Son günlerde yine Ayasofya caminin ibadete açılması konusu gündemde. Şu bir gerçek ki, konu yıllar geçse de gündemden hiçbir zaman düşmedi.
İstanbul’un fethinin sembolü olan Ayasofya Camii, İstanbul’un fethinden önce Bizans’ın en önemli kiliselerinden biriydi. Emeviler, Abbasiler, Selçuklular ve nihayet Osmanlılar fütuhatı dönemlerinde bir çok kilisenin camiye tahvil edildiği gibi, İstanbul’un fethiyle beraber Ayasofya da camiye tahvil edilmişti.
Esasen Ayasofya, dünyanın en mühim tarihi miraslarından biridir. Onu ilk inşa eden Hıristiyanlar kadar, Müslümanlar için de tarihte hep mühim bir statüye sahip olmuştur.
Ayasofya kilise olarak inşa edildi.
Ayasofya, Doğu Roma İmparatoru Justinianos (527-565) tarafından, dönemin iki önemli mimarı olan Miletos’lu (Milet) İsidoros ile Tralles’li (Aydın) Anthemios’a yaptırılmıştır. Tarihçi Prokopios’un aktardığına göre, 23 Şubat 532 yılında başlayan inşaat, 5 yıl gibi kısa bir sürede tamamlanmış ve kilise 27 Aralık 537 yılında törenle ibadete açılmıştır.
Kaynaklarda, Ayasofya’nın açılış günü İmparator Justinianos’un, mabedin içine girip, “Tanrım bana böyle bir ibadet yeri yapabilme fırsatı sağladığın için şükürler olsun” dedikten sonra, Kudüs’teki Hz. Süleyman Mabedi’ni kastederek “Ey Süleyman seni geçtim” diye bağırdığı söylenir.
Ayasofya Doğu Roma İmparatorluğu’nun İstanbul’da yapmış olduğu en büyük kilise olup aynı yerde üç kez inşa edilmiştir. İlk yapıldığında Megale Ekklesia (Büyük Kilise) olarak adlandırılmış, 5. yüzyıldan itibaren ise Ayasofya (Kutsal/İlahi Bilgelik demektir.) olarak tanımlanmıştır. Ayasofya Doğu Roma İmparatorluğu boyunca hükümdarların taç giydiği, başkentin en büyük kilisesi olarak katedral işlevi görmüştür.
Ayasofya Cami’ye tahvil edildi.
Ayasofya, Fatih Sultan Mehmed’in (1451-1481) 1453’te İstanbul’u fethetmesiyle, Feth’in sembolü olarak camiye çevrilmiştir.
Fetihten hemen sonra yapı güçlendirilerek en iyi şekilde korunmuş ve Osmanlı Dönemi ilaveleri ile birlikte cami olarak varlığını sürdürmüştür. Yapıldığı tarihten itibaren çeşitli depremlerden zarar gören yapıya, hem Doğu Roma, hem de Osmanlı Döneminde destek amacıyla payandalar yapılmıştır. Mimar Sinan tarafından yapılan minareler ise aynı zamanda yapıda destekleyici payanda işlevi görmektedirler.
Ayasofya Müze yapıldı.
Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra Bakanlar Kurulu’nun 24 Kasım 1934 tarih ve 7/1589 sayılı kararıyla müzeye çevrilmiştir.
Ayasofya, 1 Şubat 1935’te, müze olarak ziyaretçilere açıldı.
Ayasofya’da hangi dini ibadetler yapıldı?
Miladi 537’ den 1453’e kadar kilise olması nedeni ile Hristiyanlar ibadet etti.
1 Haziran 1453 te Fatih Sultan Mehmet ilk defa Cuma namazı kıldırdı. Bu namaz ile Ayasofya Kilisesi, camiye tahvil edildi. 1935’e kadar resmen cami olarak ibadete devam edildi.Reklam
1 Şubat 1935’te müze yapılmasından sonra; 5 Temmuz 1967’de İstanbul’u ziyaret eden Katolik Hristiyanların lideri Papa 6. Paul, Ayasofya’ ya giderek dua etti.
Bunun üzerine bir gün sonra, Milli Türk Talebe Birliği yöneticileri de tepki olarak Ayasofya Müzesi’nde namaz kıldı. Bu olay üzerine Ayasofya’nın statüsüyle ilgili ilk ciddi tartışmalar yaşandı.
Yaklaşık 25 yıl sonra, 1991’de, (1. Mahmut döneminde Ayasofya’nın ana binasının dışında, padişahların dinlenmesi, abdest alması için yapılmış olan) Hünkar Kasrı ibadete açıldı. Buraya Ekim 2016’da bir imam da atandı. Halen Hünkar Kasrı’nda günde beş vakit namaz kılınıyor, ezan okunuyor.
1967’deki son Papa ziyaretinden yıllar sonra, Kasım 2014’te Papa Francis, İstanbul ziyareti sırasında Sultanahmet Camii ve Ayasofya’yı da ziyaret ederek dua etti ve müze müdüründen restorasyon çalışmalarıyla ilgili bilgi aldı.
2006’da Hristiyan ve Müslüman müze çalışanları için bir ibadet odası açıldı.
13 Mayıs 2017’de, Anadolu Gençlik Derneği’nin organize ettiği bir grup, Ayasofya’nın önünde sabah namazı kıldı.
21 Haziran 2017’de de Diyanet İşleri Başkanlığı, Ayasofya’da Kadir Gecesi programı düzenledi. Program, devlet kanalı TRT’de canlı yayınlandı.
Ayasofya, ‘UNESCO’ da ‘Ayasofya Kilise, Cami, Müzesi’ ismi ile kayıtlıdır.
Bu isimden hareketle Ayasofya’ya bir teklifimiz var.
Şimdi ilk defa kilise olarak inşa edildiği için Hıristiyanların kilise olarak kullanılması talepleri var.
Bütün Müslümanlarla birlikte, 1453’ten bu yana cami olarak kullanıldığı ve İstanbul’un fethinin sembolü olduğu için haklı olarak Türkiye kamuoyu da yeniden camii olmasını talep ediyorlar.
Diğer seküler kesimler burası dünyanın kültürel mirasıdır diyerek ve bizzat Atatürk tarafından müzeye çevrildiği için, müze olarak devam etmesini talep ediyorlar.
Pekiyi bu taleplerin üçüne birden cevap vermek ve karşılamak mümkün mü?
Bizce mümkün.
Şöyle ki; İzmir, Çeşme/ Alaçatı Cami’indeki uygulamada bunun örneği var. Bu cami, kiliseden 1924 mübadelesinde camiye tahvil edilmiştir.
Alaçatı Ulu Camide müslümanların namaz kıldıkları alanın, Doğu kısmında (2014’te İzmir Müftülüğü’ne bu cami için bir rapor hazırlamak için gittiğimde gördüm) bir perde ile bölünmüş ve bir kilisede en önemli bölüm olan ‘Apsis’ hiç dokunulmamış, bütün unsurları muhafaza edilmiş.
Kasım 2014’te Papa Francis, devlet izni ile burada ayin yönetmiştir.
Halen bu camide beş vakit namaz kılındığı gibi burayı ziyaret eden Hrıstiyan turistler de Apsis bölümünde dua edebilmektedirler.
Ayrıca İzmir’in Tire ilçesinde alt kısmı kilise, üst kısmı cami olan bir mabet daha vardır.
Teklifimiz:
Ayasofya cami olarak mutlaka ibadete açılmalı. Egemenliğin gereği de budur.
Ancak dünyadan gelebilecek tepkilere karşılık, nasıl ki, 1991’de (iç kamuoyundan, Ayasofya’nın ibadete açılması için gelen taleplere yönelik) Hünkar Kasrı namaz kılınması için tahsis edildiği gibi;
Ayasofya’nın müştemilatında bir bölüm (şu anda Hrıstiyanların dua ettiği bir mekan var veya yeniden düzenlenerek daha uygun bir mekan) tahsis edilerek;
Ana kubbe altında Müslümanların, müştemilatında Hrıstiyanların ibadet ettikleri; turistlerin de müze olarak ziyaret ettiği Ayasofya Camii düzenlemesi yapılabilir.
Vesselam.
İlk yorum yapan siz olun