Patrick Cockburn
Robert’la 1972’de Belfast’ta, o The Times muhabiri, bense Queen’s Üniversitesi’nde İrlanda tarihi üzerine çalışan bir doktora öğrencisiyken “The Troubles” döneminin (Kuzey İrlanda’daki etnik milliyetçi çatışmalar -çn.) doruğunda tanıştım.
Gazeteci olarak ilk çekingen adımlarımı attığım bir dönemdi aynı zamanda, o ise son derece bilgili ve titiz bir gazeteci olarak hızla ün kazanıyordu. İster silahlı adamlar ister ordu subayları veya hükümet yetkilileri olsun, bütün tarafların partizan iddialarına şüpheyle yaklaşır ve bu iddiaları dikkatlice araştırırdı.
fazla oku Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Kariyerlerimiz birbirine paralel yönlerde ilerledi çünkü aynı tür hikayelerle ilgileniyorduk. İkimiz de 1970’lerin ortasında Lübnan İç Savaşı ve İsrail işgalleri hakkında yazmak için Beyrut’a gittik. İsrail destekli Hıristiyan milislerin Filistinlileri katlettiği 1982 tarihli Sabra ve Şatilla Katliamı gibi, sık sık aynı acı olayları naklettik. Ama Robert’ın genellikle yalnız çalışmayı tercih etmesinin yanı sıra birbirine rakip gazeteler için çalıştığımızdan genelde birlikte seyahat etmiyorduk.
Savaşlar sırasında birlikte seyahat ettiğimizde, her zaman Robert’ın risk alma istekliliği karşısında etkilenirdim. Ama bunu gösterişe kaçmadan yapar, doğru sürücüye sahip olduğumuzdan ve arabanın benzinine su katılmamış olduğundan emin olurdu. Gazeteci rakiplerini bu kadar çok atlatmasının bir nedeni, 1982’de Hafız Esad’ın Suriye’nin Hama kentinde 20 bin insanı katlettiğini ortaya çıkarmasında olduğu gibi, yorulmak bilmeyen bir gezgin olmasıydı. Arkadaşlarımdan biri şöyle hatırlıyor: “Lübnan’ın güneyindeki köylerde aynı anda hem arabasını sürüp hem de neredeyse hiç çaba göstermeksizin bu köylerle ilgili komik şiirler uydurabilen tanıdığım tek insandı.”
Bununla beraber, bu köyleri ziyaret etmesinin son derece ciddi bir sebebi vardı. Kudüs’te muhabir olarak bulunduğum 1990’larda, bu köyler İsrail hava saldırılarının sürekli hedefiydi. İsrail ordusu, saldırıların sadece “teröristlere” yönelik olduğunu iddia ediyordu. Ölen veya yaralanan birileri varsa, ayrım gözetmeksizin başına gelenleri hak etmiş silahlı eşkıyalar diye tanımlanıyordu. Neredeyse kimse bunun doğru olup olmadığını kontrol etmedi, Robert hariç. O arabayla bu aynı yerle bir edilmiş köylere gidip erkek, kadın ve çocukların ölü bedenlerini en açık detaylarıyla haberleştirdi ve hayatta kalanlarla röportaj yaptı.
Robert, özgür ve biraz anarşik atmosferiyle Beyrut’a yakışıyordu. Beyrut, her daim diken üstündeydi ve talih onlara bazen çok sert davranmış olsa da doğuştan hayatta kalan Lübnanlılarla, Filistinlilerle ve her türden sürgünle dolu bir yerdi. Onların acıları karşısında Robert’ın doğuştan gelen bir şefkati vardı, bu ıstıraba sebebiyet verenlere karşı da öfke doluydu. Şefkati bugünün kurbanlarıyla sınırlı değildi: Onlarca yıl, I. Dünya Savaşı sırasında Osmanlı Türklerinin yaptığı Ermeni Soykırımı hakkında yazdı. Ermenilerin toplu katliamına dair günlük ve belgeleri, başka muhabirlerin tarihçilere bırakılmasının daha iyi olacağını düşündüğü hikayeleri yayımladı.
Fakat Robert, günümüzün gelişmelerini ve elemlerini kataloglayan bir gazeteciden çok daha fazlasıydı. Bir gazeteci olduğu kadar, başka birçok kitabın yanı sıra “Büyük Medeniyet Savaşı: Ortadoğu’nun Fethi”ni de yazan bir tarihçiydi. Belfast’taki doktoramı asla tamamlamadım çünkü şiddet, akademik çalışmaya izin vermeyecek kadar yoğunlaşmıştı. Ama Robert, İrlanda’nın II. Dünya Savaşı’ndaki tarafsızlığı üzerine yazdığı tezle Trinity Koleji’nden doktorasını aldı. Demek istediğim, Robert “haber” yapan birinden çok daha fazlasıydı. Çünkü bütün atlattığı haberler ve ortaya çıkardıklarıyla gazeteciliği böyle bir derinlik taşıyordu ve birçok açıdan Robert “şimdinin tarihçisiydi”.
Shape Created with Sketch. Fotoğraflarla dünyadan haberler Hepsini göster 30 Fotoğraflarla dünyadan haberler
1/30 5 Kasım 2020 – ABD’nin Portland kentinde başkanlık seçimlerinde verilen tüm oyların sayılması talebiyle gösteri düzenlendi / Fotoğraf: AFP
5 Kasım 2020 – ABD’nin Portland kentinde başkanlık seçimlerinde verilen tüm oyların sayılması talebiyle gösteri düzenlendi / Fotoğraf: AFP 2/30 4 Kasım 2020 – ABD’de başkanlık seçimleri sonrası oy sayımı sürerken Oregon eyaletinin Portland kentinde protestocular düzenledikleri gösteride ABD bayrağı yaktı / Fotoğraf: AFP
4 Kasım 2020 – ABD’de başkanlık seçimleri sonrası oy sayımı sürerken Oregon eyaletinin Portland kentinde protestocular düzenledikleri gösteride ABD bayrağı yaktı / Fotoğraf: AFP 3/30 3 Kasım 2020 – Hindistan’ın başkenti Yeni Delhi’de sağcı Hindu partisi Hindu Sena üyeleri, ABD Başkanı Donald Trump’ın seçimleri kazanması için dua ediyor / Fotoğraf: Reuters
3 Kasım 2020 – Hindistan’ın başkenti Yeni Delhi’de sağcı Hindu partisi Hindu Sena üyeleri, ABD Başkanı Donald Trump’ın seçimleri kazanması için dua ediyor / Fotoğraf: Reuters 4/30 2 Kasım – Britanya’da hükümetin koronavirüs önlemleri kapsamında açıkladığı tecrit öncesinde halk süpermarketlere akın etti / Fotoğraf: Reuters
2 Kasım – Britanya’da hükümetin koronavirüs önlemleri kapsamında açıkladığı tecrit öncesinde halk süpermarketlere akın etti / Fotoğraf: Reuters 5/30 31 Ekim 2020 – Çin’in başkenti Pekin’de bir çocuk, eğlence parkında düzenlenen Cadılar Bayramı gösterisini izliyor / Fotoğraf: Reuters
31 Ekim 2020 – Çin’in başkenti Pekin’de bir çocuk, eğlence parkında düzenlenen Cadılar Bayramı gösterisini izliyor / Fotoğraf: Reuters 6/30 30 Ekim 2020 – Washington’da sanatçı Suzanne Brennan Firstenberg’in Kovid-19 nedeniyle hayatını kaybeden ABD’liler anısına beyaz bayraklarla hazırladığı çalışma, Robert F. Kennedy Stadyumu yakınında sergileniyor / Fotoğraf: AP
30 Ekim 2020 – Washington’da sanatçı Suzanne Brennan Firstenberg’in Kovid-19 nedeniyle hayatını kaybeden ABD’liler anısına beyaz bayraklarla hazırladığı çalışma, Robert F. Kennedy Stadyumu yakınında sergileniyor / Fotoğraf: AP 7/30 29 Ekim 2020 – Arjantin’in başkenti Buenos Aires’de yüzlerce kişi, kendilerini kaldıkları işgal evlerinden zorla çıkaran polisle çatıştı / Fotoğraf: AFP
29 Ekim 2020 – Arjantin’in başkenti Buenos Aires’de yüzlerce kişi, kendilerini kaldıkları işgal evlerinden zorla çıkaran polisle çatıştı / Fotoğraf: AFP 8/30 28 Ekim 2020 – Çin’in başkenti Pekin’de düzenlenen Çin Moda Haftası’nda bir model, ünlü bir markanın kreasyonlarını sergiliyor / Fotoğraf: Reuters
28 Ekim 2020 – Çin’in başkenti Pekin’de düzenlenen Çin Moda Haftası’nda bir model, ünlü bir markanın kreasyonlarını sergiliyor / Fotoğraf: Reuters 9/30 27 Ekim 2020 – Kırgızistan’ın başkenti Bişkek yakınlarındaki Taş Başat köyünde gençler, Orta Asya’nın geleneksel oyunlarından Kökbörü’de birbirleriyle yarışıyor / Fotoğraf: AP
27 Ekim 2020 – Kırgızistan’ın başkenti Bişkek yakınlarındaki Taş Başat köyünde gençler, Orta Asya’nın geleneksel oyunlarından Kökbörü’de birbirleriyle yarışıyor / Fotoğraf: AP 10/30 26 Ekim 2020 – Belarus’ta Devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko’nun istifası talebiyle başkent Minsk’de düzenlenen yürüyüşe Belarus Devlet Üniversitesi’nden öğrenciler ve öğretmenler de katıldı / Fotoğraf: AFP
26 Ekim 2020 – Belarus’ta Devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko’nun istifası talebiyle başkent Minsk’de düzenlenen yürüyüşe Belarus Devlet Üniversitesi’nden öğrenciler ve öğretmenler de katıldı / Fotoğraf: AFP 11/30 24 Ekim 2020 – Britanya’nın başkenti Londra’da düzenlenen Donald Trump karşıtı protestoda, ABD Başkanı’nın kuklasını giymiş bir gösterici bir inek kuklasına sahte hormon iğnesi yapıyor / Fotoğraf: Reuters
24 Ekim 2020 – Britanya’nın başkenti Londra’da düzenlenen Donald Trump karşıtı protestoda, ABD Başkanı’nın kuklasını giymiş bir gösterici bir inek kuklasına sahte hormon iğnesi yapıyor / Fotoğraf: Reuters 12/30 23 Ekim 2020 – Hindistan’ın Amritsar kentinde şirketler lehine kabul edilen tarım reformunu protesto eden çiftçiler, Başbakan Narendra Modi’nin kuklalarını yaktı / Fotoğraf: AFP
23 Ekim 2020 – Hindistan’ın Amritsar kentinde şirketler lehine kabul edilen tarım reformunu protesto eden çiftçiler, Başbakan Narendra Modi’nin kuklalarını yaktı / Fotoğraf: AFP 13/30 22 Ekim 2020 – ABD’nin başkenti Washington’da, Başkan Trump’ın Yüksek Mahkeme yargıçlığına aday gösterdiği Amy Coney Barrett’ın Senato’daki onay sürecini protesto eden Handmaid’s Tale dizisinin kostümlerini giymiş göstericiler gözaltına alındı / Fotoğraf: AFP
22 Ekim 2020 – ABD’nin başkenti Washington’da, Başkan Trump’ın Yüksek Mahkeme yargıçlığına aday gösterdiği Amy Coney Barrett’ın Senato’daki onay sürecini protesto eden Handmaid’s Tale dizisinin kostümlerini giymiş göstericiler gözaltına alındı / Fotoğraf: AFP 14/30 21 Ekim 2020 – Nepal’in başkenti Katmandu’da düzenlenen törende, Yaşayan Tanrıça Kumari halkı selamlıyor / Fotoğraf: AP
21 Ekim 2020 – Nepal’in başkenti Katmandu’da düzenlenen törende, Yaşayan Tanrıça Kumari halkı selamlıyor / Fotoğraf: AP 15/30 20 Ekim 2020 – ABD’de Wisconsin eyaletinin Milwaukee kentinde başkanlık seçimleri için erken oy verme süreci başladı / Fotoğraf: Reuters
20 Ekim 2020 – ABD’de Wisconsin eyaletinin Milwaukee kentinde başkanlık seçimleri için erken oy verme süreci başladı / Fotoğraf: Reuters 16/30 19 Ekim 2020 – Şili’de geçen yılki kitlesel protestoların yıl dönümünde Quilpue kentinde hükümet karşıtı göstericiler polisle çatıştı / Fotoğraf: Reuters
19 Ekim 2020 – Şili’de geçen yılki kitlesel protestoların yıl dönümünde Quilpue kentinde hükümet karşıtı göstericiler polisle çatıştı / Fotoğraf: Reuters 17/30 17 Ekim 2020 – Bir Azeri asker, Ermenistan’la çatışmalar sonucu geri alınan Cebrail kentinde Azerbaycan bayrağı asıyor / Fotoğraf: AFP
17 Ekim 2020 – Bir Azeri asker, Ermenistan’la çatışmalar sonucu geri alınan Cebrail kentinde Azerbaycan bayrağı asıyor / Fotoğraf: AFP 18/30 16 Ekim 2020 – ABD başkanlık seçimlerinde Demokrat Parti’nin adayı Joe Biden’ın destekçileri, Teksas’taki seçim etkinliğine Biden maskeleriyle katıldı / Fotoğraf: AP
16 Ekim 2020 – ABD başkanlık seçimlerinde Demokrat Parti’nin adayı Joe Biden’ın destekçileri, Teksas’taki seçim etkinliğine Biden maskeleriyle katıldı / Fotoğraf: AP 19/30 15 Ekim 2020 – Fransa’nın başkenti Paris’te sağlık çalışanları Kovid-19 vakalarındaki artışa rağmen hastanelerdeki personel sayısının artmamasını protesto etti / Fotoğraf: Reuters
15 Ekim 2020 – Fransa’nın başkenti Paris’te sağlık çalışanları Kovid-19 vakalarındaki artışa rağmen hastanelerdeki personel sayısının artmamasını protesto etti / Fotoğraf: Reuters 20/30 14 Ekim 2020 – Tayland’ın başkenti Bangkok’ta hükümet karşıtı göstericiler, 1973’teki öğrenci ayaklanmasının yıl dönümünde sokağa çıktı / Fotoğraf: AFP
14 Ekim 2020 – Tayland’ın başkenti Bangkok’ta hükümet karşıtı göstericiler, 1973’teki öğrenci ayaklanmasının yıl dönümünde sokağa çıktı / Fotoğraf: AFP 21/30 13 Ekim 2020 – Ermenistan sınırındaki çatışmalar sürerken Azerbaycan’ın Terter kentinde halk sığınaklarda bekliyor / Fotoğraf: AFP
13 Ekim 2020 – Ermenistan sınırındaki çatışmalar sürerken Azerbaycan’ın Terter kentinde halk sığınaklarda bekliyor / Fotoğraf: AFP 22/30 12 Ekim 2020 – Nablus’un Beit Dajan köyünde Yahudi yerleşimlerini protesto eden Filistinliler, İsrail güçlerinin attığı göz yaşartıcı gazın ortasında namaz kılıyor / Fotoğraf: AFP
12 Ekim 2020 – Nablus’un Beit Dajan köyünde Yahudi yerleşimlerini protesto eden Filistinliler, İsrail güçlerinin attığı göz yaşartıcı gazın ortasında namaz kılıyor / Fotoğraf: AFP 23/30 10 Ekim 2020 – Kuzey Kore’nin başkenti Pyongyang’da İşçi Partisi’nin kuruluşunun 75. yılı törenle kutlandı / Fotoğraf: AP
10 Ekim 2020 – Kuzey Kore’nin başkenti Pyongyang’da İşçi Partisi’nin kuruluşunun 75. yılı törenle kutlandı / Fotoğraf: AP 24/30 9 Ekim 2020 – ABD Başkan Yardımcısı Mike Pence, Nevada’daki seçim kampanyası etkinliğinde konuşuyor / Fotoğraf: Reuters
9 Ekim 2020 – ABD Başkan Yardımcısı Mike Pence, Nevada’daki seçim kampanyası etkinliğinde konuşuyor / Fotoğraf: Reuters 25/30 8 Ekim 2020 – Hong Kong’da Ocean Park Akvaryumu’ndaki yoga dersleri büyük ilgi görüyor / Fotoğraf: Reuters
8 Ekim 2020 – Hong Kong’da Ocean Park Akvaryumu’ndaki yoga dersleri büyük ilgi görüyor / Fotoğraf: Reuters 26/30 7 Ekim 2020 – Yunanistan’ın başkenti Atina’da aşırı sağcı Altın Şafak üyelerinin yargılandığı mahkemenin önünde faşizm karşıtı protestocularla polis arasında çatışma çıktı / Fotoğraf: AP
7 Ekim 2020 – Yunanistan’ın başkenti Atina’da aşırı sağcı Altın Şafak üyelerinin yargılandığı mahkemenin önünde faşizm karşıtı protestocularla polis arasında çatışma çıktı / Fotoğraf: AP 27/30 6 Ekim 2020 – Paris Moda Haftası’nda düzenlenen Chanel defilesinde modeller Virginie Viard’ın tasarımlarıyla podyumda yürüyor / Fotoğraf: Reuters
6 Ekim 2020 – Paris Moda Haftası’nda düzenlenen Chanel defilesinde modeller Virginie Viard’ın tasarımlarıyla podyumda yürüyor / Fotoğraf: Reuters 28/30 5 Ekim 2020 – Gazze’de maske takmış Filistinli bir çocuk, ABD Başkanı Donald Trump’ın yüzünde ayakkabı iziyle görüldüğü duvar resminin önünden geçiyor / Fotoğraf: AFP
5 Ekim 2020 – Gazze’de maske takmış Filistinli bir çocuk, ABD Başkanı Donald Trump’ın yüzünde ayakkabı iziyle görüldüğü duvar resminin önünden geçiyor / Fotoğraf: AFP 29/30 3 Ekim 2020 – Postdam’da Doğu ve Batı Almanya’nın birleşmesinin 30. yıldönümü etkinliğinde Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier ve eşi, Meclis Başkanı Wolfgang Schäuble ve eşi, Başbakan Angela Merkel ve Brandenburg Eyalet Başbakanı Dietmar Woidke bir araya geldi / Fotoğraf: Reuters
3 Ekim 2020 – Postdam’da Doğu ve Batı Almanya’nın birleşmesinin 30. yıldönümü etkinliğinde Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier ve eşi, Meclis Başkanı Wolfgang Schäuble ve eşi, Başbakan Angela Merkel ve Brandenburg Eyalet Başbakanı Dietmar Woidke bir araya geldi / Fotoğraf: Reuters 30/30 2 Ekim 2020 – Batı Şeria’daki Kfar Kaddum köyünde Yahudi yerleşimlerini protesto eden Filistinlilerle İsrail güçleri arasında çatışma çıktı / Fotoğraf: AFP
Aynı zamanda, heyecanlı bir enerjiyle fokurdayan, elinde not defteriyle insanları sorgulayıp gerçekte ne olduğunu soruştururken sık sık ağırlığını bir ayağından diğerine kaydıran olağanüstü bir gazeteciydi elbette. Hiçbir şeyi çantada keklik görmedi, böyle görenleri de çoğu zaman açıkça ayıpladı. Eski bir gazeteci tabiri olan “resmi olarak reddedilene kadar hiçbir şeye inanma” sözünü o icat etmemişti; ama bu tabirin verdiği kuşkucu mesajla hemfikir olma yanlısıydı. Doğruluğunu kanıtsız kabul etmeye davet edildiğimiz, adı verilemeyen “resmi kaynaklar” ve diplomatlarla dostluk kurmaya çalışan gazetecilere kuşkuyla bakardı.
Kimisi eleştirilerine şaşkın bir içerlemeyle yanıt verirdi. 1991’de ABD önderliğindeki Kuveyt’in karşı işgali esnasında, Amerikalı bir iliştirilmiş gazeteci Robert’ın olayları yanlı bir şekilde aktardığından yakınmış, bu olayların bilgisinin resmi olarak onaylanmış bir muhabirler “havuzuyla” sınırlı kalması gerektiğini söylemişti. 1980’lerin başında Londra’da yaşayan başka bir Amerikalı gazeteci, bir defasında bana Robert’ın muhteşem bir yazar ve muhabir olduğunu ama ismini duyunca yüzünü ekşiten meslektaşlarının sayısı karşısında şaşkına döndüğünü söylemişti. Anlatırken “Bunun hakkında düşündüm ve bence bunun nedeni yüzde 80 kendi adlarına duydukları katışıksız kıskançlık” demişti.
Robert 1989’da, bense I. Körfez Savaşı’nın arifesinde 1990’da The Independent’a katıldıktan sonra birbirimizi daha çok görmeye başladık. Çatışmalar sırasında ben çoğunlukla Irak’taydım, Robert’sa Kuveyt’te. 12 yıl sonra, Saddam Hüseyin’in devrilmesinin ardından Bağdat’ta buluştuk ve birlikte, çölün üzerinden Ürdün’e doğru arabayla yola çıktık. Sınırın Ürdün tarafında uzun süre durdurulduğumuzu hatırlıyorum. Çünkü Robert, Irak’ın güneyindeki Basra’da bir polis karakolunun yıkıntıları arasından Saddam’ın şehirdeki gaddar emniyet amirine astları tarafından doğum günü vesilesiyle yazılmış methiyelerle dolu şiirleri içeren bir dosya almıştı. Ürdünlü yetkililerden bazıları bu ödlekçe hediyeleri son derece gülünç bulmuştu; ama diğerleri belgelerin esrarengiz olduğunu düşündü ve geçmemiz için resmi iznin gelmesini beklerken bizi o kasvetli sınır karakolunda saatlerce bekletti.
Yaşlandıkça yakınlaştık. 2011’de sözde Arap Baharı’nın olumlu sonuçları hakkında benzer şüphelerimiz vardı, ikimiz de 2003’te Irak’ın işgaline dair benzer bir iyimserliğin yarattığı şiddet galeyanını görmüştük. Siyasetçiler arasında ve medyada genel kanı buyken ikimiz de Beşşar Esad ve rejiminin düşeceğine inanmıyorduk. Bu kanının aksi yönde bir şey söylemek, anında Esad destekçisi olarak hedef alınmak demekti. Makul yol bu ithamları görmezden gelmekti. Robert’la aşırı tepki göstermemek ve dolayısıyla bu incelikten yoksun uydurma masallara tutunacak dal sağlamamak için birbirimize öğüt verirdik.
Son 15 yıldır neredeyse haftada bir, dünyanın durumundan kendi hayatlarımıza kadar her şey hakkında konuştuk, telefon görüşmelerini düzenli e-postalarla tamamladık. Krizleri ve savaşları anlatmakla geçen bir hayat onu, felaketlerle doğrudan deneyimi daha az olanlara kıyasla koronavirüs pandemisine daha felsefi yaklaşır hale getirmişti. Ondan aldığım son e-postalardan birinde “Aniden kaplan kesilmediği takdirde Kovid-19, tıpkı araba kazaları, kanser veya savaşlar gibi, insan hayatı için sadece başka bir risk olarak görülecek” diye yazmıştı.
İnsanlar hastalıklarla, adaletsizlikle ve kederle illa mücadele etmez. Onlar sadece hayatta kalır ve her şeye rağmen devam ederler.
https://www.independent.co.uk/voices/robert-fisk-iraq-2003-patrick-cockburn-the-troubles-b1539514.html
Independent Türkçe için çeviren: İrem Oral
Yorumlar kapatıldı.