2020’deki savaş, ateşkes ve Dağlık Karabağ’da Rus barışgücü askerlerinin konuşlandırılmasıyla son buldu. Ancak Azerbaycan’ın son askeri operasyonu öncesi bölgede aylardır gerginlik artıyordu.
Dağlık Karabağ’da son aylarda neler yaşandı?
Azerbaycan, Aralık 2022’de Ermenistan ile Dağlık Karabağ arasındaki tek karayolu bağlantısı olan Laçın Koridoru’nu abluka altına aldı. Bakü yönetiminin bu hamlesi, bölgede kaygı yarattı. En büyük endişe, Dağlık Karabağ’da şiddetin artmasıydı.
Gözlemciler abluka sırasında Azerbaycan ordusunun bölgeye yığınak yaptığını bildirdi. Bakü yönetimi de bu haberleri yalanladı.
Ancak bu ulaşım bağlantılarının, özellikle de Laçın Koridoru’nun açık tutulması, büyük ölçüde 2020’den bu yana bölgede görev yapan Rus barış güçlerinin varlığına bağlıydı.
Rusya’nın dikkati ve askeri kaynakları, geçen yıl işgal ettiği Ukrayna’ya çevrildi.
Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan bir süre önce yaptığı açıklamada, “Rusya kendiliğinden bölgeyi terk ediyor” dedi.
Dağlık Karabağ’daki savaşların kökeninde ne var?
Azerbaycan ve Ermenistan, 1922 yılında kurulan Sovyetler Birliği’nin parçası oldu. Dağlık Karabağ’da nüfusun çoğunu Ermeniler oluşturuyordu. Ancak Sovyetler bölgenin kontrolünü Azeri yetkililere verdi.
Dağlık Karabağ’daki ayrılıkçı hareketi Ermenistan destekledi, Azerbaycan ise bastırmaya çalıştı. Bu durum da önce çatışmalara, Azerbaycan ve Ermenistan’ın Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından bağımsızlıklarını ilan etmesiyle de, topyekûn savaşa yol açtı.
Yıllarca kan döküldü, acılar yaşandı.
BBC Azerbaycanca Servisi Editörü Könül Halilova, yüz binlerce Azerinin Ermenistan’dan nasıl zorla çıkarıldığını ve Azerbaycan’da mülteci olduğunu hatırlıyor.
Savaşta on binlerce kişi öldü, 1 milyondan fazla kişi evlerini terk etmek zorunda kaldı. İki tarafın da etnik temizlik ve katliamlar yaptığına dair haberler yayımlandı.
Şubat 1992’de Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ bölgesindeki Hocalı kasabasında yüzlerce kişi Ermeni güçlerince öldürüldü. Bazı Rus askerleri de Ermenilere yardım etti. Azerbaycan’a göre Hocalı’da öldürülenlerin sayısı 600’den fazlaydı. Ermenistan ise bu rakamın doğru olmadığını savundu.
Könül Halilova, iki ülkede de gençlerin bu zulümler hakkında çok az bilgi sahibi olduğunu, bu durumun bazen kendisini şaşırttığını söylüyor.
Halilova’ya göre, kimse Ermenilere öldürülen Azerileri anlatmıyor; aynı şekilde bugün genç Azeriler de 1980’lerin sonunda Sumgayıt ve Bakü gibi Azerbaycan kentlerinde Ermeni halkına yönelik kıyımlar hakkında birşey duymuyor.
Azerbaycan ise Ermenilerin kıyıma maruz kaldığına itiraz ediyor.
İlk Dağlık Karabağ Savaşı 1994’te, Rusya’nın çabaları soınucu ilan edilen ateşkesle son bulmuştu. Ermeni güçleri Dağlık Karabağ ve çevresindeki bölgelerde kontrolü ele geçirmişti.
Anlaşma uyarınca Dağlık Karabağ, Azerbaycan’ın parçası olarak kaldı. Ancak bölge o zamandan bu yana büyük oranda ayrılıkçı Dağlık Karabağ Cumhuriyeti tarafından yönetildi. Ermenistan hükümeti, Ermenilerin ilan ettiği ve uluslararası toplumun tanımadığı bu devleti destekledi.
Dağlık Karabağ’da 2020’de ne oldu?
Dağlık Karabağ’da 1994’te ilan edilen ateşkesten bu yana istikrarsızlık sürüyor, sık sık çatışmalar çıkıyor.
1990’ların başından bu yana yaşanan en büyük çatışma ise 3 yıl önce çıktı ve 6 hafta sürdü.
Savaş Kasım 2020’de buldu; Azerbaycan ve Ermenistan, Rusya’nın arabuluculuğunda yürütülen müzakerelerin ardından barış anlaşması imzaladı.
Anlaşmayla Azerbaycan, Dağlık Karabağ çevresinde 1994’ten bu yana Ermenistan’ın kontrolündeki tüm toprakları geri aldı (Azerbaycan ordusu 44 günde 5 şehir, 4 kasaba ve 286 köyü işgalden kurtardığını açıkladı, Ermenistan ordusu Kelbecer, Laçın ve Ağdam kentlerinden çekildi) Dağlık Karabağ’da ise durum değişmedi.
Anlaşma, Ermeni güçlerinin Dağlık Karabağ çevresindeki bölgelerden çekilmelerini ve daha küçük bir alanda varlık göstermelerini öngörüyordu.
Rusya ve Türkiye, savaşta nasıl rol oynadı?
Bölgesel güçler de, yıllar boyunca Dağlık Karabağ sorununa büyük oranda müdahil oldu.
NATO üyesi Türkiye, 1991’de Azerbaycan’ın bağımsızlığını tanıyan ilk ülkeydi. Türkiye hep Bakü yönetiminin sadık bir destekçisiydi.
Yorumlar kapatıldı.