Dr. Ömer Bilen
Nevşehir ilinin Avanos ilçesine bağlı olan Özkonak Beldesi son günlerde Kanadalı bir altın madeni şirketinin doğal, tarihi ve kültürel açıdan kritik öneme sahip Ziyaret Dağı’nda başlattığı altın arama çalışmaları ile gündeme geldi.
Özkonak’ta yaşayan duyarlı vatandaşların tepkisini çeken altın madeni projesinin hazırlık çalışmalarının 2015 yılında başlatıldığı, 2018 yılında projeye Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı tarafından ruhsat verildiği ve maden ocağı çalışmalarının 2019 yılının ikinci yarısında başlatıldığı söylenmektedir.
Ülke ekonomisine katkı sağlayacağı yerel istihdama sebep olacağı iddiası ile cazip hale getirilmek istenen altın madeni projesinin 7 yıllık bir işletme ömrünün olduğu konuşulmaktadır. Konuşulmaktadır çünkü proje ile ilgili herhangi bir bilgilendirme paylaşımı söz konusu değildir. İşletme ömrü ile kısıtlı bir sürede “kazanç” sağlanacak olan proje Özkonak’ın ve Özkonaklı’nın geleceğine ipotek koymaktadır. Bu projenin getireceklerinin yanı sıra götürecekleri de dikkate alındığında net faydası sadece ilgili şirket ve ülkesi için pozitif Türkiye ve Özkonak için negatif olacaktır.
Özkonak’ta başlatılan altın madeni projesi neden durdurulmalıdır?
1- İnsanoğlunun içinde yaşadığı ortamda karşılaştığı dini, tarihi, kültürel vb. olayları açıklamak ya da bu olaylarla görüşlerini ortaya koymak için ürettikleri hikayeler vardır. İşte bu hikayeler efsanelerdir. Efsaneler toplumun yaşayış biçimini, olaylara bakışını ortaya koyar. Milli nitelikler taşır. Geleneklerin korunmasında toplumsal açıdan önemli rol oynar. Nevşehir’de de efsaneler söz konusudur. Bu efsanelerden en çok dillendirilenlerden bir tanesi olan Talihsiz Belha efsanesi Özkonak’ta bulunan Ziyaret Dağı’nda gerçekleşmiştir. Bir kültür yok olacaktır.
2- İlk maddede bahsedilen efsaneden adını alan Belha Manastırı Ziyaret Dağı’nda bulunmaktadır. Belha Manastırı, Hristiyanlık eğitiminin verildiği ilk yer olarak bilinmektedir. Belha Manastırı’nda gözetleme kulesi, zindan, Roma hamamı, yemek salonu ve Hristiyanlar tarafından kutsallığına inanılan Ayazma suyu bulunmaktadır. Tarihi ve dini olarak oldukça önemli olan ve bu özelliği neredeyse hiç duyurulamamış olan Belha Kilisesi tehdit altındadır. Kutsallığına inanılan Ayazma Suyu siyanür ile zehirlenme riskini taşımaktadır.
3- Bölgede koruma derecesi 1 olan anıtsal niteliğe sahip Yavuz Sultan Selim Köprüsü mevcuttur. Bu anıtsal eser maden ocağına yakın bir bölgede bulunmakta ve özellikle maden ocağından çıkarılacak lan atıkların taşınması sırasında risk altına girebilir.
4- Belha’ya giden yolda 537 yıllık bir anıt ağacı yer almaktadır. Siyanürle kirlenme riski taşıyan sular nedeniyle koruma altındaki bu ağaç tehdit altındadır.
5- Özkonak yetiştirdiği sanatçıları, yazarları, akademisyenleri ve siyaset insanları ile bölgenin önemli bir merkezidir. Özkonak maden ocağının işletmesi sonucunda uzun vadede kaybedeceği nüfus, tarihi eserleri nedeniyle köhneme tehdidi ile karşılaşacağından bu özelliğini kaybedecektir. Doç. Dr. Faruk Güçlü Özkonak’ı “Özkonak Türk edebiyat dünyasına önemli şahsiyetler kazandırmış bir kasabadır. Emin Türk Eliçin,Suat Taşer, Bekir Turgut Eliçin, Özgen Ergin gibi ünlü yazarlar,Prof. Dr. Mürvet Bilen gibi eğitim dünyamızın duayenleriÖzkonak doğumludur. IX ve X Dönem Ankara Milletvekili olarak görev yapan Ömer Bilen’de Özkonak doğumludur.” şeklinde anlatmaktadır.
6- Özkonak’ta henüz buzdağının görünen yüzü olarak tanımlayabileceğimiz bir kısmı ortaya çıkarılmış M.Ö. 400 yıllarında yapıldığı ve Hititler ile bağlantılı olduğu düşünülen bir yeraltı şehri mevcuttur. Bu yeraltı şehrinin maden sahasına doğru uzanması olasılığı da bir gerçektir. Maden ocağı çalışması sırasında gerçekleştirilen/gerçekleştirilecek olan patlamalar hem bölgede bulunan yeraltı şehrini hem de daha önce değindiğim Belha Manastırı’nı tehdit etmektedir.
7- Ziyaret Dağı olarak adlandırılan bölgede Hacı Sofuların türbesinin bulunduğu Filiz Kılıç tarafından belirtilmektedir. Köy halkı tarafından bu bölgede Hacıbektaş Veli Hazretleri ile birlikte bölgeye geldiği belirtilen Aliyli Dede’nin türbesinin de (belki de aynı türbe) bu bölgede olduğu anlatılmaktadır. Bu türbelere hem bölgeden hem de bölge dışından adak adamak amaçlı ziyaretlerin yapıldığı bilinmektedir. Bir kültür tehdit altındadır.
8- Ziyaret Dağı Avanos İlçesi’nde düzenlenen atlı turların rotasında yer almaktadır. Turistik açıdan önemi vardır. Bölge bu özelliğini kaybedecektir.
9- Belha Manastırı’nın müzeye dönüştürülmesi için verilen mücadele boşa çıkacaktır.
10- Bölge halkı özellikle tarım ve hayvancılıktan geçimini sağlamaktadır. Maden ocağında kullanılacak olan siyanür aynı zamanda bölgenin su kaynaklarının önemli bir kısmının sağlandığı bölgedeki su kaynaklarını tehdit etmektedir.
11- Halen bölgede yaşanmakta olan su sorunu maden ocağının da işletme sırasında çekeceği su ile birlikte had safhaya ulaşacaktır.
12- Maden ocağının oluşturacağı sağlık tehdidi nedeniyle ikinci konut alanı olarak da kullanılan ve yazlık nüfusu 10000 üzerine çıkan Özkonak’taki bu hareketlilikle oluşan ekonomik hareketlilik sona erme tehdidi altında olacaktır. Daha da önemlisi başta Türkiye’de İstanbul, Avrupa’da başta Almanya’da yaşayan Özkonaklıların kökleri ile bağlantılarının kesilmesi söz konusu olacaktır.
13- Ziraat Dağı’nda Özkonder (Özkonaklılar Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği) tarafından yürütülen kampanya ile oluşturulan bir bal ormanı mevcuttur. Bu ormanın geliştirilmesi için sürdürülen çabalar boşa gidecek dikilen ağaçlar kesilecektir. Hatta bu ağaçlar kesilmeye başlanmıştır.
14- Özkonak aynı zamanda bağları ile de meşhurdur. Ziraat Dağı çevresinde üzüm bağları mevcuttur. Bölgenin üzümü kıymetlidir. Üzüm bağları risk altında olacaktır.
Daha birçok nedenle bu altın madeninin yapılmaması gerekçelendirilebilir.
Peki Özkonak’ın kalkınması için neler yapılmalıdır? Yapılacaklar gayet basit ve net bir şekilde ifade edilebilir.
1- Özkonak’ta bulunan yeraltı şehrinin tamamının ortaya çıkarılması sağlanarak turizmde kullanımı daha etkinleştirilebilir. Bu kullanımda turizminde yıpratıcı etkilerini önleyici tedbirler alınabilir.
2- Belha Manastırı müze haline dönüştürülerek inanç turizmi rotasında önemli bir güzergah olarak ortaya çıkarılabilir.
3- Bölgede üretilen tarımsal ve hayvansal ürünlerin yerinde işlenerek katma değerli üretimi sağlanabilir. Bölgeye katma değerli üretim sağlayacak doğa dostu yatırımlar kalkınma ajansları ve ilgili devlet kurumları tarafından yapılabilir. Bu yatırımlar, bölgeye hem sürekli istihdam hem de ekonomik girdi sağlayacaktır. Bu tarz yatırımlar sürdürülebilir olmaları itibari ile de önemlidir.
4- Bölgedeki tarım arazilerinin etkin olarak kullanımı ve korunması sağlanmalıdır. Zira gıda geleceğimizin altını olacaktır.
5- Üzüm bağlarında üretilen üzümlerin pazarlanması için gerekli çalışmalar yapılmalıdır.
6- Bölgenin, Türkiye mekânsal stratejik planlama çalışmalarında bilişim yatırımları kapsamında değerlendirilebileceği belirtilmiştir. Bu bağlamda Özkonak’ta bir bilişim köyü kurulabilir.
7- Özkonak’ın kaybolmakta olan kültürünün korunması ve gençlere iyi örnekler olması nedeniyle Özkonak’ın yetiştirdiği ünlülerin isimlerinin Doç. Dr. Faruk Güçlü’nün de önerdiği gibi cadde ve sokaklara verilmesi sağlanabilir.
Şu an acilen yapılması gerekenler nelerdir:
1- Özkonaklıların bu altın işletmesine karşı yürütülen mücadelenin siyaset üstü olduğu bilinciyle hareket etmeleri sağlanarak hep birlikte beldelerini korumak için mücadele etmeleri sağlanmalıdır.
2- Özkonak belediye başkanının bölgede birleştirici bir rol oynayarak parti gözetmeksizin bir yerel yönetici olarak tüm Özkonaklılara bu mücadelede öncülük etmesi gereklidir. Yerel siyasetçiler aralarındaki siyasi mücadelelerden bağımsız olarak Özkonak’ın geleceğini tehdit eden altın madenine karşı yürütülecek mücadelede bir araya gelmelidirler.
3- Özkonak Belediyesi, Özkonaklılar Derneği, Özkonaklılar Vakfı maden işletmesinin durdurulması için hukuki süreci başlatmalı ya da yürütülecek olan hukuki süreçlere müdahil olmalıdır.
4- Bölgeye yatırımların yapılması için başta kalkınma ajansları olmak üzere tüm kamu kuruluşlarına pres yapılmalıdır.
Bu yazımda aslında binaların deprem risklerinin hesaplanmasında kullanılabilecek olan bir modeli sizlerle paylaşacaktım ancak memleketim olan Özkonak ile ilgili bu olumsuz gelişme nedeniyle bu modeli sizlerle bir sonraki yazımda paylaşacağım. Deprem gerçeğini hatırlatmaya devam…
Kaynakça ve Özkonak ile İlgili Önerilen Okumalar
http://www.fibhaber.com/nevsehir/en-unlu-efsane-talihsiz-belha-h18758.html
https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/nevsehir/kulturenvanteri/yavuz–sultan-selm-koprusu
http://www.fibhaber.com/nevsehir/ozkonak-ta-ki-sapsiz-mese-koruma-altinda-h61782.html
www.fibhaber.comhttp://www.fibhaber.com/tarihsel-gelisim-sureci-icinde-ozkonak-makale%2C2761.html
http://www.radikal.com.tr/nevsehir-haber/belha-manastirina-statu-kazandirilmaya-calisiliyor-1357604/
http://www.ftturkiye.com/2020/12/01/genezin-ozkonak-altin-madeni-tehdidi-altinda/
İlk yorum yapan siz olun