Kütahya’daki Surp Toros Kilisesi yıkıldı. Tarihi kilisenin yerinde artık düz bir arazi var. Kilise son olarak bir şahsın mülkiyetine geçmişti. Anıtlar Kurulu kararına rağmen kilisenin yıkımına nasıl izin verildiği sorusuna yanıt aranıyor. Kilisenin define söylentileri nedeniyle yıkıldığını öne sürenler de var.
26 Ocak Salı günü Agos’a bilgi veren yerel kaynaklar, kilisenin yıkıldığı yönündeki duyumlar üzerine bölgeye gittiklerini ve dümdüz bir arazi ile karşılaştıklarını söylediler.
Kilisenin son olarak Hakan Değirmencioğlu isimli bir şahsın mülkiyetine geçtiği biliniyordu.
Yıkımın bu kişinin inisiyatifiyle yapıldığı düşünülüyor. Değirmencioğlu 23 Ocak’ta sosyal medyadaki bir duyurusunda şu ifadeleri kullandı: “1951 yılında Değirmencioğlu ailesi tarafından Kütahya’nın ilk sineması olarak inşa edilen Saray Sineması. 1951 yılı için böyle bir vizyonu olan dedeme ve babama hep hayranlık duydum. Seyirciyi sinemaya ücretsiz taşımak için ilk halk otobüsünü hayata geçirmiş dedem.”
Agos’un ulaştığı Değirmencioğlu ailesinden Sadık Değirmencioğlu ise şu bilgileri paylaştı:
“Kiliseyi ismini aldığım dedem Sadık Değirmencioğlu kamudan almış. Babam ve Hakan Değimencioğlu’nun babası kardeştir. Babam 1980’lerde hissesini sattı. 1970’lerde babam binanın kalorifer sistemini kurarken kilisenin direkleri ve mermeri duruyordu. Çatı ve duvarları orjinaldi. O dönemde yurtdışından bir heyet gelmiş. O ziyaretten sonra temelin altında altın bir Meryem Ana heykeli ve çok değerli bir İncil olduğu söylentileri yayıldı. Kilise, enkaz çalışmaları ile söylenti halindeki bu defineye ulaşmak için yıktırılmış olabilir. Ben yıkımdan sonra Kütahya Belediyesi ile temasa geçtim. Bana Hakan Değirmencioğlu’nun Anıtlar Kurulu’ndan yeni bir yazı getirdiğini ve o nedenle yıkım izni verdiklerini söylediler.”
Kilise bir süre sinema salonu, yakın zamana kadar da düğün salonu olarak kullanılmaktaydı. Yapı 27 Ağustos 2019 yılında Kütahya Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 5407 nolu kararıyla Korunması Gerekli Taşınmaz olarak tescil edilmişti.
Surp Toros Kilisesi’nin Sultan Murad zamanında inşa edildiği tahmin ediliyor. Kilise 1603 yılındaki Celali isyanları döneminde yakılsa da kısa süre içerisinde tekrar inşa edilmiş. Kilisenin üzerinde Aziz Toros’un atının nal izi olduğuna inanılan bir kaya bulunduğunu yazan yazar Arşag Alboyacıyan “Türk kadınlar bu taşın üzerine oturup, iyileşmek için din görevlilerine kutsal kitap okuturlardı” diye not düşmüş.
Soru önergesi
HDP milletvekili Garo Paylan konuyla ilgili olarak Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy’un yanıtlaması talebiyle TBMM’ye bir soru önergesi gönderdi. Paylan önergesinde şu ifadelere yer verdi:
“Kütahya Surp Toros Ermeni Kilisesi’nin mülk sahibi tarafından yıkıldığı haberi basına yansımıştır.
Varlığı 1603 tarihine kadar uzanan Kilisenin şehrin hafızasında önemli bir yeri vardı. Kilise, Müzikolog Gomidas’ın vaftiz edildiği kilise olması açısından da önemli bir hafıza merkezi olarak kabul ediliyordu. 1915’ten sonra kaderine terk edilen Kilise, en son düğün salonu ve sinema olarak kullanılmış, Ermeni toplumunun restore edilmesi veya en azından bir kültür merkezi olarak kullanılması yönünde çağrılarına yetkililer kayıtsız kalmıştı.
Surp Toros Ermeni Kilisesi, 27 Ağustos 2019 tarihinde Kütahya Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 5407 nolu kararıyla ‘Korunması Gerekli Taşınmaz’ olarak tescil edilmişti.
AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın; ‘Hiç kimsenin inancına, ibadetine, kutsalına müdahale etmedik, etmiyoruz ve etmeyeceğiz’ ve Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay’ın; ‘Türkiye’de camiler, kiliseler, havralar yan yanadır. Farklı din ve kültürlerin, etnik yapıların üyeleri de kardeştir, Türkiye’de ve omuz omuza bir aradadır’ açıklamalarına rağmen yapılan bu yıkım, Ermeni vatandaşlar başta olmak üzere, tüm Hristiyanları derinden üzmüş ve yaralamıştır.
Bu bağlamda,
1. Kütahya Surp Toros Ermeni Kilisesi, koruma kararına rağmen nasıl yıkılmıştır?
2. Kiliseyi yıkan kişi hakkında soruşturma başlatılmış mıdır?
3. Koruma altına alınan Kilisenin yıkılmasına yol veren kamu görevlileri hakkında soruşturma başlatılmış mıdır?
4. Ermenilere ait kültürel varlıkların yok edilmesine neden sessiz kalıyorsunuz?
5. Kilisenin aslına uygun yeniden yapılması için bir girişimde bulunacak mısınız?”
Yorumlar kapatıldı.