1946 yılında kurulan Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), misyonunu insanlığın zihninde barışı; eğitim, bilgi ve iletişim, doğa bilimleri, sosyal ve beşerî bilimler ve kültür aracılığıyla inşa etmek olarak tanımlamaktadır. UNESCO Dünya Miras Listesi ise 16 Kasım 1972 tarihinde “Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme” ile kabul edilmiştir.
Dünya üzerinde bulunan ve geçmişten günümüze kadar gelmiş, bütün insanlığın ortak mirası olarak kabul edilen bölgeler, doğal yerler, yapılar, kültürel ögeler gibi Dünya Miraslarının korunması ve tanıtımı amacını üstlenen UNESCO Miras Listesi, ayrıca çeşitli etkinlik ve organizasyonlar ile insanları bilinçlendirmeyi ve üye ülkelerin iş birliği yapmasına olanak sağlamayı da amaçları arasında açıklamaktadır.
Dünya Mirası sayılması gerektiği düşünülen değerlere dair başvurular bizzat üye ülkeler tarafından yapılmakta, bu miraslar doğal veya kültürel öğeler olabilmektedir. Başvuru sonrasında UNESCO Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi (ICOMOS) ve Uluslararası Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) uzmanlarının incelemesi sonrasında listeye dahil edilmektedir. Listeler de kalıcı (üyeliği kabul edilmiş) ve geçici (başvuru sürecinde olan) olarak ikiye ayrılmaktadır.
UNESCO miras komitesi tarafından açıklanan rapora göre, 2018 yılı itibarıyla dünyada tam 1.092 farklı dünya mirası bulunmaktadır. Bunların 845’i kültürel 209’u doğal, 38’i ise hem kültürel hem de doğal alanlardır. 167 farklı ülkeye yayılmıştır.
Türkiye’nin Kalıcı Somut Miras Listesi
1983 yılından bu yana üyeliği bulunan ve 2014 yılı itibarıyla her sene kalıcı listeye en az bir kültürel miras kabul ettiren Türkiye, Göbeklitepe’nin 2018 yılında kalıcı listeye alınması ile birlikte 17 olan kalıcı miras sayısını 18’e çıkarmıştır. Bu sebeple de Türkiye 2019 yılına Göbeklitepe adını vermiştir. Bu 18 farklı mirasın 16 tanesi kültürel iken diğer ikisi hem kültürel hem de doğal nitelik taşımaktadır.
Türkiye’nin Somut Miras Listesine Girmeyi Bekleyen Birçok Mirası Var
Dünya Miras Komitesi tarafından UNESCO Dünya Mirası Listesine alınan bu mirasların yanı sıra bir de bu listeye önerilmesi öngörülen ancak henüz adaylık süreçleri tamamlanmayan miraslardan oluşan geçici liste bulunmaktadır. Geçici liste üye devletler için ulusal bir envanter niteliğinde olup, asıl listeye başvurulacak olan alanlar bu listeden seçilerek belirlenmektedir. UNESCO’nun Dünya Mirası Geçici Listesi’nde 177 ülkenin 1.702 mirası yer almaktadır. Türkiye’nin geçici listede 73 kültürel, 2 karma ve 2 doğal olmak üzere toplam 77 mirası bulunmaktadır.
Somut Olmayan Miras Listesi
UNESCO ile yapılan sözleşmenin 16. 17. ve 18. maddelerine göre oluşturulan “Somut Olmayan Kültürel Miras Listeleri” bulunmaktadır.
1-İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsilî Listesi
2-Acil Koruma Gerektiren Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi
3- En İyi Uygulama Örnekleri Listesi
İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası: Gelenekler
İnsanlığın somut olmayan kültürel mirası listesi daha çok bölgelere göre değişiklik gösteren yerel halkın geleneklerinden oluşmakta. Bununla birlikte Türkiye’nin bu kategoride oldukça fazla miras unsuru bulunmakta.
Acil Koruma Gerektiren Somut Olmayan Kültürel Miras
Özellikle doğal afet bölgelerindeki miraslar ve zarar görme, yok olma ihtimali bulunan savaş, çatışma yerlerindeki miraslar, “Acil Koruma Gerektiren Somut Olmayan Kültürel Miras” listesine alınmakta, bununla birlikte başvuru süreçleri hızlı gelişerek yardım edilmesi için gerekli şartlar oluşturulmaktadır. Dünya’da somut olarak 54 adet tehlike altında yer bulunmaktadır. Türkiye’de tehlike altında olan somut bir yer bulunmazken somut olmayan miras olarak 2017 yılından beri ‘Kuş Dili’ yer almaktadır. Kuş dili özellikle Doğu Karadeniz bölgesinde kullanılmaktadır. Buna ek olarak Somut olmayan miras listelerinden en iyi uygulama örnekleri listesinde ise Türkiye’den herhangi bir miras bulunmamaktadır.
UNESCO Yaratıcı Şehirler Ağı
UNESCO Yaratıcı Şehirler Ağı, UNESCO tarafından 2004 yılında kurulmuş olup çeşitli bölgelerden farklı gelir seviyelerine, nüfusa ve kapasiteye sahip şehirleri edebiyat, gastronomi, medya, müzik, sinema, tasarım ve zanaat ve halk sanatları başlıklı 7 farklı özellik altında değerlendirmektedir. Ayrıca bu program şehirlerin kültürel endüstrilerinin yaratıcı, ekonomik, sosyal potansiyelini ortaya çıkarmayı hedeflemektedir.
72 Ülkeden 180 farklı üyesi bulunan Yaratıcı Şehirler Ağı’na Türkiye’den 4 şehir üyedir. Üye şehirler listesinde tasarım alanında İstanbul yer alırken, gastronomi alanında Gaziantep, zanaat ve halk sanatları alanında ise Hatay ve Kütahya yer almaktadır.
Dünya Belleği Programı
1992 yılında kurulan UNESCO Dünya Belleği Programı, insanlığın tarihi, kültürel ve sosyal belleğini oluşturan bilgi ve belgelerin kaybolma veya yok olma ihtimallerine karşılık korunmalarını ve dijital ortamda bu bilgi ve belgelerin paylaşımını yapıyor. Bu amaca yönelik ise programın 3 ana hedefi bulunuyor.
– Yeryüzünün belgesel mirasının en uygun tekniklerle korunmasını kolaylaştırmak,
– Belgesel mirasa evrensel erişim konusunda yardımcı olmak,
– Belgesel mirasın varlığı ve önemi hakkında dünya çapında farkındalık oluşturmak.
Türkiye’nin bu program kapsamında sahip olduğu 7 farklı unsur bulunmaktadır.
İlk yorum yapan siz olun