İçeriğe geçmek için "Enter"a basın

Թարգմանչաց Տօնի Առթիւ, Մեսրոպ Մաշտոցի Թարգմանչաց Վարդապետներու Յիշատակին -II

ՄԵՍՐՈՊ  ՄԱՇՏՈՑ:

Հայ դպրութեան ու մատենագրութեան  ամենէն ականաւոր դէմքն է: Իր ստեղծաց հայկական տառերով սկիզբ առաւ մեր Ոսկեդարու Գրականութիւնը: Աստուածաշունչի թարգմանչական աշխատանքներէն զատ, հեղինակն է նաեւ ՛՛Մեծ Պահոց Շարականներ՛՛  եւ քանի մը ՛՛Աղօթքներ՛՛ անուն գործերու: Ան կը համարուի  ազգային-եկեղեցական Ծիսարանին կարգադրիչը:
ՍԱՀԱԿ  ՊԱՐԹԵԻ:

Ոսկեդարու Հայ մատենագրութեան հիմնադիր ու զոյգ ջահակիրներէն  մին է, 400 թուականին բարձրացած է կաթողիկոսութեան գահ , նախապէս  ամուսնացած է Իսթանպուլի  մէջ, գիտուն կրօնաւորներէն է, միշտ ծառայած է Հայ  ազգին  լուսաւորութեան համար:  Հայ Գիրի կատարելագործման մէջ իր աշխատանքներէն  զատ , իբրեւ  հեղինակ  ու  թարգմանիչ Սահակ  Պարթեւի դերը մեծ է:
Inline-Bild

ԿՈՐԻՒՆ:
Ծանօթ է, ՛՛Սքանչելի՛՛ մակդիրով,իր սքանչելի լեզուով  ու իւրայատուկ  ոճով  , գործնապէս  մասնակցած է,  Աստուածաշունչի թարգնմանութեան  աշխատանքներուն,իր գլուխ գործոց գործն է:՛՛Վարք Մաշտոցի՛՛անուն գիրքը , որը մեծ վարդապետ Մաշտոցին կենսագրութիւն է.
ԱԳԱԹԱՆԳԵՂՈՍ:
Ան կը նկատուի սրբակեաց հայրենասէր  կրօնաւոր մը, Հայ ժողովրդի առաջին պատմագիր հեղինակն է, իսկ իր  ՛՛Հայոց Պատմութիւնը՛՛ Ե. դարու հայ պատմագրութեան առաջին գործն է : Ագաթանգեղոս, իր  գործին մէջ , լայն տեղեկութիւններ կու տայ, հայ ժողովրդի  հին  հաւատալիքներու, տօներու աւանդութիւններու մասին,կը խօսի քրիստոնութեան առաւելութիւններուն մասին : Ագաթանգեղոսի  Հայոց Պատմութեան  գլխաւոր նիւթն է, Հայոց  շուրջ հարիւր տարուայ  պատմութիւնը, սկսելով  Պարսից Սասանեան   տոհմի(226 ) օրէն մինջեւ  Տրդատ Գ. Թագաւորի  գահակալութեան վերջը.(330) : Գիրքի մէջ մանրամասնօրէն ներկայացուած է,  Հայոց Քրիստոնէութեան  դարձի  իրողութիւնը,  Գրիգոր Լուսաւորիչի  կրօնական , բարոյագիտական  հայեացքները ու օրինակելի  գործը.
Inline-Bild

ՓԱՒՍՏՈՍ  ԲԻՒԶԱՆԴ:
Սուրբ Սահակի ու Սբ. Մեսրոպի  աշկերտներէն  Փաւուստոս Բիւզանդ ,Ե-դարու մեր երկրորդ պատմագիր հեղինակն է ՛՛Հայոց Պատմութիւն՛՛ , ՛՛Բիւզանդարան՛՛ անուն գործերուն ,որոնք կը  պատմագրէն , 330-387 թուկաններու  միջեւ շուրջ   60 տարուայ  հայոց պատմութիւնը ,որը կը նկատուի, Հայ եկեղեցւոյ, Հայ Իշխանական կեանքի, Հայ լեզուի, Հայաստանի աշխարհագրական  ծանօթութիւններու , պատմական նիւթերու ուսումնասիրութեան  համար  գանձարան մը
Inline-Bild

ՄՈՎՍԷՍ ԽՈՐԵՆԱՑԻ:
Ծնած է, Տարօնի Խորհենք գիւղը,Հայ ժողովուրդի  ամբողջական  պատմութիւնը առաջին անգամ գրած է, Մովսէս Խորենացին , նկատի առնելով իր բազմաշնորհ  յատկութիւնները, Հայ ժողովուրդը զինքը  կ’անուանէ , ՛՛Պատմահայր՛՛ պատուանունով, իր ՛՛Հայոց Պատմութիւնը՛՛ կոթաղային  գործէն զատ , ան ճոխացուցած է հայ եկեղեցւոյ  հոգեւոր երգերու  գանձարանը :Ս.Սահակի , Ս.Մեսրոպի նման, ան ալ գրած է, Ճրագալոյցի , Տեառընդառաջի , Խաչելութեան , Հոգեգալստեան, Վարդավառի , Վերափոխման, Ս.Ծննդեան  երգեր  ու շարականներ:Ան , ՛՛Խորհուրդ Մեծ եւ Սքանչելի՛՛, ՛՛Այսօր Տօն է, Սուրբ Ծննդեան՛՛, անուն շարականներուն հեղինակն է ,ունի  նաեւ , բազմաթիւ  հոգեւոր երգերու եղանակներ:
Inline-Bild

ԵՂԻՇԷ  ՊԱՏՄԻՉ:
Ծանօթ է նաեւ,՛՛Աւարայի Պլպուլ՛՛ անունով , Ոսկեդարու  Հայ գրականութեան ոսկի գրիչը կը նկատուի,նուիրեալ  հայրենասէր , տաղանդաշատ  զգայուն բանեստեղծ ու պատմագիր Եղիշէ Պատմիչը , սրբակրօն հաւատացեալ  մատենագիրներէն մին է: Իբրեւ Վարդան զօրավարի  մօտիկ գործակից  մասնակցած է, Աւարայի  Պատերազմին : Հեղինակն է, ՛՛Վարդանի եւ Հայոց Պատերազմի Մասին Գիրք՛՛ի , ան իր գործերուն մէջ  մանաւանդ   յատկացուցած է, հայ տիկիններու նուիրուած  եզակի  էջեր.
Inline-Bild

ՂԱԶԱՐ ՓԱՐՊԵՑԻ:
Ե-դարու վերջին պատմագիրն է ,ոսկեդարեան հայ գրականութեան ոսկեղիկ գրիչներու շարքին անմահ անուններէն ու բազմահմուտ  ու հռետոր հայ եկեղեցականներէն մին է Ղաղար Փարպեցին,կը կոչուի նաեւ ՛՛Մամիկոնեան տոհմի Պատմիչ՛՛:Անոր , <Թուղթ Առ Վահան Մամիկոնեան> անուն գործը, իր դէմ եղած անարդար պայքարներուն  առիթով  լուսաբանութիւներու  բողոքի  նամակ մըն է, ուղղեալ Վահան Մամիկոնեանի : Գրքոյկը շահեկան աղբիւր մըն, նաեւ, լայն  գաղափար կազմելու Ե.դարու  երկրորդ կիսուն հայ կեանքի  զանազան երեսակններու մասին, գիրքը կը  կը նկատուի Ե.դարու  առաջին ոչ-կրօնական գործը., որ կը շօշափէ, զուտ ընկերային  հարցեր:
Ղազար Փարպեցի ն գրած նաեւ <Հայոց Պատմութիւնը> որը կ’ընդգրկէ  Հայաստանի  բաժանումէն  մինչեւ ազագրական  պատերազմներու  յաղթական վերջաւորութեան :  Հայ ժողովուրդի  փրկութեան վերաբերեալ Ղազար Փարպեցի ի հիմնական թելադրանք էր, <Հայ Ժողովուրդի  Միաբանութիւնը  եւ  Իրարու Հետ Անկեղծ Գործակցութիւնը>:
ԴԱՒԻԹ  ԱՆՅԱՂԹ:

Իր բարձրաորակ հռետորութեան ,անսահման գիտութեան եւ մտաւորականութեան  ու իմաստութեան անմրցելի հմտութեան համար,հայ ժողովուրդը զինքը անուանած է ՛՛Անյաղթ Փիլիսոփայ՛՛ պատուանունով,թարգմանած է բազմաթիւ իմաստութեան գործեր ՛ Աստիոդէլէն ու ուրիշներէն ,ունի բազմաթիւ արժէքաւոր ստեղծագործութիւններ ,որոնցմէ մին է ՛՛Խաչի Ներբողը՛՛ անուն գործը :Դաւիթ Անյաղթ,իր <Գիրք Սահմանաց> անուն գործով , այդ շրջանի  հայ  մատենագրութեան  առաջինը հանդիսացած է, որպէս իր բուն  իմաստասիրութեան  սեփական  լեզուն գործածող  մատենագիր.
Inline-Bild

ԵԶՆԻԿ ԿՈՂԲԱՑԻ :

Ե.դարու հայ մշակոյթի եւ գրական մեծ շարժման ականաւոր ներկայացուցիչներէն մին է Եզնիկ Կողբացին: Ան կը պատկանի Մեսրոպ Մաշտոց եւ Սահակ Պարթեւի  աշակերտներու աւագ սերունդին:Ծննդեան ու մահուան թուականները որոշակի ձեւով յայտնի չեն:Ծնած է Արարատեան աշխարհի Կողբավան գաւառի մէջ( Այսօրու Ըղտըր քաղաքի շուրջ ):Եզնիկ Կողբացի մատենագիր,թարգմանիչ,իմաստասէր,Աստուածաբան ու փիլիսոփայ է: Ուսաներ է նախ իր ծննդավայրի մէջ, ապա Կոստանթինապոլիս,ուր խորացուցած է  իր քաղաքական , փիլիսոփայական,կրօնական- եկեղեցական ու դաւանաբանական գիտելիքները:  Ան մասնակցած է Աստուածաշունչի եւ այլ գիրքերու հայերինի թարգմանութեան եւ 449 թուականին Արտաշատի մէջ տեղի ունեցող կրօնական վեհաժողովին, ուր քննարկուած է դաւանափոխութեան, քրիստոնէութեան, զրադաշտականութեան (zoroastrianism) խնդիրները, որոնց մասին մասնագէտ մը, այդ ժամանակ Հայաստանի մէջ բացի Եզնիկ Կողբացիի հմուտ անձ մը չի կար,հետեւաբար Եզնիկ Կողբացի այս ժողովի մէջ  կը ներկայացներ Հայ Ժողովուրդը:Եզնիկ Կողբացի եղած իր ժամանակի հայ մտաւորականութեան ամէնառաջատար մտաւորական դէմքերէն մէկը,իր մատուցած մշակոյթային,գիտական,փիլիսոփայական ,եկեղեցական ծառայութիւններուն քով իր հրաշակերտ գիրքը <<Եղծ Աղանդոց>>ը  անմահացուցած է զինը:Ան ՛՛Եղծ Աղանդոց՛՛ ի մէջ ի յայտ կը բերէ զմայելի լեզու մը,նկարագեղ ոճ, ուժեղ տրամաբանութիւն ,քննադատական ոգի եւ անվիճելի հմտութիւն: Ան իր տեսակէտները կը հիմնաւորէ <<Խիղճի Ազատութիւն>> եւ <<Մի Աստուածութիւն>> գաղափարին վրայ:Ան, քրիստոնէական կրօնի տեսակէտներով կը պայքարի զրադաշտականութեան (zoroastrianism)ի դէմ , կը հերքէ աղանդները ու կը ժխտէ հեթանոսական, պարսկական ու յոյն փիլիսփփաներու վարդապետութիւնները :

Inline-Bild
ՅՈՎՆԱՆ  Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ  ՄԱՆԱԿՈՒՆԻ
Ոսկեդարու   փայլուն դէմքերէն , կրօնական  ասպարէզը ընդգրկելով  կը նուիրուի  մատենագրական  ու ծիսաբանական  աշխատութիւններու  , իր յառաջացեալ  տարիքին մէջ կը բարձրանայ  Կաթողիկոսական Աթոռ: Յովնան Հայրապետը եղած է,  աստուածաբան, դաւանագէտ, քարոզիչ եւ մեծ  բարոյախօս, իրեն կը վերագրուի  մասնակի  թարգմանութիւնը  Նոր  Կտակարանի <Գործ Առաքելոց>ին: Յովնան Մանդուկունի  Հայրապետի կ’ընծայուին Մաշտոցին մէջ , Մկրտութեան Կանոնը, Խաչօրհնէնքը, Պսակի  ու Եկեղեցւոյ Հիմնարկէից Օրհնութիւնքը, Աղօթքներ, Ժամագիրքեր ու Գրութիւններ, շատ տպաւորիչ են իր գրութիւնները ,  օրինակ , քահանաներուն  ուղղուած իր խօսքն է: ՛՛Քահանան ժողովուրդին մէջ  պէտք է ըլլայ , այն ինչ, որ աչքն է մարմնին համար, կամ ճրաքն է, աշխտանաքին վրայ՛՛:
 Յովնան Հայրապետ  բոլոր  քրիստոնեաներուն  համար  ստիպողական կը  նկատէ, <Գթութեան>, <Կարեկցութեան>, եւ <Մարդասիրական> գործը, ու շեշտ կը դնէ, աղօթքի անհրաժեշտութեան  վրայ: Ու հետեւեալը կ’ըսէ:(22.10.2001 Մարմարա–) ՛՛Աղօթքը պէտք չէ որ ձեւական ըլլայ , այլ  պէտք է բխի սրտի խորերէն, եւ ըլլայ  անկեղծ: Ճշմարիտ աղօթքը կրնալ  հնարաւոր դարձնել , այն ինչ որ անհնար կը նկատուի շատ անգամ: Աղօթքը կը լուսաւորէ անգիտութիւնը, կը դառնայ  երանաւէտ  դրախտի դրան բանալին, ու մարդուն անհուն  բարիքներ շնորհողը, “Աղօթք՛՛ը  անզոհ պատարագ Է”:


Հայ ժողովուրդը պատմութեան ելեւեջներէն անցնելով ապրած է փորձանքներ, տարապանքներ, ողբերգութիւններ,դժբախտութիւններ եւ տուած է շատ մեծ կորուստներ,սակայն տէր կանգնելով իր հաւատքի խորանին ու իմաստութեան տաճառին,դարեր շարունակ կրցած է ,վառ պահել իր գոյութիիւնը,մնալով միշտ ուժեղ ու պինդ:Հայ ժողովուրդի հաւատքի խորանը այսինքն <<Սուրբ Եկեղեցին>> եւ իր իմաստութեան տաճառը այսինքն <<Մեսրոպեան Հայ Դպրոցը>> հայուն համար եղած է,իր գոյատեւման ու հայ ինքնութեան պահպանման ամէնագլխաւոր հիմնաքարերը եւ նաեւ իր <<Պատսպարան>>ը, Հայ աշխարհը , ինչպէս որ,ամէն տարի Սեպտեմբեր-Հոկտեմբեր ամիսներու մէջ կը տօնէ Թարգմանչաց Տօնը ,2018 թուակիր տարուայ մէջ  ալ ,այս տօնը կը տօնէ  13 Հոկտեմբեր 2018 թուականին Հայաստանի եւ Սփիւքի  տարածքին մէջ առանձնակի սիրով ու հանդիսութեամբ : Իր պատմութեան ընթացքին առանձնայատուկ դեր ու որոշադրիչ նշանակութիւն ունեցող “Սուրբ Վարդապետներ”ու խնկելի յիշատակը, կը յիշատակէ  զանոնք ամփոփելով <<Սուրբ Թարգմանիչներ>> անունին տակ:
Եթէ’,մեր աւանդական ու տօնական օրերը,սկսին մեզի իմաստ մը չի նշանակել,այդ ատեն’,կ’սկսինք մենք  թուլանալ ու քայքայուիլ:

Տօքթ.Սարգիս Ատամ

Օգտագործուած Ակ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան հատոր Ա, Երեւան 1974:

 

İlk yorum yapan siz olun

Bir Cevap Yazın