Suriye’de çıkan iç savaştan sonra Türkiye’ye sığınan Suriyelilerin en önemli konaklarından birisi olan Kilis, göç akınından sonra bambaşka bir yere dönüştü. ABD’li New York Times gazetesi, bölge sakinleriyle konuşarak bu değişimin olumlu ve olumsuz yanlarını mercek altına aldı.
“Suriye sınırına yakın sıcak bir ovada zeytin ve fıstık bahçeleri arasında uyuyan Türkiye’nin sınır kenti Kilis, 10 yıl önce Suriye’de savaş patlak verince mültecilerin sığınak yeri oldu.” Bu satırlarla başlayan ve Carlotta Gall imzası taşıyan haber şöyle devam ediyor:
Kilis şimdi tanınmayacak kadar değişti. Geçtiğimiz 10 yılda 3,6 milyon Suriyeli Türkiye’ye yerleşti ve Kilis’in nüfusu iki katına çıkarak yaklaşık 200 bin kişiye ulaştı ve şehre de hoş bir enerji değişimi yaşattı.
Savaşın başlamasıyla birlikte çöken minibüs işletmesini yeniden inşa etmek zorunda kalan Kadir Peker, “Suriyeliler geldikten sonra hayatımız oldukça değişti. Bize birçok yönden fayda sağladılar. Birlikte yaşıyoruz.” diye konuştu.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın savaştan kaçan Suriyelilere misafir muamelesi yapması yönünde çağrıda bulunduğu Türk vatandaşları, yeni gelenleri geniş çapta kabul etti.
Kilis, Türkler ve Suriyelilerin birbirlerini iyi andıkları, etnik uyumun göstergesi olan bir yer olarak göze çarpıyor.
SAVAŞ ÖNCESİ İLİŞKİLER
Buradaki karşılamanın sıcaklığının bir nedeni de coğrafi. Suriye’nin Halep kentinin sadece 50 kilometre kuzeyinde bulunan bu bölgede birçok insanın savaştan önce Suriyelilerle ilişkileri vardı.
Kilis’in kendi etnik çeşitlilik, zorluk ve yerinden edilme tarihi de mültecilere karşı bu açıklığı teşvik etmiş olabilir. Şehrin en eski sakinlerden bazılarının hatırladığı kadarıyla, 20. yüzyılda yaşanan olaylar sonucunda her iki toplumun da göç etmesine kadar yerel nüfus ağırlıklı olarak Yahudi ve Ermeni idi.
Kendisi de Kürt kökenli olan ve Türkçe’nin yanı sıra Kürtçe ve Arapça konuşan Peker, taksileri sınırdan geçiyordu.
‘TÜRK TOPLUMUNDAN ÇOK YARDIM ALDIK’
Şu anda Kilis nüfusunun neredeyse yarısını oluşturan Suriyeliler, burada diğer Türk şehirlerine kıyasla daha fazla memnuniyetle karşılandıklarını söylüyor.
Türk vatandaşlığı başvurusunu etkileyebileceği için sadece ilk adının yayınlanmasını isteyen Suriyeli mülteci Muhammed, “Dürüst olmak gerekirse burada Türk toplumundan çok yardım aldık” dedi. Türk restoranlarında ve işyerlerinde iş bulduğunu söyleyen Muhammed, “Her zaman çok fazla ırkçılık olduğunu duyuyoruz ama Türkçe öğrendim ve hiç problem yaşamadım” diye ekledi.
Yine de, Kilis’te bile Suriyeliler, Türkiye’deki hayatlarını anlatma konusunda temkinliydi. Konuşanlar, her iki tarafın da kazançlı çıktığına dikkat çekti. Suriyeliler burada kendini güvende hissederken, Kilis kenti de çok ihtiyaç duyduğu o yeni enerjiye kavuştu.
SURİYELİLER DAHA DUYARLI HALE GELDİ
Muhammed, “Biz geldiğimizde burası daha yoksul bir kasabaydı. Akşam altıda herkes uyuyordu ve geceleri sokaklarda in cin top oynuyordu” dedi.
Her iki toplum da Suriyelilerin gece geç saatlere kadar ayakta olmasının Türkleri rahatsız eden kültürel farklılıklardan biri olduğunu ancak Suriyelilerin yerel adetlere daha duyarlı hale geldiğini söyledi.
Ancak herkes bu değişimden memnun değil. Kilis’te doğup büyüyen 40 yaşındaki restoran sahibi Murat Aygün, “Eskiden daha iyiydi, daha sakin bir kasabaydı” dedi. “Kültür değişti, şehir genişledi.”
Ortaya çıkan ilk kültürel değişimlerden birisi yemek oldu. Suriyeliler evlerinde yedikleri pideyi yaptıkları fırınlar ve kızarmış tavuk restoranları açtılar. Her zaman ızgara et, kebap ve köfteyi tercih eden Türkler, önceleri çekimserken, şimdi yeni yemekleri kendilerine benzettiler.
‘ARTIK KAHVALTIDA FALAFEL YİYORUM’
Aygün’ün iki katlı restoranı artık çok ırklı bir müşteri kitlesine hitap ediyor. Türkler kadar Suriyeli de çalıştırdığını belirten Aygün, “Bize Arapça öğrettiler, biz de onlara Türkçe öğrettik” dedi.
Personeli ise bu çeşitlilikten memnun. 37 yaşındaki Türk şef Yalçın Özkır gülerek “Artık kahvaltıda falafel bile yiyorum” dedi.
Ancak faydaları kadar, bu değişimin bazı zorlukları da var.
Mültecilerin gelişi barınma talebini beraberinde getirdi ve kiralar birçok Türk’ün imkanlarının çok üzerine çıktı. Savaş, birçok kasaba halkının geçimini sağlayan sınır ötesi ticareti de kesti.
Ancak Suriyelilerin gelişi aynı zamanda bir inşaat patlamasına yol açtı ve şehri dönüştüren yatırımları da beraberinde getirdi.
ŞEHİR TEPEDEN TIRNAĞA DEĞİŞTİ
Muhammed, mülteci arkadaşları için “Suriyeliler geldikten sonra binalar yükselmeye başladı. Bu şehirde bir devrim yaptılar.” dedi.
Suriyeliler eski şehir merkezinin çoğunu yeniledi, küçük dükkanlar ve işletmeler açtı ve meyve, sebze ve hayvancılık için açık hava pazarlarını büyük ölçüde genişletti.
Eski şehirdeki bir Suriye tatlı dükkanında pasta şefi olan 19 yaşındaki Muhammed Waki, “Bu sokağın yarısı kapalı ve yıkıktı. Yüzde yetmiş değişti. Bütün bu dükkanları yeniledik.” diye konuştu.
“Türkiye’de onların haklarına saygı duyarsanız, onlar da sizinkine saygı duyar” diyen Waki şu ifadeyi kullandı: “Bize saygı duyuyorlar, siz de onlara saygı duyarsanız, itibarınızı korursunuz.”
Bir eğitim yardım kuruluşunun Kilis şubesinin yöneticisi olan Omar al-Haji, hükümetin beş yıl önce Suriyeli çocukları Türk okullarına entegre etmesinin önemli bir dönüm noktası olduğunu söyledi.
“Daha önce Suriyeliler geçici Suriye okullarına gidiyorlardı” diye konuşan Haji şöyle devam etti: “İyi çalışamıyorlardı ve Arapçayı bile iyi öğrenemiyorlardı. Ama çocukları Türk okullarına almaya karar vermeleri, toplulukların kaynaşmasına yardımcı oldu. İki halk birbirini anlamaya başladığı için Türk ve Suriye halkı arasındaki düşmanlık azaldı.”
Yorumlar kapatıldı.