Son dakika haberlere göre, Azerbaycan ordusu işgal altındaki topraklarını kurtarmak için başlattığı kararlı ilerleyişini sürdürüyor. Bombardıman seslerinin kesilmediği Dağlık Karabağ savaşında otuz dördüncü güne girilirken, sözde Dağlık-Karabağ lideri Arayik Harutyunyan, Azerbaycan güçlerinin önemli ve tarihi bir kent olan Şuşa’dan sadece 5 kilometre uzakta olduklarını söyledi, Ermenilere, şehri savunmaları çağrısı yaptı. İşte son dakika haberinin detayları…
Bombardıman seslerinin kesilmediği Dağlık Karabağ savaşında otuz dördüncü güne girilirken, Azerbaycan ordusu, ateşkese rağmen cephenin farklı istikametlerinde gece boyunca Azerbaycan askerlerine ve yerleşim birimlerine ateş açan Ermenistan güçlerine kayıplar verdirmeye devam ediyor
2
Azerbaycan Savunma Bakanlığından yapılan açıklamada, çatışmaların, ağırlıklı olarak cephenin Ağdere, Hocavend ve Gubadlı yönlerinde devam ettiği belirtildi.
3
Ermenistan ordusunun saldırı girişimlerinin önlendiği, dün gün boyu ve bugün gece saatlerinde cephenin farklı bölümlerinde Ermenistan ordusuna ait 2 Su-25 uçağı, 3 T-72 tankı, 1 zırhlı piyade aracı, 2 “Smerç” ve 1 “Grad” füze sistemi, 10 farklı tipte top, 2 Gvozdika kundağı motorlu obüs, 1 OSA uçaksavar, 1 P-18 radar aracı ve 4 otomobilin imha edildiği, çok sayıda askeri personelin etkisiz hale getirildiği kaydedildi. Cephenin, Azerbaycan ordusunun kontrolünde olduğu vurgulandı.
4
Çatışmalarda Ermenistan’ın 1. Ordu Komutan yardımcısı Albay Artur Sarkisyan ve 18. Motorlu Tüfek Tümeni muhabere şefi Binbaşı Aram Gazaryan öldürüldü. 1. Genel Ordu’nun topçu dairesi subayı, 2. motorlu piyade alayının komutanının da kayıp olduğu ifade edildi.
5
Öte yandan Milli Savunma Bakanlığı, Azerbaycan tarafından Ermenistan’a ait düşürülen uçak sayısının 5’e yükseldiğini açıklarken; Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Azerbayi mevkidaşı Ceyhun Bayramov ile Yukarı Karabağ konusunu telefonda konuştu.
6
Ermenistan’ın düzenlediği misket bombası saldırısında hayatını kaybeden Azerbaycanlı 21 sivil farklı köylerde düzenlenen cenaze töreniyle son yolculuklarına uğurlandı. Saldırı sırasında eşiyle doktordan çıkıp eczaneden ilaç almak isterken misket bombasının isabet etmesi sonucu ölen 51 yaşındaki Fazıl Hacıyev de toprağa verilenler arasındaydı.
7
ALİYEV: BÖLGEDEKİ DÜZENİ BÜYÜK ÖLÇÜDE DEĞİŞTİRDİK
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, bölgede yeni gerçeklerin oluştuğunu, Türkiye, İran, Rusya ve İran arasında farklı formatlarda işbirliğinden söz edilebileceğini ifade etti.
8
Rus basınına konuşan Aliyev, Dağlık Karabağ krizinin çözümünden sonra bölgedeki jeopolitik durumun nasıl gelişeceğine ilişkin düşüncelerini aktardı.
9
Aliyev, “Gelecekte durum elbette kriz öncesindekinden farklı olacak. Bölgedeki jeopolitik düzeni büyük ölçüde değiştirdik. Değişti ve birçok klişe geçmişte kaldı” dedi.
10
Aliyev, “Bugün bölgemizde, buraların gündemini belirleyen, işbirliğini hedefleyen önde gelen siyasetçiler arasında çok olumlu bir işbirliği formatının geliştiğini düşünüyorum. Bugün Türkiye, İran, Rusya, Azerbaycan arasında hem üçlü hem ikili formatlarda aktif işbirliği olduğundan söz etmek mümkün. Bizim de üçlü formatta işbirliğimiz var” dedi.
11
Gelecekte dörtlü formatta çalışacakları zamanların da olacağını belirten Aliyev, bunun bölgedeki güvenliği güçlendirmek bakımından doğal olacağını söyledi.
12
EN ÖNEMLİ ZAFERE SADECE 5 KİLOMETRE KALDI
Sözde Dağlık-Karabağ lideri Arayik Harutyunyan, Azerbaycan güçlerinin önemli ve tarihi bir kent olan Şuşa’dan sadece 5 kilometre uzakta olduklarını söyledi.
13
Arayik Harutyunyan, şehri ele geçirmek isteyen Azerbaycan ordusunun ilerleyişini sürdürdüğünü belirtti. Harutyunyan kentin tarihi katedrali dışında kaydettiği video mesajında tüm Ermenilere, şehri savunmaları çağrısı yaptı.
14
Harutyunyan’ın mum dikip adak dilediği de görüldü. Azerbaycan ordusunun Şuşa’yı almaya yakın olduğunu belirten Harutyunyan, “Şuşa’yı kontrol eden Karabağ’ı kontrol eder” dedi.
15
Harutyunyan, “Sevgili yurttaşlarım, 1992’de muzaffer yürüyüşümüz Şuşi’nin kurtarılması ile başladı, şimdi ise onun koruması şartına bağlı. Düşman Şuşi’ye birkaç kilometre, en fazla 5 kilometre uzaklıkta bulunuyor. Azerbaycan ordusunun nihai hedefi şehri ele geçirmektir. Tabiri caizse, Şuşa’ya sahip olan Artsah’ın (Karabağ’ın) da sahibidir” diye konuştu.
16
Şuşa’nın ele geçirilmesi halinde, Azerbaycan ordusu Dağlık Karabağ’da 27 Eylül’de çatışmaların başlamasından bu yana en önemli zaferini elde etmiş olacak.
17
MEVZİLERİ TERK ETTİLER
Uluslararası uzmanlar, yeni kazılmış mevzilerin keskin nişancı silahlarının da bırakılarak terk edildiği görüntülerin durumu gözler önüne serdiğini söylüyor.
18
Azerbaycan Savunma Bakanlığı, silahlı insansız hava araçları (SİHA) Bayraktar TB2’lerin imha ettiği Ermenistan hedeflerinin görüntülerini Twitter hesabından yayınladı.
19
Arka arkaya yayınlanan görüntülerde vurulan topçu bataryaları ve zırhlı araçlar, saldırıdan kaçmaya çalışan askerler, yok edilen mevziden koşarak çıkanlar da var.
20
Ermenistan Savunma Bakanlığı, Ermenistan’a ait iki Su-25 savaş uçağının vurularak düşürüldüğünü resmen duyurdu. Geçen hafta da yine Ermenistan’ın bir Su- 25’i daha düşürülmüştü.
21
Ermenistan ordusu bu sabah da yine şehir merkezlerini bombardımana tuttu, Azerbaycan Savunma Bakanlığı Terter ve Goranboy’a top mermilerinin düştüğünü bildiriyor.
22
Azerbaycan yerel medyası, Berde şehir merkezini hedef alan füze saldırısının güvenlik kameraları tarafından yayınlanan görüntülerini ekrana getirdi. 21 sivilin can verdiği, onlarcasının yaralandığı saldırı anında bir mağazanın içinde olanların yaşadığı dehşet kameralara yansıdı.
23
Arka arkaya patlama sesleri duyulurken bir yaralının mağaza kapısında yere yığıldığı, içeridekilerden birinin de masa altına saklandığı görüldü.
24
Birleşmiş Milletler (BM), 27 Eylül tarihinden bu yana süren çatışmalarda 130 binden fazla insanın evlerini terk etmek zorunda kaldığını açıkladı, sivilleri hedef alan saldırıları kınadı.
25
Üçüncü ateşkes kararının verildiği Washington ziyaretinde kabul edilen Cenevre görüşmesi, yarına ertelendi. BBC’ye bilgi veren Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı, bakan Ceyhun Bayramov’un Ermenistanlı mevkidaşıyla yarın bir araya geleceği bilgisini verdi.
26
Dünya medyası, Dağlık Karabağ savaşını manşetten veriyor. The Economist’e göre, tarihsel olarak karışık bölgede devam eden çatışma, korku ve endişeyle besleniyor.
27
Dergi, Dağlık Karabağ’ı pek çok kişinin ‘haritalayamayabileceğini’ ancak bölgenin ‘dünyanın unutulmuş bir bölümünde’ geniş kapsamlı sonuçları olabilecek bir çatışma tehdidi oluşturduğunu yazdı. The Economist, önceki liderlerin aksine Ermenistan’ın şu anki ‘popülist’ Başbakanı Nikol Paşinyan’ın Dağlık Karabağ krizinde kışkırtıcı bir söylem koymaya çalıştığını belirtiyor.
28
“Dağlık Karabağ’da olup bitenlerin kaderi ‘çok uzakta oynanan’ jeopolitik oyunlara bağlı” diyen Economist, “Şimdi her iki tarafta savaşan askerlerin çoğu çatışmanın kendisinden daha genç” ifadesini kullanıyor.
29
Financial Times ise, “Dağlık Karabağ sorunu bir dönüm noktasına yaklaşıyor” analizini yapıyor. Financial Times’a göre, Azerbaycan modern silahlar ve yöntemlerle savaşırken, Ermenistan 30-40 yıl önceki Sovyetler Birliği’nin tekniklerine ve doktrinlerine dayanıyor.
30
İngiltere’deki Royal United Services Enstitüsü’nde araştırmacı olan Jack Watling, “Bir taraf modern silahlar, diğeri 1970’ler ve 1980’lerdeki silahlar kullanıyor” diyor.
31
Amerika Birleşik Devletleri CNA Merkezi Rus Araştırmaları Programı direktörü Michael Kofman ise, “Azerbaycan Türkiye ve İsrail’den temin ettiği silahlarla önemli bir avantaj elde etti. Ermenistan’ın genel olarak söz konusu silahlara karşı kendilerini savunamayan tank ve topçu güçlerini konuşlandırdığını görüyorsunuz” ifadesini kullanıyor.
32
Rus medyası ise, İran ve Pakistan da dahil olmak üzere Dağlık Karabağ sorununu analiz ediyor. Izvestia gazetesi, İran’ın son arabuluculuk girişimine bakıyor.
33
Yayına göre, İran’ın çatışan taraflarla olan iyi ilişkileri cesaret verici. Bölge ülkelerini ziyaret etmeye başlayan İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Abbas Arakçi’nin ilk durağı, Azerbaycan’ın başkenti Bakü oldu.
34
İşgal altındaki Dağlık Karabağ yönetimi şimdiye kadar 59’u son 24 saatte 1068 askerinin savaşta öldüğünü açıkladı. Ancak uluslararası gözlemciler gerçek sayının binlerce olduğunu belirtiyor.
35
Azerbaycan ile Ermenistan arasında ilk insani ateşkes anlaşmaları 10 ve 17 Ekim tarihlerinde Rusya’nın arabuluculuğuyla yapılmıştı. Üçüncü ateşkes ise 26 Ekim Pazartesi günü başladı ancak beş dakikada havaya uçtu.
36
Dağlık Karabağ’daki çatışmalar 27 Eylül Pazar günü sabah saatlerinde Ermenistan’ın ateşkes ihlaliyle başladı. Dağlık Karabağ, Birleşmiş Milletler (BM) ve uluslararası toplum tarafından Azerbaycan’ın bir parçası olarak tanınıyor. Ancak Azerbaycan’ın topraklarının yaklaşık yüzde 20’sine denk gelen Dağlık Karabağ ve civarındaki bazı bölgeler, 1990’ların başından bu yana Ermenistan işgali altında bulunuyor. Bölgede 1991 yılında ‘Dağlık Karabağ Cumhuriyeti’ ilan edildi. Ancak burayı uluslararası alanda Ermenistan dahil hiçbir ülke tanımış değil.
37
Güney Kafkasya’da 4 bin 400 kilometrekarelik bir alanı kapsayan Dağlık Karabağ (Yukarı Karabağ), Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki en büyük sorun olarak yıllardır çözüm bekliyor. Peki, ikisi de eski Sovyetler Birliği ülkesi olan Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki Dağlık Karabağ sorununun tarihçesi ne? ‘Dağlık Karabağ’ bölgesinin kelime kökeni birkaç farklı dilin karışımından oluşuyor. İsminin içinde bulunan birkaç dil bile, bölgenin tarih boyunca farklı kültürler arasındaki geçişkenliğe nasıl maruz kaldığını başlıbaşına gösterir nitelikte.
38
İngilizcesi Nagorny (ya da Nagorno) Karabakh. ‘Nagorny’ kelimesi Rusçada ‘dağlık’ (нагорный), anlamına geliyor. Azerbaycancada da, tıpkı Türkçe’deki gibi ‘dağlık’ anlamına gelen ‘dağlıq’ ya da ‘yukarı’ anlamına gelen ‘yuxarı’ kelimeleri ile anılıyor. Karabağ ise, Türkçe ve Farsçada ortak bir kelime olup, ‘siyah bahçe’ demek.
39
Azerbaycan ve Ermenistan’ın 1922’de Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’ne katılmasıyla Dağlık Karabağ, kabullenilmiş görünen, ancak Ermeniler tarafından benimsenmeyen bir yapıya evrildi. 1923’te Azerbaycan Cumhuriyeti’ne bağlı otonom bölge statüsü verilen Dağlık Karabağ’da, bölgede yaşayan etnik Ermenilerin, Azerbaycan yönetiminden duydukları rahatsızlığı zaman zaman gündeme getirmelerine rağmen, Sovyet sisteminin durma noktasına geldiği 1980’lerin sonuna kadar statüko korundu.
40
Sovyetler Birliği’nin son lideri Mihail Gorbaçov’un tıkanan sistemin önünü açmak için 1985’te başlattığı açıklık (glasnost) ve yeniden yapılanma (perestroika) süreciyle beraber, Kafkasya’nın bütün sorunlu alanları gibi Dağlık Karabağ da gün ışığına çıktı. Sovyet yönetiminin her geçen gün zayıflayan otoritesini değerlendiren Dağlık Karabağ Otonom Yönetimi, 1988’de Ermenistan Cumhuriyeti’ne bağlanmayı talep etti. Bu talep karşılık bulmazken Azerbaycan ile Ermenistan’ın 1991’de bağımsızlıklarını ilan etmelerinin akabinde Dağlık Karabağ Ermenilerinin ayrılma girişimleri de yoğunlaştı.
41
Bu dönemde Karabağ’daki Azeri nüfusu zorunlu göçler nedeniyle yüzde 20’ye kadar düşmüştü. 10 Aralık 1991’de yapılan ve bölgede kalan Azerilerin boykot ettiği referandumda Ermeniler, Azerbaycan’dan ayrılmak için oy kullandı. Referandumun ardından Dağlık Karabağ’ın bağımsızlığı ilan edildi, ancak bu girişim uluslararası toplumda karşılık bulmadı. Ermenistan ordusunun desteklediği Dağlık Karabağ Ermenileri ile bölgede yaşayan Azeriler arasındaki gerilim, bağımsızlık ilanıyla gittikçe yükseldi. Çıkan çatışmalar, 1992’de Ermenistan ordusu ve Dağlık Karabağlı Ermeniler ile Azerbaycan ordusu arasında sıcak savaşa dönüştü.
42
Dağlık Karabağlı Ermeniler, savaş sonunda bölgenin tümünün kontrolünü ele geçirdikleri gibi komşu yedi bölgeyi (rayon) de işgal ettiler. Böylelikle Dağlık Karabağ ile Azerbaycan’ın doğrudan temas noktaları oldukça sınırlandı. Dağlık Karabağ sorunu akademik çevrelerde yıllardır ‘donmuş çatışma’ olarak nitelendiriliyordu. Aralıklarla devam eden çözüm müzakerelerine rağmen hem Dağlık Karabağ-Azerbaycan temas hattında hem de Azerbaycan-Ermenistan sınırında, karşılıklı ateşkes ihlalleri sık sık tekrarlanıyor. 2014’ün Ağustos ayında 20 yılın en kanlı çatışmaları yaşandı. Dağlık Karabağ sınırında iki gün süren çatışmalarda 13 Azerbaycan askeri yaşamını yitirdi. Ermenistan Savunma Bakanlığı da 20 askerinin öldüğünü açıkladı.
43
Yarım milyon mülteci Azerbaycan ve Ermenistan’a sığındı, yaklaşık bir milyon insan zorla yer değiştirmek zorunda kaldı. Dağlık Karabağ çatışmaları başlamadan önce varolan bazı kasaba ve köyler tamamen terk edildi ve harabeye döndü. Azerbaycan topraklarının yüzde 14’ünden fazlası halen işgal altında. Azeriler bölgenin tarihsel olarak kendi kontrolünde olduğunu ve dolayısıyla kendilerine ait olduğunu söylüyor; Ermeniler ise bölgede hep Ermenilerin yaşadığını ve Azeri yönetiminin gayrimeşru olduğunu savunuyor.
44
İç mesele olarak görüldüğünden dış müdahale konusunda diğer devletler gönülsüz davrandı. İhtilaf, Azerbaycan ve Ermenistan arasında yaşanması dolayısıyla 1992’den itibaren devletlerarası bir hale büründü. Azerbaycan’da savunma harcamaları 2003’ten bu yana her yıl yaklaşık yüzde 50 oranında arttı. 2012’de savunma harcamaları, Azerbaycan’ın toplam kamu harcamalarının beşte birini oluşturur hale geldi. Ermenistan da Rusya’nın yardımıyla cephaneliğini genişletti.
45
Tam sayılar net olarak bilinmemekle beraber, küçük yerleşimler ile Laçin ve Kelbecer’in nüfusunun toplamda yaklaşık 14 bin kişi olduğu sanılıyor. AGİT Minsk Grubu eş başkanlarına göre 2005 yılından bu yana nüfusta belirgin bir artış yok. Bölgeye yerleşen etnik Ermeniler altyapıya, ekonomik faaliyetlere ve kamu hizmetlerine kısıtlı bir erişime sahip. Birçoğunun kimlik belgeleri de eksik.
46
Sorunun en zayıf yeri 175 kilometre uzunluğundaki temas hattı. Mayın tarlalarıyla dolu bu hat, Birinci Dünya Savaşı siperlerini andırıyor. Temas hattına Ermeni tarafından 30 bin, Azerbaycan tarafından ise bu sayıdan biraz daha fazla asker konuşlandırılmış durumda. AGİT Minsk Grubu aracılığıyla yürütülen müzakereler zorlu geçiyor; zira liderler uzlaşıya yaklaşsa da ülkelerinde kamuoyunun isteklerini karşılayamama endişesiyle geri adım atıyor. Dağlık Karabağ Azerileri ve Ermenileri sürece etki edemiyor. Ermenistan ve Azerbaycan kamuoyunun süreç üzerinde, bölgenin yerlilerinden daha çok etkisi var.
47
İlk yorum yapan siz olun