Kraliçelik İstanbul’un doğasında var

– İstanbulumuz 3 bin yaşına yaklaşıyor. Burası, kurulduğu andan itibaren hep dünyanın en gözde kenti oldu. Kraliçelik onun doğasında var. Ben kitabımda, Byzantium’dan sonra gelen Konstantinopolis evresini anlatıyorum. O dönemde yaşananlar o denli çarpıcı ki… Yazarın imgelem gücünü de aşıyor. Bizler onun geçmiş yaşamlarından soluk kareler yansıtmaya çalışıyoruz. İstanbul ise sakinlerinin yaşarken yitirdiği hatıralarını, sonsuza dek sürecek gizleriyle yazmaya devam ediyor.

Görgü ve bilgiden oluşan bir denklem kuruyorum

* Bizans uğraşı, mimariden tarihe ciddi bir okuma gerektiriyor. Sizin bu alana çok hâkim olduğunuzu biliyorum; kitapta da gösteriyorsunuz. Nasıl bu kadar hâkimsiniz konunuza?

– Ben görgü ve bilgiden oluşan bir denklem kuruyorum. Tarihi Yarımada’yı çok iyi tanımak ve onun her yerinde geçen olaylar dizisini pek fazla kurguya yer vermeden, bütün çarpıcılığıyla okura aktarmaya çalışıyorum. Kitabın sonuna eklenen kaynakça da bu çalışmanın kısa bir özeti diyebilirim.

* Kaynakça demişken, okurlar adına sizden birkaç öneri rica edeceğim. İstanbul meraklılarının evvela hangi kitapları okuması gerektiğini düşünürsünüz?

– John Julius Norwich’in ‘Byzantium’ üçlemesi (Kabalcı Yayınevi) ile John Freely’nin ‘İstanbul’u Dolaşırken’ini (Pan Yayıncılık) öneririm.

Anladıklarım çok güzel, anlamadıklarım daha güzel

* Biz millet olarak Osmanlı tarihine çok ilgiliyiz ama Osmanlı’nın, Selçuklu’nun ve İslam tarihinin Bizans’a değdiği noktalara pek ilgi duymuyoruz. Sebebi sizce nedir?

– Bazı sorular zorlayıcıdır. Ancak yanıtları aranmazsa da gerçeğe ulaşamayız. Kimiz biz? Nasıl bir kimlik taşıyoruz? Kültür mirasımızın bir envanteri çıkarıldı mı? Biz sadece bize mi benzeriz? Kendimizi anlamaya ne denli gayret ediyoruz? Üzerinde 10 bin yıldır yaşadığımız özyurdun tarihsel kalıtını bütünüyle özümsemeye gayret ediyor muyuz? 10 bin yıllık mirasın üzerinde kiracı gibi mi oturuyoruz? Bu soruları bir kitabı dolduracak kadar uzatabilirim. Bunlara en özlü yanıtı 2 bin 500 yaşındaki Heraklitos adlı Efesli bir yurttaşımızın verdiğini de söylemeliyim: “Anladıklarım çok güzel, anlamadıklarım daha da güzel!”

* Peki biraz daha daraltıp sorayım: Aydınlarda ve edebiyatımızda bir Bizans tembelliği var mı? Hatta daha da açarsak, bir İstanbul tembelliği?

– Buna kesin bir yanıt vermek zor. Ancak anlattıklarım karşısında şaşkınlığa düşmeyen kimseye rastlamıyorum desem, pek de yanıltıcı olmam.

* Anlattıklarınız arasında en çok hangi kahramanı seviyorsunuz ya da önemsiyorsunuz?

– Ayasofya’nın mimarlarından İsidorus’u. Dünya mimarlık tarihini, kubbe yapılanmasıyla sonsuza dek değiştiren bu büyük dehayı, mabede yeniden her girişimde farklı bir gözle görüyorum. Ancak, Sinan’la aynı çağda yaşasalardı en üst basamağa kim çıkardı derseniz, ben oyumu yine de iç ve dış güzelliği bütünden ayırmayan Sinan’a verirdim. Bu yüzden her zaman ve her zeminde bugün Sultanahmet Camii’nin yerinde Selimiye’nin olması gerektiğini savunurum. Eğer öyle olsaydı, ki imkân vardı, hilal mi salip (haç) mi, İsidorus mu Sinan mı sorularının yanıtı çarpıcı bir biçimde ortaya çıkardı.

Büyük ihanetlere direnmeye devam ediyor

* Hikâyelerde Orhan Gazi’nin, Doğu Roma İmparatoru’nun torunu da olan oğlu Halil’in ölümü veya Emevilerin İstanbul’u kuşatması gibi tarihi kırılmaları da anlatmışsınız. Bu tuhaf geçişler ve kırılmalar üzerine ne düşünürsünüz?

– İstanbul, 23 kez kuşatıldı, iki kez fethedildi. 1204’te Haçlıların eline geçen dünyanın en görkemli, en güzel kenti, din kardeşleri olan vandalların acımasızca kıyımlarıyla göçtü. 1261’de yeniden Bizans’a geçtiğinde bir harabe gibiydi. Ancak 1453’te Fatih’in gelişiyle, bu dünyanın en güzel kenti yeniden eski güzelliğiyle buluştu. Günümüzde yapılan büyük ihanetlere de direnmeye devam ediyor ve ‘kraliçe’, hatıra defterini yazmayı sürdürüyor.

Gönlüm, havadan hafifmiş gibi duran Süleymaniye’de

* Bir İstanbul âşığısınız aynı zamanda. Siz kitapta bahsettiğiniz yapılar ve semtler arasında en çok nereyi seversiniz?

– Tarihi Yarımada’nın ilk beş tepesiyle Boğaz’ın tamamını sevdiğimi söyleyebilirim. Yapılara gelince de, birinci ve üçüncü tepeleri taçlandıran Ayasofya ve Süleymaniye. Yani Bizans ve Osmanlı imparatorlarının efsanevi Süleyman Tapınağı’yla aşık attıkları iki dev eser… Benim gönlüm, üçüncü tepenin üzerinde aklı aşan bir mükemmeliyetle, havadan hafifmiş gibi duran Süleymaniye’de.

Kraliçe’nin Hatıra Defteri Mehmet Coral Doğan Kitap 216 sayfa 24 TL

Hürriyet Gazetesi