünyanin bütün ülkelerinin yazarlarindan olusan Pen Klüpler birligidir. Edebiyatin BM ‘si
olarak tanimlanir. Temel amaci düsünce ,anlatim ve basin özgürlügünün ve yazarlarin haklarinin dünya ölçüsünde korunmasini saglamaktir. Sansür ve hapiste bulunan yazarlar konusunda çesitli çagri ve bilirler yayimlar.
E ) Uluslararasi Af Örgütü (AI -Amnesty International ) ;
1961 yilinda Londra’da ,Ingiliz hukukçu Peter Benenson tarafindan kuruldu. Örgüt ,siddete basvurmamis ve siddeti savunmamis olmak sartiyla, sirf düsünce ve inançlari yüzünden hapse atilmis olanlarin serbest birakilmasi için çaba harcar. Her türlü ölüm cezasina ve iskenceye karsi çikar. Bu konuda BM belgelerinde yer alan asgari kurallarin geçerli olmasini ve bu bildirilere uyulmasini saglamaya çalisir. Dünyanin her yerinde örgütün görevini, ulusal subelere bagli ” Koruma Gruplari” adi verilen çalisma gruplari yerin getirmeye çalisir.
KAYNAKÇA
Insan Haklarinin Uluslararasi Boyutlari -Münci Kapani -Bilgi yayinlari 1987.
Lozan Baris Konferansi -Tutanaklar Belgeler Takim II Cilt 2 SEHA L. MERAY-ASBF yayinlari.
Belgelerle Insan Haklari -Muzaffer Sencer- Beta Basim 1988.
Agik Sürecinden Agit’e Insan Haklari -Gökçen Alpkaya, Kavram Yayinlari 1996.
Temel Belgelerde Insan Haklar-Mehmet S.Gemalmaz- IHD yayinlari.
Temel Belgelerde Insan Haklari Usul Hukuku 1-2, Derleyen M.S.Gemalmaz -IHD yayini 1995.
EKLER
BM INSAN HAKLARI KOMITESINE SIKAYET BASVURUSU FORMU
Tarih:
The Humen Rights Committee
C / O Centre For Humen Rights
United Nations Office,
Geneva -SWITZERLAND
Uluslararasi Medenî ve Siyasal Haklar Sözlesmesi Seçimlik
Protokolü uyarinca degerlendirilmek üzere bu basvuru yapilmaktadir.
I. Basvuruyu Yapana Iliskin Bilgiler
Soyadi : ..........
Adi : ...........
Uyrugu : ..........
Meslegi : ............
Dogum Tarihi Ve Yeri : ............................
Son / Halihazir Adresi : ............................................
Gizli Yazisma Adresi (farkli ise) : ...........................................
Basvurunun Hangi Sifatla Yapildigi:
a ) Asagida sayilan ihlal ya da ihlallerin magduru.
b ) Magdur oldugunu ileri sürenlerin temsilcisi .
c ) Bunlarin disinda.
Eger basvuruyu yapan , basvuruyu magdur oldugunu ileri sürenlerin temsilcisi olarak
yapiyorsa,hangi sifatla hareket ettigini açikça belirtmelidir: ................
Eger basvuruyu yapan,ne magdur , ne de onun / onlarin temsilcisi ise,
su hususlari açikça belirtmelidir.
a) Magdur oldugunu sürenler lehine hareket etme nedenleri.
b) Magdurlarin basvuruyu bizzat yapamayacak olduklarina inanma nedenleri.
c) Magdurlarin basvurucunun lehlerine hareketine olur vereceklerine inanma nedenleri.
II. Magdur Oldugu Ileri Sürene(lere) Iliskin Bilgiler
(Eger basvuruyu yapan degilse)
Soyadi :
Adi :
Uyrugu :
Meslegi :
Dogum tarihi ve yeri :
Son adresi ya da bulundugu yer :
Soyadi :
Adi :
Uyrugu :
Meslegi :
Dogum tarihi ve yeri :
Son adresi ya da bulundugu yer :
III. Ilgili Devlet /Ihlal edilen maddeler/ Iç hukuk yollari/
Diger Uluslararasi Usuller Aleyhine basvuru yapilan Sözlesme Protokolüne taraf
Devletin adi : .......
Uluslararasi Medeni ve Siyasal Haklar Sözlesmesi'nin ihlal edildigi ileri
sürülen maddeleri : ............
Magdur oldugunu iddia edilen(ler) adina iç hukuk yollarini tüketmek için atilmis
adimlar (mahkemelere ya da diger kamu otoritelerine basvuru,zamani ve sonucu
ve mümkünse ,tüm adli kararlarin ekli örnekleri : .................
Iç hukuk yolu tüketilmediyse nedenini açiklayiniz : ........
Ayni mesele bir baska uluslararasi sorusturma ya da çözüm usulü uyarinca
incelemeye sunuldu mu?
Eger sunulduysa, ne zaman ve sonucu ne oldu ?
IV. Iddianin Dayandigi Olgular.
Ileri sürülen ihlal ya da ihlallere iliskin olgularin ayrintili tanimlanmasi
(ilgili tarihleri içererek).
Kaynakça: Temel Belgelerde Insan Haklari Usul Hukuku 2 ,Mehmet S.Gemalmaz IHD yayinlari 1995
KOMISYONA BIREYSEL BASVURU
Insan Haklari Avrupa Komisyonu
Avrupa Konseyi-Strasbourg Fransa
Basvuru Insan Haklari Avrupa Sözlesmesi'nin 25.maddesi ve Komisyon
içtüzügünün 37 ve 38.ci Kuralari uyarinca.
Önemli Not:Bu basvuru resmi bir hukuksal belgedir ve hak ve yükümlülüklerinizi
etkileyebilir.
I.-TARAFLAR
A. BASVURAN
1.-Basvuranin Soyadi: ..................
2.- Adi ya da adlari:.........................
3.-Uyrugu: ....
4.-Meslegi:.............
5.-Dogum tarihi ve yeri:.................
6.-Sürekli Adresi .......................................................
7.- Tel No: Simdiki Adresi:..................
Varsa (Temsilci için basvuran tarafindan imzalanmis yetki belgesi sunulmalidir.)
9.-Temsilcinin Adi ve Soyadi:..........
10.-Temsilcinin meslegi:............
11.-Temsilcinin Adresi:............
12.-Tel:............
B. YÜKSEK SÖZLESMECI TARAF (Aleyhine basvurunun yapildigi ülkenin adini yaziniz.)
13.-.................
II.- OLAYLARA ILISKIN AÇIKLAMA
14.-......................
III.- ÖNE SÜRÜLEN SÖZLESMEYE AYKIRILIK (LAR) VE ILGILI DAYANAKLARA ILISKIN AÇIKLAMA
15.-
IV.-SÖZLESMENIN 26.MADDESINE ILISKIN AÇIKLAMA
16.- Kesin Karar (Tarih,mahkeme ya da makam ve kararin niteligi)
17.-Öteki Kararlar (Her biri için tarih, mahkeme ya da makam ve kararin niteligini
belirterek sira düzeni içinde veriniz)
18.-Basvurdugunuz baska bir yargi ya da çözüm yolu var mi ? Varsa, niçin
kullanmadiginizi açiklayiniz.
V.- BASVURANIN AMACINA ILISKIN AÇIKLAMA
19.-
VI.- ÖTEKI ULUSLARARASI ISLEMLERE ILISKIN AÇIKLAMALAR
20.-Yukaridaki sikayetleri baska uluslararasi sorusturma ya da çözüm yoluna
sundunuz mu? Sundunuzsa, tüm ayrintilariyla belirtiniz.
VII.- BELGELER LISTESI
(Yukarida IV ve V. Bölümlerinde anilan tüm kararlarin kopyalarini ekleyiniz.
Elinizde kopyalari yoksa , edinmelisiniz; Edinemiyorsaniz nedenini açiklayiniz.)
21.-
a).....
b)....
VIII.- YEGLENEN DILIN BELIRTILMESI
22.- Komisyon kararini Fransizca /Ingilizce olarak almayi yeglerim.
(Birini çiziniz.)
IX.- BILDIRIM VE IMZA
23.-Bildigim ve inandigim kadariyla basvurumda vermis oldugum bilgilerin
dogru oldugunu ve Komisyon islemlerinin gizliligine saygi gösterecegimi bildiririm.
24.- Kimligimin açiklanmasini isterim / istemem.(Birini çiziniz)
Yer:...............
Tarih:.................
Basvuranin ya da Temsilcinin Imzasi.
(Belgelerle Insan Haklari -Muzaffer Sencer, Beta Basim 1988)
INSAN HAKLARI EVRENSEL BILDIRGESI
Baslangiç; Insanlik ailesinin tüm üyelerinin sahip oldugu onurun, esit ve devredilmez haklarini tanimanin, dünyada özgürlük, adaleti ve barisin temeli oldugunu;
Insan haklarini göz ardi ederek hor görmenin insanlik vicdanini yaralayan barbarca eylemlerle sonuçlandigini ve insanligin söz ve inanç özgürlügüyle korku ve yokluktan arinma özgürlügünden yararlanacagi bir dünyanin herkesin en yüksek beklentisi oldugunun ilan edilmis bulundugunu; Insanin zorbalik ve baskiya karsi son çare olarak ayaklanmaya basvurmak zorunda kalmamasi için, Insan haklarinin hukuk düzeniyle korunmasi gerektigini; Uluslararasinda dostça iliskiler gelistirmeyi özendirmenin temel oldugunu;
Birlesmis Milletler halklarinin , Anlasmada, temel insanin haklarina, insan kisiliginin onur ve degerine , erkeklerle kadinlarin hak esitligine olan inancini yeniden belirttigini ve daha genis bir özgürlük içinde toplumsal gelisme ve daha iyi bir yasam düzeyi saglamaya karar vermis oldugunu; Üye Devletlerin Birlesmis Milletlerle isbirligi içinde, insan haklarinin ve temel özgürlüklerin evrensel olarak saygi görüp gözetilmesini saglamayi yükümlendiklerini; Bu hak ve özgürlükler konusunda ortak bir anlayis olusturmanin bu yükümlülügün tam olarak gerçeklesmesi için büyük önem tasidigini göz önüne alarak,
Genel Kurulu,
Toplumun her bireyi ve organinin bu Bildiriyi sürekli olarak göz önünde bulundurarak egitim ve ögretim yoluyla bu hak ve özgürlüklere saygiyi gelistirmeye ve ulusal ve uluslararasi gelistirici önlemlerle, gerek üye devlet halklari,gerekse bu devletlerin yargi yetkisi içindeki ülkelerin halklari arasinda bu hak ve özgürlüklerin evrensel ve etkin biçimde taninip gözetilmesini saglamaya çaba göstermeleri amaciyla tüm halklar ve uluslar için bir ortak basari ölçüsü olarak bu Insan Haklari Evrensel Bildirisi’ni ilan eder.
Madde 1.-Bütün insanlar özgür,onur ve haklar bakimindan esit dogarlar. Akil ve vicdan sahibidirler; birbirlerine karsi kardeslik anlayisiyla davranmalidirlar.
Madde 2.-
a) Herkes, irk, renk, cins, dil, din, siyasal veya baska herhangi bir inanis,ulusal veya toplumsal köken,servet,dogus veya herhangi bir ayirim gözetilmeksizin bu bildiri ile ilan olunan bütün haklardan ve bütün özgürlüklerden yararlanabilir.
b)Bundan baska, gerek bagimsiz ülke uyrugu olsun, gerek bagimli bulunan özerklikten yoksun veya baska bir egemenlik sinirlamasina bagli ülke uyrugu olsun,hiç kimse hakkinda , uyrugu bulundugu devlet veya siyasal, hukuksal veya uluslararasi statüsü bakimindan hiçbir ayrim gözetilmeyecektir.
Madde 3.-Yasamak,özgürlük ve kisi güvenligi herkesin hakkidir.
Madde 4.-Hiç kimse kölelik veya kulluk altinda bulundurulamaz;kölelik ve köle ticareti,her türlü
biçimiyle yasaktir.
Madde 5.-Hiç kimseye iskence yapilamaz ;acimasiz,insanlik disi,onur kirici ceza verilemez ve
böyle davranislarda bulunulamaz.
Madde 6.-Herkesin,her nerede olursa olsun,hukuksal kisiliginin taninmasini isteme hakki vardir.
Madde 7.-Herkes yasa önünde esittir ve ayrimsiz olarak yasanin korumasindan esitçe yararlanma hakkina sahiptir. Herkesin, bu bildiriye aykiri her türlü ayrimli isleme karsi ve böyle bir ayrimli islem için yapilacak her türlü kiskirtmaya karsi esit korunma hakki vardir.
Madde 8.-Herkesin anayasa veya yasa ile kendisine taninan temel haklara aykiri islemlere karsi, eylemli sonuç verecek biçimde,ulusal mahkemelere basvurma hakki vardir.
Madde 9.-Hiç kimse keyfi olarak tutuklanamaz,alikonulamaz veya sürülemez.
Madde 10.-Herkes haklarinin, borçlarinin veya kendisine karsi ceza niteligi tasiyan herhangi bir
suçlamanin saptanmasinda, tam bir esitlikle davasinin bagimsiz ve yansiz bir mahkemece,
hakseverlikle ve açik olarak görülmesini isteme hakkina sahiptir.
Madde 11.-
a)Bir suç islemekten sanik olan herkes,savunmasi için kendisine gerekli bütün düzenlemelerin saglanmis bulundugu açik bir yargilama sonunda yasaca suçlu oldugu saptanmadikça suçsuz sayilir.
b)Hiç kimse, islendikleri sirada ulusal veya uluslararasi hukuka göre suç olmayan eylem veya eylemsizliklerinden ötürü mahkum edilemez. Bunun gibi, kimseye,suçun islendigi sirada (o suç için) uygulanmakta olan cezadan daha agir bir ceza verilemez.
Madde 12.-Hiç kimse özel yasami, ailesi, konutu veya yazismasi konularinda keyfi karismalara, onur ve ününe karsi saldirilara ugratilamaz. Herkesin böyle karisma ve saldirilara karsi yasal korunma hakki vardir.
Madde 13.-
a)Herkesin herhangi bir devletin topraklari üzerinde serbestçe dolasma ve oturma hakki vardir.
b)Herkesin kendi ülkesi de içinde olmak üzere herhangi bir ülkeden ayrilmak ve ülkesine yeniden dönmek hakki vardir.
Madde 14.-
a)Herkesin, kiyim karsisinda baska ülkelere siginma ve ülkelerce kendisine mülteci olarak davranilmasini isteme hakki vardir.
b)Bu hak, adi bir suça veya Birlesmis Milletler ilkesi amaçlarina aykiri etkinliklerden dolayi açilan kovusturmalar durumunda ileri sürülemez.
Madde 15.-
a)Her bireyin bir yurttasliga hakki vardir.
b) Hiç kimse keyfi olarak yurttasligindan veya yurttasligini degistirme hakkindan yoksun birakilmaz.
Madde 16.-
a)Evlilik çagina varan her erkegin ve her kadinin, irk, yurttaslik veya din bakimlarindan hiçbir kisitlamaya ugramaksizin,evlenme ve aile kurma hakki vardir.
b)Evlenme sözlesmesi,ancak evleneceklerin özgür ve tam iradeleriyle yapilir.
c)Aile, toplumun dogal temel ögesidir; toplumca ve devletçe korunma hakki vardir.
Madde 17.-
a)Herkesin tek basina veya baskalariyla ortaklasa mal ve mülk edinme hakki vardir.
b)Hiç kimse mal ve mülkünden yoksun birakilamaz.
Madde 18.-Herkesin düsün,vicdan ve din özgürlügüne hakki vardir; bu hak,din veya inanisini degistirmek özgürlügünü,dinini veya inanisini tek basina veya topluca,açik olarak veya özel biçimde,ögrenim,uygulama,tapinma ve dinsel törenlerle açiga vurma özgürlügünü kapsar.
Madde 19.- Herkesin düsün ve anlatim özgürlügüne hakki vardir. Bu hak, düsüncelerinden dolayi rahatsiz edilmemek,ülke sinirlari söz konusu olmaksizin,bilgi ve düsünceleri her yoldan arastirmak, elde etmek ve yaymak hakkini gerektirir.
Madde 20.-
a)Herkesin silahsiz ve saldirisiz toplanma , dernek kurma ve dernege katilma özgürlügü vardir.
b)Hiç kimse bir dernege girmeye zorlanamaz.
Madde 21.-
a)Herkesin dogrudan dogruya veya serbestçe ,seçilmis temsilciler araciligiyla ile ülkenin kamu isleri yönetimine katilma hakki vardir.
b)Herkesin, ülkesinin kamu hizmetlerinden esit olarak yararlanma hakki vardir.
c)Halkin iradesi,hükümet gücünün temelidir;bu irade,gizli olarak veya serbestligi saglayacak benzeri bir yönteme uyularak genel ve esit oy verme yoluyla yapilacak ve belirli araliklarla yinelenecek olan dürüst seçimlerle belirlenir.
Madde 22.-Herkesin, toplumun bir üyesi olarak,sosyal güvenlige hakki vardir. Herkesin onuru ve kisiliginin serbestçe gelisimi için gerekli olan ekonomik, toplumsal ve kültürel haklarin,ulusal çaba ve uluslararasi isbirligi yoluyla ve her devletin örgüt ve kaynaklari ile orantili olarak gerçeklestirilmesi hakki vardir.
Madde 23.-
a)Herkesin çalismaya, isini serbestçe seçmeye, adaletli ve elverisli çalisma kosullarina ve issizlikten korunmaya hakki vardir.
b)Herkesin, hiçbir ayirim gözetilmeksizin ,esit çalisma karsiliginda esit ücrete hakki vardir.
c)Herkesin, çikarlarinin korunmasi ,için sendikalar (meslek örgütleri) kurma ve bunlara katilma hakki vardir.
Madde 24.-Herkesin dinlenmeye,eglenmeye,özellikle çalisma süresinin makul ölçüde sinirlandirilmasina ve belirli dönemlerde ücretli izine çikmaya hakki vardir.
Madde 25.-
a)Herkesin, gerek kendisi, gerek ailesi için yiyecek, giyim, konut, doktor bakimi ve gerekli sosyal hizmetleri de içermek üzere,sagligini ve refahini saglayacak elverisli bir yasam düzeyine ve issizlik, hastalik, sakatlik, dulluk, ihtiyarlik durumlarinda veya kendisini geçim olanaklarindan iradesi disinda yoksun birakacak baska durumlarda güvenceye hakki vardir.
b)Analarin ve çocuklarin özel bakim ve yardim görmeye haklari vardir. Bütün çocuklar
evlilik içi veya evlilik disi dogmus olsunlar,ayni sosyal güvenceden yararlanirlar.
Madde 26.-
a)Herkesin egitilme hakki vardir. Egitim parasizdir; hiç degilse ilk ve temel egitim
evrelerinde böyle olmalidir. Ilkögretim zorunludur. Teknik ve meslek ögretiminden herkes
yararlanabilmelidir. Yüksek ögretim,yetenek ve becerilerine göre,herkese tam ve esitlikle açik olmalidir.
b)Egitim, insan kisiliginin tam gelismesi ve insan haklariyla temel özgürlüklere sayginin güçlenmesi amacina yönelik olmalidir. Bütün uluslar irk ve din topluluklari arasinda anlayis, hosgörü ve dostlugu özendirmeli ve Birlesmis Milletlerin barisin sürekli olmasi yolundaki çalismalarini gelistirmelidir.
c)Çocuklara verilecek egitimin türünü seçmek,öncelikle ana babanin hakkidir.
Madde 27.-
a)Herkesin,toplumdaki kültürel yasama serbestçe katilma,güzel sanatlarin zevkini tatma, bilimsel alandaki ilerleyise katilma ve bundan yararlanma hakki vardir.
b)Herkesin,sahibi bulundugu her türlü bilim,edebiyat veya sanat yapitlarindan dogan
manevi ve maddi çikarlarin korunmasina hakki vardir.
Madde 28.-Herkesin bu bildiride öngörülen hak ve özgürlüklerin tümüyle uygulanmasini saglayacak toplumsal ve uluslararasi bir düzen hakki vardir.
Madde 29.-
a)Herkesin,kisiliginin serbest ve tam gelismesi,ancak içinde yasamasi ile olanakli bulunan topluluga karsi ödevleri vardir.
b)Herkes haklarini kullanirken ve özgürlüklerinden yararlanirken,ancak yasanin salt
baskalarinin hak ve özgürlüklerinin taninmasini ve bunlara saygi gösterilmesini saglamak ve
demokratik bir toplumda ahlakin kamu düzeninin ve genel refahin hakli gereklerini yerine getirmek amaciyla,koymus oldugu kisitlamalarla bagli olur.
c)Bu hak ve özgürlükler hiçbir yoldan Birlesmis Milletlerin amaç ve ilkelerine aykiri
olarak kullanilamaz.
Madde 30.-Bu bildirgenin hiçbir kurali,onda açiklanan hak ve özgürlüklerin,bir devlet,topluluk veya kisi tarafindan yok edilmesi amacini güden bir girisime geçme ya da böyle bir isi eylemli olarak yapma hakkini olusturdugu anlaminda yorumlanamaz.
TÜRKIYE SIVIL TOPLUM ÖRGÜTLERI
BIRLESMIS MILLETLER TÜRK DERNEGI
Telefon: (0312) 427 22 16
Faks: 427 22 16
Amaç: BM düsünce ve ülküsünü halka yaymak, BM ilkelerinin gerçeklesmesine çalismak. Bu dogrultuda Türk ulusunun yararlarini savunmak .
Üye oldugu kuruluslar: World Fedaration Of United Nations Associations (WFUNA)-Isviçre.
HELSINKI YURTTASLAR DERNEGI
Telefon (0212) 246 15 10-246 75 33- 246 48 21
Faks:246 49 46
Amaci:AGIK/ AGIT ilkelerinin desteklenmesi ve hayata geçirilmesi.
Temsilcisi oldugu kurulus: Helsinki Citizens Assembly (PRAG)
Isbirligi Yaptigi uluslararasi kuruluslar: The European Union; Europeace, Charter 88.
INSAN HAKLARI DERNEGI
Telefon: (0312) 432 09 58- 425 95 47, (0212) 251 96 46
Faks: 425 95 47
Istanbul
INSAN HAKLARI VE MAZLUMLAR IÇIN DAYANISMA DERNEGI- ( MAZLUM -DER )
Telefon :(0312) 232 11 72
Faks: 232 21 79
Amaci:Her türlü iskence ,hakaret ve tecavüze karsi mücadele, zalimleri ve zulmü teshir etmek.
PEN YAZARLAR DERNEGI -( PEN )
Telefon ( 0212 ) 252 63 14
Faks :252 63 15
SOSYAL DEMOKRASI VAKFI – (SODEV )
Telefon (0212) 252 72 85
Faks: 293 84 43
Amaci: Demokrasinin tüm kavram , kural ve kurumlariyla yerlestirilmesi;emege,insana ve dogaya saygi anlayisinin yayginlastirilmasi; özgürlük, esitlik ,dayanisma, adalet,dürüstlük ve baris gibi degerlerin tüm insanlarin ortak anlayisi olarak benimsenmesi.
TÜRKIYE INSAN HAKLARI VAKFI -( TIHV )
Telefon (0312 ) 417 71 80
Faks: 425 45 52
Isbirligi yaptigi kuruluslar: Amnesty International , Humen Rights Watch / Helsinki, International Helsinki Federation For Humen Rights.
KAYNAKÇA
Sivil Toplum Kuruluslari Rehberi -Tarih Vakfi Sivil Toplum Kuruluslari Bilgi Merkezi 1996.
Yorumlar kapatıldı.