Ermeni dağlık platosu dünya medeniyetinin beşiği sayılan en eski öz yerleşim yerlerinden biridir Yeni araştırmalar ışığı altında Ermeni dağlık platosunun Hint-Avrupa ırkının önyurdu olduğu belirlenmiştir.
Dersim merkezli Alevi kültürünün oluşumunu da bu çerçevede değerlendirmek gerekir. Yeni bir düşüncedir ama doğrudur. Coğrafi Anadolu haritasına baktığınızda, Alevi kültürünün ve Alevi toplumunun Ermenistan dağlık platosunun, tarihi Ermenistan’ın Büyük Hayk diye anılan bölgesinde oluşup, yoğunlaştığını göreceksiniz.
Aleviliğin temelini teşkil eden Ermeni Pavlikyan hareketi üyelerinin mücadeleleri, maddi dünyaya karşı değil aksine maddi varlıkları kendi çıkarları için kullananlara karşıdır. Onların amacı maddi varlıkların eşit bir şekilde bölüşülmesini sağlamaktır. Burada sosyalizmin ilk nüvelerini görmekteyiz.
Kiliseye karşı duruş sergileyen Ermeni Pavlikyanlar, kendilerini “gerçek Hıristiyanlar” olarak tanımlamaktadırlar. Onlar kilise ritüellerine karşı çıkmaktadır. Ermeni Pavlikyan hareketinin yöneticileri, giyim ve yaşayış bakımından, diğer sıradan neferlerden hiç te ayrı değillerdi. Pavlikyanlar ellerinde bulundurdukları bölgelerde mülkiyet ve sınıfsal ayrıcalıkları ortadan kaldırmışlardı. Kadını, toplumda eşit vatandaş olarak kabul etmiş, evlilikler ise laik dünya görüşüne göre gerçekleştirilmiştir. Görüldüğü gibi Ermeni Pavlikyanlar aslında o zamanın şartlarında bir nevi sosyalist yapı oluşturmuşlardı. Tam da burada Ermeni Pavlikyanlar ile kalesi durumundaki Dersim’deki Alevi halkının siyasi yapısının ne kadar da birbirlerine uygun düştüğü hatırlanmalıdır. Ermeni Pavlikyanlar hareketinin bu kadar kök salıp tutmasının sebebi ve belkide tek sebebi bu sosyalist anlayışlarıydı. Siyaset bilimcilerin Pavlikyan Hareketinin bu sosyalist yanını incelemeleri belki dünya görüşümüzde tamalayıcı bir açıklığı giderecek ve belki dünya tarihine de büyük katkılar sunacaktır.
Pavlikyan Hareketi bastırıldıktan sonra, onun ideolojisi Ermenistan’da korunmuş, daha sonraları gerçekleşecek olan Tendürekyan Hareketinin doğmasına zemin hazırlamıştır.
Bizans İmparatorluğu Ermeni Pavlikyan Hareketine katılanların büyük bir kısmını zorla Trakya ve Makedonya’ya sürdü. Sürülen Ermeni Pavlikyanların etkisiyle buralarda Bogomiller hareketi alevlenmiştir. Dahası bilim insanları o dönemde Batı Avrupa’da başgösteren dine ters düşen yani heretik pekçok hareketleri Ermeni Pavlikyanlara bağlamaktadır. Hatta İngiliz tarihçi Gibon’a göre, ERMENİ PAVLİKYAN HAREKETİ; DOĞU’YU SARSMIŞ, BATI’YI İSE AYDINLATMIŞTIR.
Batı Ermenistan’ın tarihi Büyük Hayk’ının bir parçası olan Dersim’de Hıristiyanlaşmamış Ermeniler; bugün Alevi diye adlandırılan kendi kültürel düşüncelerini sürdüren insanlardır. Aleviler; Arevorti’lerin yani Güneş Çocuklarınının, Pavlikyanların ve Tendürekyanların bir devamıdır.
İlk yorum yapan siz olun