İçeriğe geçmek için "Enter"a basın

Röportaj: Dünya Anıtlar Fonu Yahudi Mirası Programı

ERAN SABANER

Dünya Anıtlar Fonu Yahudi Mirası Programı’ndan Libby Langsner ile kurumun tarihini, destekledikleri programları ve kültür mirası korumasının önemini konuştuk.

Yahudi Miras Programı’nda misyonunuzdan ve gelecek yıl için planlarınızdan bahseder misin?

Yahudi Miras Programı 1988 yılında başladı, yani çok yeni bir program değil. İlk kurulduğunda tarihi bir döneme cevap veriyordu: Sovyetler yıkılmıştı ve programdakiler Avrupa’daki sinagogları korumak istiyordu. Tarihsel olarak Holokost sonrası bir sürü sinagog yıkıma uğradı, Sovyetler döneminde ise din açıkça ifade edilemiyordu. Misyon olarak bu sinagogların tarihi ve kültürel öneminin altını çizmek ve onları onarmak için sürdürebilir bir plan yaratmak istedik. Program ilerledikçe farklı projelere dahil olmaya başladık. Araştırma projeleri yürüttük, savunuculuk (advocacy) işlerine imza attık. Program farklı Yahudi toplumlarına kendi kültür mekanlarına bakma fırsatı sağlıyor. Yahudi olmayan toplumlara ise bu mekânları korumaları konusunda teşvik veriyor.

“İlk kurulduğunda tarihi bir döneme cevap veriyordu: Sovyetler yıkılmıştı ve programdakiler Avrupa’daki sinagogları korumak istiyordu.”

Yahudi mirası nasıl tanımlanıyor? Yahudi kültür miraslarını korumanın spesifik zorlukları var mı?

İlerleyen dönemde programın amaçlarından biri Yahudi mirası tanımını genişletmek ve Yahudi toplumlarının daha geniş bir sosyal çerçevede katkılarına bakmak olacak. Kişisel olarak benim ilgilendiğim bir konu Yahudi mimarisinin olup olmayışı.

Yahudi miraslara gelince, evet özel zorluklar var. Yahudi toplumlarında çok fazla diaspora var. Dünya Anıtlar Fonu’nun (WMF) sıkça karşılaştığı temalardan biri toplu göç ve tabi ki bu Yahudiler için de büyük bir sorun. Yahudi miraslarında özel bulduğum bir şey, bazı coğrafyalarda zamanında geniş popülasyonların oluşu; ancak politik dış etkenler ve antisemit sebeplerden bu toplumlar kaçmış veya ülkeden atılmışlar. Bu aslında Yahudi olmayan toplumların Yahudi mekanlarına karşı sorumlu olup olamayışı, bu mekanlara ilgi gösterip göstermeyişi ile ilgili bir mesele. Özellikle bir hükümet dindarsa veya dini bağlantıları var ise bu Yahudi mirasları için sorun olabiliyor.

“Temsil Edilmeyen Yahudi Toplumlarıyla Birebir İlgiliyiz”

Türkiye’de gayrimüslimlerin sahip olduğu bir sürü kültür mirası tehlike altında. Ayasofya ve Kariye’nin camiye dönüştürülmesi uluslararası tartışmalara neden oldu. WMF, dini azınlıklara ait kültür mirasları korumak kapsamında ne yapıyor?

Toplu göç dışında WMF’nin ilgilendiği temalardan biri temsil edilmeyen anlatılar. Temsil edilmeyen miraslar bizim önemsediğimiz bir konu ve tabi ki Yahudi mirasları da otomatik olarak bu gruba giriyor. Yahudi Mirasları Programı olarak, temsil edilmeyen Yahudi toplumları ile birebir ilgiliyiz. Aynı zamanda çoğu zaman gereken ilgiyi görmeyen diaspora gruplarına da destek vermek istiyoruz.

WMF İzmir Etz Hayim Sinagogu çatı onarımına eski bir projede destek vermişti

World Monument Watch nedir? Adaylık sürecini anlatabilir misin?

World Monument Watch 25 mekândan oluşan bir liste. İki yılda bir düzenlenen bir program. Bir mekâna vekil olmuş bir kişi, örgüt veya hükümet mekânın listede olması için başvuru yapabiliyor. Eğer listeye girerse WMF iki sene boyunca bu mekâna yardımcı oluyor, bir koruma planı oluşturmak amacıyla yerel örgütler ile iş birliği yapıyor. Eskiden listede 100 küsur mekân vardı, ancak bazıları sadece onlara destek için yer alıyordu, orada somut projeler yürütmüyorduk. Listeyi 25’e indirince bu mekânlar ile çok daha yakından çalışır olduk. Program aynı zamanda kültür mirası ile çalışan gruplar için de önem taşıyor çünkü ICOMOS da adayları değerlendirmekte bize yardımcı oluyor.

Her yeni listede en az bir Yahudi mirasını eklemeye çalışıyoruz. İnsanları başvuru konusunda teşvik etmek istiyorum çünkü başvurular herkese açık olduğu için bizimle iletişime geçmenin en kolay yolu. Adayların listeye gireceğinin kesin bir garantisi yok tabi ki, ama biz her şekilde Yahudi Kültür Mirası için yeni projeler arıyoruz. Eğer biri bize güçlü bir başvuru ile gelirse ve listeye giremezse, bizim bu proje ile devam etmemiz yine de çok olası çünkü mekân ve toplum konusunda daha çok bilgi sahibi oluyoruz. Şu an 2022 için aday kabul ediyoruz. Mekanları Temmuz ayında seçeceğiz.

“Her zaman yerel toplumlar ile beraber çalışıyoruz”

Özbekistan’ın geleneksel Yahudi evlerinden birinde dekor

WMF yerel aktörler ile çalışmaya açık mı? Eğer öyleyse, bu aktörler ile nasıl iş birlikleri yapıyor?

WMF sadece yerel aktörler ile çalışmaya açık değil: bu aktörler ile birebir iletişimde olmak istiyor. Bizim önemsediğimiz konulardan biri toplum-merkezli olmak. Benim rolüm farklı örgütlere ve toplum liderlerine ulaşmak ve onlara şu soruları sormak: “Yardım istediğiniz bir mekân var mı? İhtiyaçlarınız neler? Toplumunuz ne durumda?”

Her şey toplum merkezli. Biz her zaman yerel toplumlar ile beraber çalışıyoruz, zaten yerel örgütler bu projelere önayak oluyor. Benim çok sevdiğim bir şey, bu projeler için uzun soluklu ve sürdürebilir planlar oluşturmak. Öyle ki proje bittiğinde, yerel merkezler projeyi devam ettirebilirsin. Her mekân için yerel gruplar, hükümetler, örgütler ile iş birliği içindeyiz.

2022 Monument Watch’a bir mekan aday gösterme kriterlerine buradan ulaşabilirsiniz. Adaylık formu: https://www.wmf.org/nominate


https://www.avlaremoz.com/2021/01/11/roportaj-dunya-anitlar-fonu-yahudi-mirasi-programi/?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=roportaj-dunya-anitlar-fonu-yahudi-mirasi-programi&utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=roportaj-dunya-anitlar-fonu-yahudi-mirasi-programi

Yorumlar kapatıldı.