New York merkezli La Ermandad Sefaradi’nin (Amerikan Sefarad Kardeşliği) düzenlediği 5 haftalık online Ladino dersi bu hafta sona erdi. Dijital Akademi projesinin parçası olarak düzenlenen dersin eğitmeni New York Eyalet Üniversitesi’nde Hispanik Dilbilimi öğretim üyesi olan Bryan Kirschen’di. Her Pazartesi ABD Doğu Yakası saati ile 8’de başlayan bir saatlik dersler Zoom üzerinden yapıldı. Derse katılanlar arasında birçok Türkiyeli de vardı.
ABD’de bazı üniversitelerde daha önce Ladino dersleri verilmişti ancak böyle büyük bir online ders ilk kez yapıldı. Başlangıç seviyesi için tasarlanan ders ilk haftasında ser ve estar (olmak) fiilerinin çekimlerinden, nerelisin, adın ne gibi sorulardan başladı. Sonraki haftalarda ise sesler, sayılar, severim/sevmem gibi kalıplar işlendi. Dördüncü haftada ise bir Ladino-İngilizce karışık bir tiyatro oyununun kısaltılmış hali okundu. Bu konuları öğrenirken Kirschen zengin Sefarad müzik birikiminden de yararlandı ve Ocho Kandelikas’dan Ken Supiense‘ye birçok şarkıya da derslerinde yer verdi.
Tehdit Altında Ama İlgi Var
Ücretsiz ve herkese açık olarak gerçekleşen derse yoğun bir ilgi vardı. İlk hafta yüz elli civarı katılımcıyla başlayan ders giderek büyüyerek iki yüz katılımcının üzerinde bir noktaya vardı. Ders boyunca Kirschen Zoom üzerinden öğrencilerin hem sorularını yanıtladı hem de okumalarda katılımı sağladı. Derse olan katılım, aileden çocuğa transferi son 50 yılda ciddi olarak yıpranan ve UNESCO tarafından tehdit altında olarak sınıflandırılan Ladino’ya hala hatırı sayılır bir ilgi olduğunu açıkça ortaya koydu. Katılımcılar arasında Yahudi olan ve olmayan, Sefarad olan ve olmayan birçok kişi vardı. Bunların azımsanmayacak bir kısmı da Yahudi olan ve olmayan Türkiyelilerden oluşuyordu. (Yazar da bu katılımcılardan biriydi)
Şu anda yurtdışında yaşayan bir Sefarad Türkiyeli bir katılımcı daha önce de Ladino’yla biraz deneyimi olduğunu ve önceden İspanyolca öğrendiğini söyledi. Onun için “Kuzey Amerika’da genç Aşkenazlar arasındaki Yiddish Revival hareketi Ladino’ya olan ilgimin artmasını sağladı. Ama daha önce de az da olsa ilgileniyordum.” Katılımcı dersin internet üzerinden oluşundan genel olarak memnun kaldığını söyledi: “Güzel buldum. Yeni normal sonuçta. Okulda da bu sekilde eğitim alıyoruz bazı dersler de. Ladino kapsamında ise dünyadan farklı Ladinosevenler ve diger Sefaradlar ile tanışma imkanı oluyor.”
“Hayatımızın farkında olmadan kullandığımız bir parçası”
Derse katılan Övgü Ülgen, Ladino’ya olan ilgisinin hem şahsi merakıyla hem de akademik ilgisiyle bağlı olduğunu söyledi. Kanada’daki Sefaradların sosyal entegrasyonu ve hayat hikayeleri üzerine doktora çalışması yürüten Ülgen daha önce Ladino bilmediğini, Fransızca ve Türkçe’den geçen çok kelime olan bu dili öğrendikçe daha da sevdiğini söyledi. Dersin işleyişini profesyonel ve eğitmen Kirschen’i çok başarılı bulduğunu ekleyen Ülgen “Çok memnum kaldım açıkçası” diye fikrini özetledi. Dersi Twitter’dan duyduğunu söyledi.
Derse katılan bir başka Türkiyeli Erez Aji, çocukluktan beri Ladino’nun etrafında olduğunu söyledi. “Babamın Ladino hikayeleri, fıkraları çoktur. Özellikle Pesah’ta favori şarkılarımız Ken Supiense ve Un Kavretiko’dur. Anneannem ve babaannemin ikisi de Ladinoyu Türkçe’den iyi konuşurdu. Ladino adeta bizim hayatımızın farkında olmadan kullandığımız bir parçası; evde Türkçe konuşsak da Ladino kelimeler ekleriz.” Aji dersi Facebook üzerinden Yahudi kültürüyle ilgili bir gruptan duymuş ve katılmış. Dersi eğlenceli bulan Aji “Zoom olması çok faydalı oldu. Yorumlarda yoğun bir paylaşım ve insanlarla tanışma oldu.” Başka katılımcılar gibi Aji de dersin “Ladino ile ilgilenen diğer insanlarla iletişim kurmak” için de iyi bir tecrübe olduğunu söyledi.
Forward gazetesine konuşan Kirschen “Önceleri birkaç kişinin katılacağını düşündüm ama katılım hayalim çok üstünde oldu” dedi. Kirschen katılanların arasında Ladino’yu yaşatmak için çalışanların olduğunu ve dili öğretilirken izlediklerini de söyledi. Derse katılan bir sürü genç Sefarad aile büyüklerinin sözlerini hatırladıklarını kendisiyile email üzerinden paylaşmış.
Siz de Online Ladino Öğrenebilirsiniz
Ders boyunca Zoom’un chat kısmında da canlı tartışmalar oluyor. Dünyanın her köşesinden katılan olduğu için biri ‘bu kelimenin etimolojisi nedir’ dediğinde altta Portekizce, İtalyanca, Arapça, Farsça, İbranice, Yunanca ve tabi ki Türkçe bilen katılımcılar açıklama ve benzerlikleri sıralamaya başlıyor. Türkçe kelimelerin sıklıkla geçtiği derste katılımcılar bu kısa programda Ladino’da yer edinmiş kolay, buyrun, hanum (hanım) ve dondurma gibi kelimelerle karşılaştılar.
Zoom üzerinden eğitimin yaygınlaşması ve kabul görmesi dağınık Sefarad dünyasının bu dili daha kolay öğretmesine ve öğrenmesine vesile olabilir. Ancak La Ermandad’ın Kirschen’le düzenlediği dersin bitmesi Ladino öğrenmek için fırsatların bittiği anlamına gelmiyor. Türkiye’deki Sentro Sefaradi d’Estambol (İstanbul Sefarad Merkezi) 2017-2018 yıllarında 10 derslik Ladino’ya giriş kursunu Youtube’da paylaştı. Karen Sarhon’un zevkli ve müzikli derslerine aşağıdaki linkten başlayabilirsiniz.
https://www.avlaremoz.com/2020/05/05/internet-uzerinden-ladino-dersine-buyuk-ilgi/
İlk yorum yapan siz olun