Cemaat Vakıfları Seçim Yönetmeliği Üzerine

Selina Doğan

Yıllardır beklenen ancak beklerken cemaatin kendi içine bir konsensüs oluşturamadığı dolayısıyla idarenin tek taraflı olarak, en azından sınırlı bir çevrede tartışarak yürürlüğe soktuğu 18.06.2022 tarihli Cemaat Vakıfları Seçim Yönetmeliği 18.06.2022 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girdi. Bu noktada siyasi değerlendirme yapmak artık yersiz. Tüm cemaatlere hayırlı olsun. Güzel başlangıçlara yeni vizyonlara vesile olsun diyelim.

Siyasi değerlendirme yapmaktan imtina etsem de yönetimlerde dünyanın tüm demokratik işleyişlerinde adetten olduğu üzere belirli bir kadın kotasının olmaması, yönetimlerde bir yaş üst sınırının bulunmaması, her nedense? eğitim kurumu olan vakıfların hastanesi olan vakıflardan daha az önemli olması, eğitim kurumu olan vakıf yönetimlerinde eğitim kökenli kimselerin bulunması zorunluluğunun getirilmemiş olması büyük eksikliklerdir.

Her şeye rağmen bizlerin görevi bu işlerin bir avuç belirli kimse etrafında döndüğü algısını kırmak, farklı aktörlere alan açmak, bir yandan dünya ve ülke gündeminden ekonomik sıkıntılardan bunalmış, alternatif yaşam arayışlarına yönelmiş kuşaklara umut olmak ve muhakkak oy kullanmak, seçimlerle “ilgilenmek” konusunda çevremizi motive etmektir. Vakıflar araç yöneticileri de vekildir. Aslolan cemaat mensuplarıdır. Bu inançla bir kez daha yeni yönetmelik için emeği geçenlere teşekkür eder her birimize iyilikler getirmesini dillerim.

Gündem vakıf seçim yönetmeliği olduğundan meslektaşım Av. Nihan Nişancı ile birlikte esasen seçmenler ve belki de daha önce hiç oy kullanmamış cemaat mensupları için 26 soruda yönetmeliği kavramaya yönelik bir soru cevap metni hazırladık. Kuşkusuz süreç içerisinde başkaca açıklığa kavuşturulması gereken hususlar da ortaya çıkacaktır. Ancak şu aşamada aşağıdaki metnin önemli ölçüde yol gösterici olacağına inanıyoruz. İncelendiğinde görüleceği üzere her bir vakıf için ayrı seçim tertip heyeti kurulması öngörülmüştür. Her seçim heyetinin sorular, görüşler açıklığa kavuşturulması gereken konular için belki de aynı konuda defalarca vakıflar bölge müdürlüğü ile muhatap olması yerine her camaatin kendi bünyesinde tek bir heyeti koordinasyon merkezi olarak belirlemesinin ve yalnızca o heyetin vakıflar bölge müdürlüğü ile muhatap olmasının hem sürecin selahiyeti hem de idarenin işleyişi bakımından daha verimli olacağı kanaatindeyiz.

Saygılarımla
Selina Doğan

26 soruda 18.06.2022 tarihli Cemaat Vakıfları Seçim Yönetmeliği

1. Yeni seçim yönetmeliği hangi cemaat vakıflarını kapsamaktadır?

18.06.2022 tarihinde yürürlüğe giren Cemaat Vakıfları Seçim Yönetmeliği, 5737 Sayılı Vakıflar Kanunu’nun 3. maddesinin atıf yaptığı cemaat vakıflarından -hastanesi olanlar dışında kalan- tüm cemaat vakıflarını kapsamaktadır. Buna göre; 76 Rum, 52 Ermeni, 18 Musevi, 10 Süryani, 3 Keldani, 2 Bulgar, Bir Gürcü ve 1 Maruni vakfı yönetim seçimi gerçekleştirecektir.

2. Seçime girecek vakıflar bakımından süreç ne zaman başlar ne zaman sona erer?

Cemaat vakıflarının yönetim seçimine dair süreç yönetmeliğin yürürlüğe girdiği 18.06.2022 tarihinde başlamış olup seçimlerin 31.12.2022 tarihine kadar tamamlanması gerekmektedir.

3. Hastanesi olan cemaat vakıflarının en geç hangi tarihe kadar seçim yapmış olmaları gerekmektedir?

Hastanesi olan cemaat vakıflarının yönetim kurulu seçimlerini konu alan ayrı bir yönetmelik Sağlık Bakanlığının da olumlu görüşü alınarak işbu yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren en geç bir yıl içinde 16.06.2023 tarihine kadar yürürlüğe girecektir. Dolayısıyla ilgili vakıfların seçim takvimi söz konusu yönetmeliğe göre belirlenecektir. Ne var ki, 18.06.2022 tarihinde yürürlüğe giren yönetmelikte, bu vakıfların da yönetim kurulu seçimlerinin 31.12.2023 tarihine kadar sonuçlandırmaları öngörülmüştür.

4. Mevcut Vakıf yönetimlerinin görevi ne zamana kadar sürer?

Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihteki cemaat vakfı yönetim kurulunun görevi, seçim sonucu belirlenen yeni yönetim kurulu göreve başlayana kadar sürecektir. Ancak, ilgili yönetimce seçim kararının alındığı tarih itibarıyla vakıf malları üzerinde temliki tasarruf işlemlerine ilişkin karar alınamaz, işlem yapılamaz.( satış – kat karşılığı inşaat sözleşmesi – uzun süreli kiralama işlemi gibi ) Kanaatimizce bu hususun Tapu müdürlüklerine ve Noterliklere de bildirilmesi tamamlayıcı bir düzenleme olacaktır.

5. Cemaat vakıflarının seçim çevreleri nasıl belirlenir?

Ana kural, seçim çevresinin cemaat vakfının bulunduğu il olmasıdır. Ancak İstanbul’daki cemaat vakfının seçim çevresinin belirlenmesinde milletvekili seçimlerinde uygulanan seçim çevreleri esas alınacaktır. İstanbul ili dışındaki cemaat vakıflarının vakıflar genel müdürlüğünden, gerekçelerini de izah ederek, seçim çevresi değişikliği talebinde bulunmalarını mümkündür. Bunun sebebi özellikle taşrada faaliyet gösteren vakıfların seçmen sayılarının sınırlı olması, dolayısıyla mağduriyetin önüne geçilmesidir.

6. İstanbul’da kaç adet seçim çevresi vardır? Bu seçim çevreleri hangi ilçelerden oluşmaktadır?

Milletvekili seçimlerinde uygulanan seçim çevreleri baz alındığında, İstanbul üç (3) seçim bölgesinden oluşmaktadır.

1 numaralı seçim bölgesi; Adalar, Ataşehir, Beykoz, Çekmeköy, Kadıköy, Kartal, Maltepe, Pendik, Sancaktepe, Sultanbeyli, Şile, Tuzla, Ümraniye, Üsküdar ilçelerinden oluşmaktadır.

2 numaralı seçim bölgesi; Bayrampaşa, Beşiktaş, Beyoğlu, Esenler, Eyüpsultan, Fatih, Gaziosmanpaşa, Kağıthane, Sarıyer, Sultangazi, Şişli, Zeytinburnu ilçelerini içine almaktadır.

3 numaralı seçim bölgesi ise; Arnavutköy, Avcılar, Bağcılar, Bahçelievler, Bakırköy, Başakşehir, Beylikdüzü, Büyükçekmece, Çatalca, Esenyurt, Güngören, Küçükçekmece, Silivri ilçelerinden oluşmaktadır.

Dolayısıyla örneğin 2. bölgede ikamet eden bir cemaat mensubu 2. bölgede seçime girecek olan tüm vakıf yönetimleri için oy kullanıyor olacaktır. Seçim bölgelerinin, sandıklara nasıl yansıtılacağı ve bölgelerin, seçmen/adaylık hususundaki rolü aşağıdaki maddelerde ayrıca ele alınacaktır.

7. Bir cemaat vakfının yönetim kurulu seçiminde seçmen olabilmek için şartlar nelerdir ?

Bir cemaat vakfının yönetim kurulu seçimlerinde “seçmen” sıfatıyla oy kullanabilmek için,

o T.C. Vatandaşı olmak,
o 18 yaşını doldurmuş olmak,
o Vakfın bünyesinde bulunduğu cemaate mensup olmak,(vakfın seçmen listesinde kayıtlı olmak)
o Seçim tarihi itibarıyla en az altı aydan beri seçim çevresinde ikamet etmek gerekmektedir.

8. Bir cemaat vakfının Yönetim kuruluna adaylık için şartlar nelerdir ?
   Bir cemaat vakfının yönetim kurulu seçimlerinde aday olabilmek için;

o TC Vatandaşı olmak,
o 18 yaşını doldurmuş olmak,
o Vakfın bünyesinde bulunduğu cemaate mensup olmak,(vakfın seçmen listesinde kayıtlı olmak)
o Seçim tarihi itibarıyla en az altı aydan beri seçim çevresinde ikamet etmek,
o MEB (Milli Eğitim Bakanlığı) onaylı okur-yazar belgesi ya da öğrenim belgesine sahip olmak,
o Ayrıca, hırsızlık, nitelikli hırsızlık, yağma, nitelikli yağma, dolandırıcılık, nitelikli dolandırıcılık, zimmet, rüşvet, sahtecilik, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, güveni kötüye kullanma, kaçakçılık suçları ile Devletin güvenliğine karşı işlenen suçların birinden mahkûm olmamış olmak gerekmektedir. Seçmen ve aday olabilmek için 18 yaş alt sınır olup aday olabilmek için yönetmelikte bir yaş üst sınırı bulunmamaktadır.

Yönetim kurulu adayı olabilme şartlarına ilişkin 9. madde, seçmen olabilme şartlarına ilişkin 8. maddeye atıf yaptığından, seçim çevresinde geriye doğru en az altı aydan beri ikametgah şartı her ikisi bakımından da geçerlidir. Ancak, burada açıklığa kavuşturulması gereken önemli bir husus; hem seçmen olabilmek hem de aday olabilmek için“ seçim çevresinde ikamet etme” şartının hangi ikametgaha ilişkin olduğudur. Bilindiği gibi bazı vatandaşların “Yerleşim yeri adresi” ve “diğer adres” şeklinde iki resmi ikametgahı olabilmektedir. Ancak mevcut yönetmelikte 5490 sayılı Kanuna atıf yapılmış olup yerleşme amacıyla ikamet edilen yer esas alınmıştır. Dolayısıyla örneğin bir seçmenin hem 2. bölgede kışlık evi hem de adalardan birinde yani 1. bölgede yazlık ikametgahı var ise kışlık evinin bulunduğu yer seçim bölgesi bakımından esas alınacak ve yalnızca o bölgedeki vakıfların seçiminde oy kullanabilecektir.

8. Yeni yönetim kurulu ne kadar süre ile seçilir ? Yeni yönetim kurulu 5 sene süreyle seçilir.
9. Yönetim kurulu kaç kişiden oluşur?

Cemaat vakfı yönetim kurulunun 7 kişiden oluşması esastır. Bu sayı – tek sayı olmak koşuluyla – ihtiyaç durumuna göre 11 üyeye kadar çıkabilir. Ayrıca asıl üye sayısının salt çoğunluğu kadar yedek üye seçilir. Yönetim kurulu üyesi sayısının istifa, ölüm, görevden alma veya benzeri nedenlerle üçten aşağı düşmesi halinde, üç ay içinde yeni seçim yapılması gerekir.

“Seçim dönemi ve yönetim kurulunun oluşturulması “ başlıklı 7. maddesinin 3. fıkrasının cümle dizilişinden sanki yalnızca “ cemaat mensubu çok olan” vakıflarda yedek üye seçimine gerek varmış gibi bir anlam çıkmakta ise de kanaatimizce böyle bir ayrım söz konusu olmayıp her ölçekteki vakıf için yedek üye seçimi gereklidir.

10. Yönetim kurulu içinde aynı aileden kaç kişi üye olabilir?

Yönetim kurulunda, birinci derecede kan bağı olan en fazla iki kişi görev yapabilir. Birinci derece kan bağı olan kişiler anne baba ve çocuklardır. Kardeşler ve eşler birinci derece akraba değildir.

11. Bir kişi birden fazla cemaat vakfına üye olabilir mi? Olabilir ise üst sınır nedir?

Evet olabilir. Ancak, bir kişi en fazla üç cemaat vakfında yönetici olabilir. Ancak, yukarıda izah edildiği üzere, adaylık kriterlerinde seçmenlik kriterlerine atıf yapıldığından ötürü, söz konusu vakıfların aynı seçim bölgesinde olması gerekmektedir.

12. Önem arz etmesi bakımından, yukarıdaki soruları bir başka türlü formüle etmek gerekirse; İstanbul’da iki farklı seçim çevresinde yönetim kuruluna aday olunabilir mi?

Hayır, olunamaz. Bir vakıfta yönetim kurulu üyesi olmak için o adayın ilgili vakfın seçim çevresinde yerleşim yerinin bulunması gerekmektedir. Yerleşim yeri 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu’nda “sürekli kalma niyetiyle oturulan yer” manasına gelmekte olup, e-devlet üzerinden temin edilen “yerleşim yeri ve diğer adres belgesi” nde yerleşim yeri hanesine karşılık gelen adrestir.

13. Mevcut vakıf yönetiminin seçime yönelik yapması gereken hazırlıklar nelerdir?

Mevcut vakıf yönetim kurulu, öncelikle seçim yönetmeliği hükümleri çerçevesinde, seçim kararı alır ve 31.12.2022 tarihine kadar olan bir seçim tarihi belirler. Akabinde, beş asıl ve iki yedek üyeden oluşan seçim tertip heyetinin üyelerini belirler. Bağlı bulunduğu seçim çevresine göre, seçmen listelerini oluşturur. Tüm bu belge ve bilgileri, seçim tarihinden en az 60 gün önce, bağlı bulunduğu vakıflar bölge müdürlüğüne bildirir. Seçim için gerekli bilgi ve belgeler incelendikten sonra, vakıflar bölge müdürlüğünce vakfa seçimin yapılabileceğine dair yetki belgesi verilir.

14. Seçim tertip heyeti nedir? Görevleri nelerdir?

Seçim tertip heyeti, seçimle ile ilgili iş ve işlemleri yürütür.
Seçim tertip heyeti, vakıf yönetimi tarafından oluşturulan seçmen listesinin, seçmenlik şartları açısından uygunluğunu denetler.

15. Kimler seçim tertip heyeti üyesi olabilir? Seçim tertip heyeti üyesinin cemaat mensubu olma mecburiyeti var mıdır?

Yönetmelikte herhangi bir açıklık olmamasına rağmen, seçim tertip üyesinin TC vatandaşı ve 18 yaşını doldurmuş olması, okuryazarlık belgesine ya da öğrenim belgesine sahip olması gerektiğini düşünmekteyiz. Ancak özellikle vatandaşlık hususunun açıklığa kavuşturulması uygun olacaktır.

Seçmen ve seçileceklerin aksine, seçim tertip heyeti üyesinin “ aynı” cemaat mensubu olma şartı bulunmamaktadır. Düzenlemede kullanılan “ aynı cemaat mensubu olma zorunluluğu aranmaz” ifadesinden bu manada cemaatler arası dayanışma olabileceği sonucuna varmış bulunuyoruz. Kanaatimizce söz konusu ibare hiçbir cemaate mensup olmama anlamına gelmemektedir. Zira o halde “ aynı cemaate mensup olma zorunluluğu aranmaz” yerine “ herhangi bir cemaate mensup olma zorunluluğu aranmaz” ibaresi tercih edilmeliydi. Ancak yine de bu yola başvurmayı dileyen vakıflar bakımından vakıflar bölge müdürlüğünün görüşüne başvurmak uygun olacaktır.

16. Mevcut vakıf yöneticisi seçim tertip heyetinde görev alabilir mi? Seçim tertip heyetinde yer alanlar kişi vakfın yeni seçilecek yönetim kuruluna aday olabilirler mi?

Mevcut yönetim kuru üyelerinden en fazla iki üye seçim tertip heyetinde görev alabilir. Seçim tertip heyetinde görev alan kimseler ise vakfın yeni yönetim kurulu seçimlerinde artık aday olamazlar.

17. Yönetim Kuruluna aday olanlar blok liste ile mi çarşaf liste ile mi seçime gireceklerdir? Buna kim karar verir?

Bilineceği üzere çarşaf liste; bir yönetime aday olan herkesin isminin tek tek yazılı olarak yer aldığı ve aldıkları oy sayısına göre sıralanarak yönetimi oluşturdukları listedir. Blok liste ise yönetime aday olan kişilerin aday sayısı kadar kişiyi içeren gruplar oluşturarak gruplar halinde yönetime aday oldukları listelerdir. Dolayısıyla mevcut durumda çarşaf liste ile seçim yapılması halinde seçmenlerin, listede yer alan isimlerden 7 asil + 4 yedek olmak üzere 11 tanesini seçmesi ve 11 isme oy kullanması gerekir. Neticede her ismin aldığı oy sayısı hesaplanır ve en çok oy alandan geriye doğru asil ve yedek üyeler belirlenir.
Blok listede ise aday grupları kendilerine (örf ve adete uygun) isimler ve/veya renkler/rakamlar gibi tanımlamalar oluşturup seçime bu şekilde katılabilirler. Bu usulde ise seçmenler bahsi geçen grupta blok halinde yer alan isimlere tek bir oy pusulası ile bir kereden oy vererek seçme haklarını kullanmış olurlar. Veya blok listede yer alan 7+ 4 isimden örneğin 2 ismin yerine çarşaf listede münferiden yer alan isimleri tercih de edebilirler. Bu durumda o iki ismin üzeri çizilip çarşaf listedeki iki ismin eklenmesi gerekir. Buna da teamülde çizik yemek/listeyi delmek gibi isimler verilmektedir.

Yönetmelikte, vakıfların seçimlere blok veya çarşaf listelerden birini seçerek gitmeleri konusunda bağlayıcı, kısıtlayıcı bir düzenleme bulunmamaktadır. Dolayısıyla ikisini bir arada uygulamaya mani bir hal bulunmamaktadır. Şöyle ki, şayet bir grup aday biz blok liste olarak seçime girmek istiyoruz derse seçim tertip heyeti ona göre düzenleme yapacak diğerleri bireysel olarak giriyoruz derse tertip heyeti ilgili oy pusulaları vs. düzenlemelerini ona göre hazırlayacaktır.

18. Adaylar hangi vasıtalarla cemaate duyurulur?
    Mevcut yönetmeliğe göre aday listesi vakıf merkezi ve vakfın hayratına asılır(okul, dernek vs.). Ayrıca ilan usulüne göre de; cemaat gazetelerinde, seçim çevrelerinde yayınlanan bir gazetede (yerel gazeteler dergiler şeklinde yorumlanabilir), cemaat mensuplarının gittikleri sosyal kulüplerde vakfa ait internet sitesinde yayınlanabileceği gibi elektronik posta, sosyal medya hesapları, mesaj ve benzeri iletişim araçları ile de seçmenlere duyurulabilecektir.
19. Seçim ne kadar sürede sonuçlandırılır ?
    Seçimin bir gün içinde sonuçlandırılması gerekmektedir.
    Seçim işlemlerinin ikinci bir güne sarkması mümkün değildir.
    Seçim süresi her ne kadar düzenlemede bu şekilde yalın bir ifadeyle belirtilmiş ise de kanaatimizce pratikte açıklığa kavuşturulması gereken önemli bir husus mevcuttur. Şöyle ki; bölge seçim sistemi ile kurgulanan mevcut düzenlemede her bir seçmenin kayıtlı olduğu vakfın yönetim kurulunun yanı sıra, o vakfın bağlı olduğu bölgedeki tüm vakıf yönetimlerine oy vermesi öngörülmüştür. Peki oy verme aşamasında seçme hakkı fiilen hangi lokasyonda? Ve hangi zaman diliminde kullanılacaktır? Bir başka ifadeyle örneğin ikinci bölgede Feriköy’deki bir vakfa kayıtlı seçmen aynı bölgede fakat farklı ilçelerde yer alan vakıf yönetimleri için oyunu yine Feriköy Vakfında kurulan sandıkta ve aynı gün mü kullanacaktır? Ya da aynı vakıfta farklı günlerde mi kullanacaktır? Ya da her bir vakfa ayrı ayrı aynı günde gidip mi oy kullanacaktır? Yoksa her birine ayrı ayrı günlerde mi gidip oy kullanacaktır? Bu hususta bir düzenleme yoktur. Anlaşılan o ki konu seçim tertip heyetlerine bırakılmıştır. Ancak kesin olan bir husus seçmenlerin aynı günde birkaç vakıf dolaşması da farklı günlerde defalarca oy kullanmaları da pratik değildir. Usul ekonomisi bakımından yerinde olan, bir bölgede merkezi bir vakıfta o bölgedeki tüm vakıflar için sandık konulması, diğer vakıfların da gözlemcilerinin bulunması ve hepsinin aynı gün yapılmasıdır. Aksi halde oy kullanma oranının düşeceği aşikardır.
20. Nasıl oy kullanılır? Kullanılan oylar nasıl sayılır ? Vakıflar Bölge Müdürlüğü’nden gözlemci istenebilir mi ?

Oylar kapalı zarf usulü (gizli) kullanılır. Açık olarak, seçim tertip heyeti tarafından oluşturulan sandık kurulu üyeleri ya da tasnif heyeti üyeleri tarafından, sayılır. Seçim tertip heyeti üyelerince gerekli görülmesi halinde, vakıflar bölge müdürlüğünden bir veya birkaç personelin gözlemci olarak seçimlerde görev alması talep olunabilir.

21. Seçim güvenliği nasıl temin olunur ?
    Seçimin güvenliği seçimin yapıldığı ilin valiliğince temin edilir.
22. Seçim ile ilgili itirazlar hangi sürede ve nereye yapılır ?
    Seçim işlemleri, sonuçları, ve seçilen kişiler ile ilgili itirazlar vakıflar bölge müdürlüğüne yapılır. Vakıflar bölge müdürlüğünce, Seçim sonuçlarına etki edecek şekilde mevzuata aykırılık tespit edilmesi halinde, seçim tarihinden itibaren yedi gün içinde seçim yenilenir. Aksi durumda aynı süre içinde yeni yönetim kurulu üyelerine yetki belgesi verilir.
23. Vakıflar Bölge müdürlüğünce yeni yönetim kurulu için yetki belgesi tanzim edildikten sonra, seçimlere itiraz edilebilir mi?

Vakıflar Bölge Müdürlüğünce yeni yönetim kurulu üyeleri adına yetki belgesi tanzim edildikten sonra, seçim neticelerine ancak vakıf merkezinin bulunduğu yer asliye hukuk mahkemesine ikame edilecek seçim iptali davası çerçevesinde itiraz edilebilir. İşbu dava neticeleninceye kadar, seçim neticesinde göreve gelmiş yönetim kurulu üyeleri görevlerine devam ederler.

24. Yeni yönetim kurulunun görev süresi ne zaman başlar?

Yeni yönetim kurulunun görev süresi, seçim tarihinden itibaren değil, vakıflar bölge müdürlüğünce tanzim olunan yetki belgesinin yeni seçilen yönetim kurulu üyelerine tebliğ / teslim edildiği tarihten itibaren işlemeye başlar.

25. Yeni yönetim kurulunun ilk toplantıda yapması gerekenler nelerdir ?

Yeni yönetim kurulu, yetki belgesini aldığı tarihten itibaren 7 gün içinde ilk toplantısını gerçekleştirir, eski yönetimden görevi ve de vakıf ile ilgili her türlü bilgi ve belgeyi tutanakla teslim alır, ilk toplantıda yeni üyeler arasında görev dağılımı yapılır.

26. Seçim giderleri nereden karşılanır?
    Seçim giderlerinin tamamı ilgili vakfı bütçesinden karşılanır.

​​​​​​Av. Selina DOĞAN & Av. Nihan NİŞANCI