“Kürt Yayıncılığında Dergicilik” Webinar dizisi “1990’larda Kürtçe Dergicilik ve Rewşen Geleneği” konusu ile devam ediyor. Engin Sustam’ın konuşmacı olacağı programın kolaylaştırıcısı ise Namık Kemal Dinç olacak.
IPS İletişim Vakfı/bianet’in Zan Enstitü ile birlikte düzenlediği ve 2 ay boyunca sürecek olan “Kürt Yayıncılığında Dergicilik” webinar dizisi, 31 Mart Çarşamba günü “1990’larda Kürtçe Dergicilik ve Rewşen Geleneği” konusu ile devam edecek.
31 Mart Çarşamba günü saat 19.00’da Zoom programı ve aynı anda bianet’in YouTube hesabı üzerinden canlı olarak yayınlanacak etkinlikte Engin Sustam, 1990’lı yıllarda yayınlanan Kürtçe dergileri ve özel olarak da Rewşen dergisini anlatacak. Etkinlikte Sustam, Kürt dergiciliğinde önemli bir dönemeç olarak kabul edilen Rewşen dergisinin özelliklerine, etkilerine ve yansımalarına değinecek.
Programda Namık Kemal Dinç kolaylaştırıcılık yapacak. Programın dili Türkçe olacak.
“Kürt Yayıncılığında Dergicilik” webinar dizisi, Kürt dergiciliğinin tarihini işleyerek, dergilerin Kürtlerin toplumsal, siyasal, kültürel yaşamına etkileri ve içerikleriyle ilgili tartışmalar yürütüyor.
3 Mart’ta Serdar Ay’ın “Türkiye’de Kürt Edebiyat Mücadelesinin Bir Yolu Olarak Dergiler” başlığı ile başlayan webinar dizisinde Adnan Çelik kolaylaştırıcılık yapmıştı. “2. Meşrutiyet Gölgesinde İlk Kürt Dergisi: Rojî Kurd”ün anlatıldığı ikinci etkinlikte ise Tahir Baykuşak konuşmacı, Serhat Bozkurt kolaylaştırıcı idi. Üçüncü webinarda da Ronayi Önen, Serdar Şengül’ün kolaylaştırıcılığında “Ulusal Kimlik İnşası ve Basın Bağlamında Hawar Dergisi”ni ele almıştı. Dördüncü etkinlikte Adnan Çelik, Derya Aydın kolaylaştırıcılığında “Soğuk Savaş’ın Gölgesinde Avrupa’da Kürt Mücadelesi: Siyasi ve Kültürel Ağların Yaratılmasının Bir Aracı Olarak Dergiler”’i işlemişti.
1990’larda Kürt dergiciliği ve Rewşen dergisi hakkında
Şark Islahat Planı’nın, 1925’ten itibaren yürürlüğe girmesiyle birlikte kültür, sanat, dil, edebiyat, tarih gibi Kürtlerle ilgili bütün alanlarda ağır yasak ve baskılar uygulandı. Kanunla yasaklanan Kürtçe bir yer altı dili olarak hem bir direnişin hem de karşı hafızanın odağı haline geldi. Kürtçe bir tek satırın yazılması, yayımlanmasının mümkün olmadığı koşullarda yayıncılığın, dil ve edebiyat çalışmalarının merkezi sürgün ve diaspora oldu. Doğdukları topraklardan çok uzaklarda bir avuç aydının gayretleriyle var edilen dil ve edebiyat çalışmaları 1990’lı yılların başında Türkiye sınırları içerisinde de yapılmaya başlandı. 1990 sonrası Kürt siyasi hareketinin kamusal alana dahi olmasıyla başlayan Kürt kültürel inşa süreci, yeni bir direniş alanı olarak kendi kamusallığını da yaratmaya girişti. Bu anlamda 1990’lardaki kültürel üretim boyutu kolektif Kürt belleği açısından önemli bir yere sahip. 70 yıllık asimilasyon politikalarıyla, ötekileştirme, ırkçılık ve inkârla hesaplaşmanın en önemli alanlarından biri kültürel itirazlar ve dil çalışmaları oldu.
İstanbul’da kurulan Mezopotamya Kültür Merkezi-MKM (Navenda Çanda Mezopotamya-NÇM) bu itirazların örgütlendiği bir merkez olarak dil ve edebiyat çalışmalarının ayrılmaz bir parçası olan dergicilik faaliyetine yönelmiş ve 1992 yılında Rewşen dergisi yayınlanmaya başladı. İki dilli olarak Kürtçe, Türkçe yayınlanmaya başlayan dergi yeni bir yazar kuşağının yetişmesine ev sahipliği yaptı. 1995 yılında kapanmak zorunda kalınca bir yıl sonra Jiyana Rewşen adıyla yoluna devam etti ve 52 sayının ardından o da kapandı. Dergi bu kez 2003 yılında Rewşen-Name ismiyle tekrar yayınlanmaya başlandı ama ömrü uzun olmadı. Kürt kültürel inşa sürecinin önemli bir yapı taşı olan Rewşen dergisi Kürtçenin gelişmesi ve yeni bir edebiyat kuşağının yetişmesinde önemli bir rol oynadı ve yarattığı gelenekle kendisinden sonra gelecek dergileri de etkiledi.
Engin Sustam hakkında
Engin Sustam, 2016 BAK imzasından sonra ikinci kez işinden atılan akademisyenlerdendir. Çalışmalarına Avrupa’da devam etmek zorunda kalan Kürt akademisyeni, Paris 8 Universitesi, ENS, Cenevre Universitesi’nde misafir hoca olarak davet etti. Kendisi bu üniversitelerde sosyoloji, politik felsefe ve sanat alanlarinda dersler verdi. Şu an Cetobac-EHESS’e, Experice-Paris 8 Universitesi ve Cenevre Universitesitelerine bağlı olarak çalışmalarına davet ediyor. ‘Şiddet ve Direniş arasında Kürt Madunluğu ve Sanat’ adlı Fransızca ve ‘Kırılgan Sapmalar-Sokak Mukavemetleri ve Yeni Başkaldırılar’ adlı iki kitabı bulunuyor. Yakında Türkçe olarak ‘Kürt Sanat Çalışmaları ve Dekolonyal Estetik’ adlı yeni kitabı yayınlanacak. Aynı zamanda bir çok uluslararası ortak kitapta, dergide sanat, siyaset, felsefe ve sosyoloji alanlarında makaleleri yayınlandı. NGBK’da 2021 yazinda gerçekleşecek olan ‘Bê Welat: Unexpected Storytellers’ adlı serginin de küratorlerinden biridir.
Namık Kemal Dinç hakkında
İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’nden mezun oldu. Çeşitli televizyon kanallarında tarih programları yaptı. Kürdoloji Çalışmaları Grubu bünyesinde Kürt tarihiyle ilgili dört kitabın hazırlanması sürecine katıldı. Toplum ve Kuram Dergisi ve Zan Sosyal Siyasal İktisadi Araştırmalar Vakfı’nın kurucuları arasında yer aldı. Adnan Çelik ile birlikte Yüz Yıllık Ah! Toplumsal Hafızanın İzinde 1915 Diyarbekir isimli kitabı kaleme aldı. Ağustos 2014 tarihinde IŞİD’in gerçekleştirdiği Ezidi soykırımını tanıklarıyla yapılan sözlü tarih görüşmeleri sonucunda; Ezidilerin 73. Fermanı: Şengal Soykırımı ve Kanatların Gölgesinde Şengal Dile Gelse başlıklı iki kitap olarak yayınladı. Çeşitli dergi, gazete ve sitelerde yazı ve makaleleri yayınlandı.
Webinara kayıt için tıklayın.
“Kürt Yayıncılığında Dergicilik” Webinar Dizisi
“Kürtlerin süreli yayıncılıkta milat olarak kabul ettiği 22 Nisan 1898 tarihi, Mithat Mikdat Bedirhan’ın Kahire’de Kürdistan Gazetesi’nin ilk sayısı çıkardığı günü işaret eder. 122 yıllık süreli yayıncılık tarihinde Kürtler birçok gazete ve dergi çıkarmışlardır. Birden çok dil ve birden çok alfabenin kullanıldığı bu yayınlar, kapsadığı coğrafya açısından da hayli geniş bir alana yayılmıştır. Genellikle Arap, Latin ve Kiril alfabelerinde çıkarılan bu yayınlarda, yaygın dil olarak Kürtçe, Türkçe, Arapça ve Farsça kullanılmıştır. Yayınlar tek dilli olabildiği gibi çok dilli yayınlara da yaygın bir şekilde yer verilmiştir.
Süreli yayınlar içerisinde Kürtler tarafından çıkarılan ilk dergi 1913 yılında İstanbul’da yayınlanan Rojî Kurd (Kürt Güneşi) isimli dergidir. Arap alfabesiyle Osmanlı Türkçesi ve Kürtçe olarak yayınlanan dergi dört sayı sonra kapanmış ve kısa bir süre sonra devamı niteliğinde Hetawî Kurd (Kürt Güneşi) dergisi çıkarılmıştır. Yine 1913 yılında Bangî Kurd (Kürt Çağrısı), 1918’de Jîn (Yaşam) gibi dergilerin okuyucu ile buluştukları görülmektedir. Cumhuriyet döneminde Kürtler ve Kürtçe üzerindeki yasaklar nedeniyle dergi çalışmalarının Suriye, Irak ve Sovyetler Birliği gibi ülkelerde yoğunlaştığı görülmektedir. Bu dönemde Kürt aktivizminin merkezi olan Suriye’de çıkan Hawar (1932) ve Ronahi (1942) dergileri önemli bir entelektüel birikimin ürünüdürler. Latin alfabesiyle yayınlanan ilk dergi olan Hawar, Kürtçenin geliştirilmesine büyük katkılar sunan yeni bir ekolü yaratılmasında oynadığı rol kadar, Kürt edebiyatı, folkloru, kültürüne dair yayınlarıyla da dikkat çekmiştir.
1945 yılında II. Dünya Savaşı’nın ardından kurulan yeni düzende Kürt dergiciliğinin yoğunlaştığı coğrafya öncelikle Avrupa olmuştur. Avrupa’ya yüksek tahsil yapmak amacıyla giden Kürt gençlerinin öncülük yaptığı yayıncılık faaliyetlerine 1960’lardan sonra siyasal sığınma amacıyla gelenlerin dahil olmasıyla çok sayıda dergi yayınlanmaya başlamıştır. Dünyada gelişen ulusal kurtuluş hareketlerine paralel olarak Kürtlerin yaşadığı dört ülkede de yoğun bir dergi faaliyeti gündeme gelmiştir. Genellikle siyasal hareketlerin propaganda amacıyla çıkardıkları siyasal dergiler döneme damgasını vurmuş olup, kullanılan dil ve alfabede farklılıklar söz konusu olmuştur. Örneğin Türkiye’de Kürtçenin kanunla yasaklanmış olmasından dolayı dergiler çoğunlukla Türkçe çıkarılmıştır. Kürt dergiciliğinin büyük ivme kazandığı yıllar 1990’lı ve 2000’li yıllar olmuştur. Türkiye’de Kürtçe yayın yasağının 1991 yılında kaldırılması bu açıdan önemli bir dönemeç olmuştur. Kürt yayıncılığının sadece gazetelerle değil; haber ajansları, radyo ve televizyon kanalları gibi araçlarla çeşitlendiği bu dönemde değişik konularda çok sayıda dergi yayın hayatına dahil olmuştur. Kültür, sanat dergilerinden; kadın, çocuk, karikatür, popüler kültür ve tarih dergilerine kadar sayısız dergi yayınlanmıştır.
Her biri zamanının ruhunu, hafızasını, birikimini, entelektüel düzeyini, kültürünü, siyasal eğilimlerini, aktivitelerini, gelecek tahayyüllerini, topluma bakış açılarını, mücadele yöntemlerini ortaya koyması anlamında önemli bir kültür hazinesi olan dergiler, Kürt tarihinin kilometre taşlarının anlaşılması açısından da oldukça kıymetli bir yere sahiptir. Rojî Kurd’den bugüne uzanan zaman çizgisi içerisinde dergiler, Kürt siyasal, kültürel ve dilsel mücadelesinin vazgeçilmez unsurları olmuştur. Bu webinar serisi içerisinde Kürt dergiciliğin tarihi işlenerek; dergilerin Kürtlerin toplumsal, siyasal, kültürel yaşamına etkileri ve içerikleriyle ilgili tartışmalar yürütülecektir.
Webinar Programı
1- 3 Mart 2021 Çarşamba Saat 19:00
“Türkiye’de Kürt Edebiyat Mücadelesinin Bir Yolu Olarak Dergiler”
Konuşmacı: Serdar Ay
Moderatör: Adnan Çelik
Dili: Kürtçe
2 – 10 Mart 2021 Çarşamba Saat 19:00
“II. Meşrutiyet Gölgesinde İlk Kürt dergisi Rojî Kurd”
Konuşmacı: Tahir Baykuşak
Moderatör: Serhat Bozkurt
Dili: Kürtçe
3 – 17 Mart 2021 Çarşamba Saat 19:00
“Ulusal Kimlik İnşası ve Basın Bağlamında Hawar Dergisi”
Konuşmacı: Ronayi Önen
Moderatör: Serdar Şengül
Dili: Kürtçe
4 – 24 Mart 2021 Çarşamba Saat 19:00
Soğuk Savaş’ın Gölgesinde Avrupa’da Kürt Mücadelesi: Siyasi ve Kültürel Ağların Yaratılmasının Bir Aracı Olarak Dergiler (1949-1971)”
Konuşmacı: Adnan Çelik
Moderatör: Derya Aydın
Dili: Kürtçe
5 – 31 Mart 2021 Çarşamba Saat 19:00
“1990’larda Kürtçe Dergiciliği ve Rewşen Geleneği”
Konuşmacı: Engin Sustam
Moderatör: Namık Kemal Dinç
Dili: Türkçe
6 – 7 Nisan 2021 Çarşamba Saat 19:00
“Kürt Yayıncılığında Dergi Haberciliği”
Konuşmacı: Günay Aslan
Moderatör: Ferid Demirel
Dil: Türkçe
7 – 14 Nisan 2021 Çarşamba Saat 19:00
“Kürt Kadın Dergileri ve Dergiciliği”
Konuşmacı: Rojda Yıldız
Moderatör: Eda Bazancir
Dili: Türkçe
8 – 21 Nisan 2021 Çarşamba Saat 19:00
“Vate Dergisi: Kırmançkî’nin okulu”
Konuşmacı: Deniz Gündüz
Moderatör: Canan Efe
Dili: Kırmançkî (Zazakî)
9 – 28 Nisan 2021 Çarşamba Saat 19:00
“Kürt Dergiciliğinde Bir Uzun Soluk: Nûbihar”
Sunum: Süleyman Çevik
Moderatör: Ferid Demirel
Dili: Kürtçe
(FD)
Yorumlar kapatıldı.