IPS İletişim Vakfı/bianet’in Zan Enstitü ile birlikte düzenlediği “Kürt Yayıncılığında Dergicilik” webinar dizisi, “Soğuk Savaş’ın Gölgesinde Avrupa’da Kürt Mücadelesi: Siyasi ve Kültürel Ağların Yaratılmasının Bir Aracı Olarak Dergiler” konusu ile devam edecek.
IPS İletişim Vakfı/bianet’in Zan Enstitü ile birlikte düzenlediği ve 2 ay boyunca sürecek olan “Kürt Yayıncılığında Dergicilik” webinar dizisi, 24 Mart Çarşamba günü “Soğuk Savaş’ın Gölgesinde Avrupa’da Kürt Mücadelesi: Siyasi ve Kültürel Ağların Yaratılmasının Bir Aracı Olarak Dergiler (1949-1971)” webinarı ile devam edecek.
24 Mart Çarşamba günü saat 19.00’da Zoom programı ve aynı anda bianet’in YouTube hesabı üzerinden canlı olarak yayınlanacak etkinlikte Adnan Çelik, 1949 yılında başlayıp 1960’lı yıllarda zirveye çıkan Avrupa’daki Kürt dergiciliğinin özelliklerini ve yapısını anlatacak.
Programda Derya Aydın kolaylaştırıcılık yapacak. Programın dili Kürtçe’nin Kurmanci lehçesinde olacak.
“Kürt Yayıncılığında Dergicilik” webinar dizisi, Kürt dergiciliğinin tarihini işleyerek, dergilerin Kürtlerin toplumsal, siyasal, kültürel yaşamına etkileri ve içerikleriyle ilgili tartışmalar yürütüyor.
3 Mart’ta Serdar Ay’ın “Türkiye’de Kürt Edebiyat Mücadelesinin Bir Yolu Olarak Dergiler” başlığı ile başlayan webinar dizisinde Adnan Çelik kolaylaştırıcılık yapmıştı. “2. Meşrutiyet Gölgesinde İlk Kürt Dergisi: Rojî Kurd”ün anlatıldığı ikinci etkinlikte ise Tahir Baykuşak konuşmacı, Serhat Bozkurt kolaylaştırıcı idi. Üçüncü webinarda da Ronayi Önen, Serdar Şengül’ün kolaylaştırıcılığında “Ulusal Kimlik İnşası ve Basın Bağlamında Hawar Dergisi”ni ele almıştı.
Avrupa’daki Kürt dergiciliği hakkında
Kürt yayıncılığı ve bunun bir bileşeni olarak da Kürt dergiciliği üzerine son yıllarda bazı çalışmalar yapılmış olsa da özellikle İkinci Dünya Savaşı sonrasında başlayan erken Soğuk Savaş döneminde Avrupa’daki Kürt yayın ve dergiciliği üzerine yapılmış çalışmalar yok denecek düzeydedir. Ağırlığını Güney Kürdistanlı öğrencilerin oluşturduğu Kürt öğrenci hareketinin 1949’da başlayan ve 1960’larda doruğa çıkan siyasal ve kültürel aktivizmi hareketi içerisinde önemli bir ağ-örme dinamiği oluşturan yayıncılık ve bu çerçevede çıkan kısa süreli dergiler programın ana çerçevesini oluşturacak. Program özellikle Türkiyeli Kürt öğrencilerin Avrupa’daki yayıncılık faaliyetleri ve ilişki ağları üzerinden erken Soğuk Savaş döneminde dergiciliğin rolüne odaklanarak Kürt yayıncılık tarihinde henüz yeterince araştırılmamış olan bu dönemin tarihine bir giriş yapmayı hedefliyor. Bu kapsamda Demokratik Kürt Gençliği’nin çıkardığı Dengê Kurdistan, Avrupa Kürt Talebeleri Cemiyeti bünyesinde çıkan Hêviya Welêt ve Türkiye Kürtlerinden Hemreş Reşo’nun çıkardığı Çiya dergileri ele alınacak.
Adnan Çelik hakkında
Dicle Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi’nden mezun olduktan sonra Selçuk Üniversitesi Sosyoloji Anabilim Dalı’nda yüksek lisans yaptı. Kürtler arası çatışma dinamiklerini yerel ölçekte ele aldığı doktora çalışmasını 2018 yılında Paris Sosyal Bilimler Yüksek Okulu (EHESS) Antropoloji bölümünde savundu. İsmail Beşikci Vakfı bünyesinde yürütülen bir araştırma projesi kapsamında Namık Kemal Dinç ile birlikte “Yüzyıllık Ah: Toplumsal Hafızanın İzinde 1915 Diyarbekir (2015)” kitabını yayınladı. Lucie Drechselová ile birlikte “Kurds in Turkey: Ethnographies of Heterogeneous Experiences (2019)” kitabının editörlüğünü yaptı. Bugüne kadar birçok dergi ve kitapta makaleleri yayınlanan Çelik, 2019’dan beri Fransa’daki Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi (CNRS) bünyesinde Sciences Po Lille Üniversitesi’nde doktora sonrası araştırmacı olarak çalışmaktadır. 1983 yılında Amed’de doğdu.
Derya Aydın hakkında
Yeditepe Üniversitesi Antropoloji bölümünden mezun oldu. Yüksek lisansını Sabancı Üniversitesi Sanat ve Sosyal Bilimler Fakültesi, Kültürel Çalışmalar programında “Mezarlıklar ve Anma Törenleri: Kürt Toplumunda Şiddet, Ölüm ve Yas” başlıklı teziyle tamamladı. Çeşitli sivil toplum kuruluşlarında ve projelerde araştırmacı olarak çalıştı. Toplum ve Kuram dergisi yayın kurulu ve Zan Vakfı Mütevelli Kurulu üyesidir.
Webinara kayıt olmak için tıklayınız.
“Kürt Yayıncılığında Dergicilik” Webinar Dizisi
“Kürtlerin süreli yayıncılıkta milat olarak kabul ettiği 22 Nisan 1898 tarihi, Mithat Mikdat Bedirhan’ın Kahire’de Kürdistan Gazetesi’nin ilk sayısı çıkardığı günü işaret eder. 122 yıllık süreli yayıncılık tarihinde Kürtler birçok gazete ve dergi çıkarmışlardır. Birden çok dil ve birden çok alfabenin kullanıldığı bu yayınlar, kapsadığı coğrafya açısından da hayli geniş bir alana yayılmıştır. Genellikle Arap, Latin ve Kiril alfabelerinde çıkarılan bu yayınlarda, yaygın dil olarak Kürtçe, Türkçe, Arapça ve Farsça kullanılmıştır. Yayınlar tek dilli olabildiği gibi çok dilli yayınlara da yaygın bir şekilde yer verilmiştir.
Süreli yayınlar içerisinde Kürtler tarafından çıkarılan ilk dergi 1913 yılında İstanbul’da yayınlanan Rojî Kurd (Kürt Güneşi) isimli dergidir. Arap alfabesiyle Osmanlı Türkçesi ve Kürtçe olarak yayınlanan dergi dört sayı sonra kapanmış ve kısa bir süre sonra devamı niteliğinde Hetawî Kurd (Kürt Güneşi) dergisi çıkarılmıştır. Yine 1913 yılında Bangî Kurd (Kürt Çağrısı), 1918’de Jîn (Yaşam) gibi dergilerin okuyucu ile buluştukları görülmektedir. Cumhuriyet döneminde Kürtler ve Kürtçe üzerindeki yasaklar nedeniyle dergi çalışmalarının Suriye, Irak ve Sovyetler Birliği gibi ülkelerde yoğunlaştığı görülmektedir. Bu dönemde Kürt aktivizminin merkezi olan Suriye’de çıkan Hawar (1932) ve Ronahi (1942) dergileri önemli bir entelektüel birikimin ürünüdürler. Latin alfabesiyle yayınlanan ilk dergi olan Hawar, Kürtçenin geliştirilmesine büyük katkılar sunan yeni bir ekolü yaratılmasında oynadığı rol kadar, Kürt edebiyatı, folkloru, kültürüne dair yayınlarıyla da dikkat çekmiştir.
1945 yılında II. Dünya Savaşı’nın ardından kurulan yeni düzende Kürt dergiciliğinin yoğunlaştığı coğrafya öncelikle Avrupa olmuştur. Avrupa’ya yüksek tahsil yapmak amacıyla giden Kürt gençlerinin öncülük yaptığı yayıncılık faaliyetlerine 1960’lardan sonra siyasal sığınma amacıyla gelenlerin dahil olmasıyla çok sayıda dergi yayınlanmaya başlamıştır. Dünyada gelişen ulusal kurtuluş hareketlerine paralel olarak Kürtlerin yaşadığı dört ülkede de yoğun bir dergi faaliyeti gündeme gelmiştir. Genellikle siyasal hareketlerin propaganda amacıyla çıkardıkları siyasal dergiler döneme damgasını vurmuş olup, kullanılan dil ve alfabede farklılıklar söz konusu olmuştur. Örneğin Türkiye’de Kürtçenin kanunla yasaklanmış olmasından dolayı dergiler çoğunlukla Türkçe çıkarılmıştır. Kürt dergiciliğinin büyük ivme kazandığı yıllar 1990’lı ve 2000’li yıllar olmuştur. Türkiye’de Kürtçe yayın yasağının 1991 yılında kaldırılması bu açıdan önemli bir dönemeç olmuştur. Kürt yayıncılığının sadece gazetelerle değil; haber ajansları, radyo ve televizyon kanalları gibi araçlarla çeşitlendiği bu dönemde değişik konularda çok sayıda dergi yayın hayatına dahil olmuştur. Kültür, sanat dergilerinden; kadın, çocuk, karikatür, popüler kültür ve tarih dergilerine kadar sayısız dergi yayınlanmıştır.
Her biri zamanının ruhunu, hafızasını, birikimini, entelektüel düzeyini, kültürünü, siyasal eğilimlerini, aktivitelerini, gelecek tahayyüllerini, topluma bakış açılarını, mücadele yöntemlerini ortaya koyması anlamında önemli bir kültür hazinesi olan dergiler, Kürt tarihinin kilometre taşlarının anlaşılması açısından da oldukça kıymetli bir yere sahiptir. Rojî Kurd’den bugüne uzanan zaman çizgisi içerisinde dergiler, Kürt siyasal, kültürel ve dilsel mücadelesinin vazgeçilmez unsurları olmuştur. Bu webinar serisi içerisinde Kürt dergiciliğin tarihi işlenerek; dergilerin Kürtlerin toplumsal, siyasal, kültürel yaşamına etkileri ve içerikleriyle ilgili tartışmalar yürütülecektir.
Webinar Programı
1- 3 Mart 2021 Çarşamba Saat 19:00
“Türkiye’de Kürt Edebiyat Mücadelesinin Bir Yolu Olarak Dergiler”
Konuşmacı: Serdar Ay
Moderatör: Adnan Çelik
Dili: Kürtçe
2 – 10 Mart 2021 Çarşamba Saat 19:00
“II. Meşrutiyet Gölgesinde İlk Kürt dergisi Rojî Kurd”
Konuşmacı: Tahir Baykuşak
Moderatör: Serhat Bozkurt
Dili: Kürtçe
3 – 17 Mart 2021 Çarşamba Saat 19:00
“Ulusal Kimlik İnşası ve Basın Bağlamında Hawar Dergisi”
Konuşmacı: Ronayi Önen
Moderatör: Serdar Şengül
Dili: Kürtçe
4 – 24 Mart 2021 Çarşamba Saat 19:00
Soğuk Savaş’ın Gölgesinde Avrupa’da Kürt Mücadelesi: Siyasi ve Kültürel Ağların Yaratılmasının Bir Aracı Olarak Dergiler (1949-1971)”
Konuşmacı: Adnan Çelik
Moderatör: Derya Aydın
Dili: Kürtçe
5 – 31 Mart 2021 Çarşamba Saat 19:00
“1990’larda Kürtçe Dergiciliği ve Rewşen Geleneği”
Konuşmacı: Engin Sustam
Moderatör: Namık Kemal Dinç
Dili: Türkçe
6 – 7 Nisan 2021 Çarşamba Saat 19:00
“Kürt Yayıncılığında Dergi Haberciliği”
Konuşmacı: Günay Aslan
Moderatör: Ferid Demirel
Dil: Türkçe
7 – 14 Nisan 2021 Çarşamba Saat 19:00
“Kürt Kadın Dergileri ve Dergiciliği”
Konuşmacı: Rojda Yıldız
Moderatör: Eda Bazancir
Dili: Türkçe
8 – 21 Nisan 2021 Çarşamba Saat 19:00
“Vate Dergisi: Kırmançkî’nin okulu”
Konuşmacı: Deniz Gündüz
Moderatör: Canan Efe
Dili: Kırmançkî (Zazakî)
9 – 28 Nisan 2021 Çarşamba Saat 19:00
“Kürt Dergiciliğinde Bir Uzun Soluk: Nûbihar”
Sunum: Süleyman Çevik
Moderatör: Ferid Demirel
Dili: Kürtçe
(SO)
Yorumlar kapatıldı.