Ayasofya Vakfiyesindeki Kiliseler

Mükremin Kızılca

Fatih’in Ayasofya Cami Vakfiyesi 20. Bölüm

Fatih Sultan Mehmet Han’ın Ayasofya Vakfiyesinde, vakfa mülkiyeti veya geliri bağışlanan pek çok taşınmazdan söz edilmektedir. Bunlar arasında birçok kilise de vardır. Bu kiliselerden bazıları camiye tahvil edilmiş birçoğu edilmemiştir.

(Kilisenin adı okunmuyor) Etrafı: Ahi Mahmut ve batısında Sultani vakıf, bu mabet adı geçen Ayasofya ve Dellal İshak oğlu Mustafa binası ve Hamza oğlu Ali binasına sınırdır.

Sultani Kilise ki Hacı Mehmet oğlu Hamza Bali Efendi sakindir, kuzeyi umumi yol, Ayasofya ve Ayasofya’yı tamamlayan medrese arasındaki çatılı bina, Sultan Bayezid Han oğlu Sultan Mehmet (Çelebi) kızı Selçuk Hatun –Allah ikisinin de makamını yüce kılsın!- mülküne dayanır.

Zeyrek Camii Pantokrator Manastırı’nın kiliseleri olarak adlandırılan kilise (…) mahallesinde (…) doğusu (…) kıblesi genel yol, batısı imaret odaları, yine batısı hücreler arasında beş vaktin kılındığı mescit yapılan yer.

(Adı okunamıyor) olarak tanınan kilise: sınırlarını belirtmeye ihtiyaç duymayan, herkesçe bilinen, gelene gidene, fakirlere miskinlere verilmek üzere imarete bağış kılınmıştır.

Sonra, bol lütuflarından yararlanılan büyük emir, – Allah saltanatını kıyamete kadar daim eylesin!- Allah rızası için, azabından korunmak uğruna ve sevabına erişmek için İstanbul Yeni Cami Mahallesinde yüksek ve sağlam mükemmel bir cami yaptırmıştır.

(Adı okunamıyor) kilisesi: Medrese Odaları olarak bilinen hücreler(…) kuzeyi aynı hücrelerden bazılarına çıkar.

Daru’l-fetih Galata’da İskele Kapısına yakın Masad ve Mengü demekle bilinen kilise; batı ve kuzeyden umumi yola, kıble taraftan hususi yola ve doğusu da (…) olarak tanınan Hoca Şemseddin oğlu Hoca Muhiddin ve Dershane Bahçesi ile Nakışlı Kiliseye dayanır.

Kostantıniyye’ye bağlı kalelerden Silivri kalesindeki kilise: Doğusu Tüccar İlyas oğlu Nasuh mülkü, kuzeyi Kadı Kasım oğlu Musa Çelebi mülkü, batıdan ve güneyden umumi yola huduttur.

Bu adı geçen dört kilise mescide çevrilmiş ve içinde Cuma ve beş vakit namaz cemaatle eda edilmektedir. İbadet ve itaatlerle Müslüman kadın ve erkekler ebedi mutluluğu bu mescitlerin içinde elde edilmektedirler.

Kostantıniye’de Eski İmaret Mahallesinde, Eski İmaret adıyla tanınan kilise: doğusunda boş hazine arazisi, kıble ve kuzeyinde Eski İmaret olarak bilinen odalar, (…) adı geçen şehirden gelen misafirler için inşa olunan iki yer, bunlardan birisi Darüşşifa diğeri de Sultan İmaretidir.

Bu iki yapının da sınırlamaya ve tarife ihtiyaçları olmayıp bilinen eserlerdir.

Bu şehirde Yeni Kule semtinde vakıf sahibi yeni bir cami yaptırmıştır. Bu camide de Cuma ve beş vakit ezan okunarak kılınacaktır. Cami inşaatı tamamlandıktan sonra bilinen misafirhane ve medreseler inşa edildi.

Vakıf sahibi bütün bunları sadece:

 “O gün, ne mal fayda verir ne de evlât. Ancak her türlü pislikten arınmış bir kalple Allah’a gelmiş olan müstesna!” (Şüara 88-89)

Ayetinin sırrına mazhar olmak, Allah rızasını talep ve cennetine cemaline kavuşmak amacıyla yaptı. –Allah mülkünü daim, saltanatını güçlü kılsın!-

 Vakıf sahibi vakfiyesinde adı zikredilen bütün gayrimenkullerini Allah rızası için, sağlam, İslam’a uygun ve sahih bir vakıf olarak kıyamete kadar asla el sürülmemek şartıyla Müslümanlara vakfetmiştir.

En yüksek dereceli kadıların ve hâkimlerin kaleminden çıkan bu vakfiyede asla eksiklik yoktur.

Uygulama esnasında da kesinlikle bir bozukluğa, amaç dışına saptırmaya yer verilemez.

Bizlere İslam’ın tebliğini yapan yüce peygamberlerimiz Muhammed Mustafa (sav) ve arkadaşlarıyla ailesi üzerine en güzel dualar ve selamlar olsun ki bu vakfiye Allah’ın ve resulünün teşri ettiği şeriat-i garrâya tıpa tıp muvafıktır.

Vakfiyedeki gayrimenkullerden mescitler ve camiler mümin ve Müslüman kadın ve erkeklere vakfedilmiştir.

(Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi TKGM-d-02147-0001 / 0141s. 71-72)

Kaynak: Ayasofya Vakfiyesindeki Kiliseler – Mükremin Kızılca