Eski Yunan ve Roma İmparatorluğunda, 20, 21, 22, 23… Aralık günleri (Takvim şimdiki gibi kesin ve herkes tarafından bilinir değildi; dolayısıyla, tarihler değişebiliyordu.), “Güneş’in Doğumu” bayram olarak kutlanırdı. Doğanın işleyişine uygun bu bayram asırlarca insanlar tarafından kutlanır.
Büyük bir olasılıkla Pers İmparatorluğunda benzer bayram kutlamaları yapılırdı. (Pers İmparatorluğundan günümüze çok az sayıda belge kalmıştır.)
Günümüzde İran’ın her kesiminden insanlar Şeb-i Yalda (Dönemeç Gecesi) kutlaması yapıyorlar. Dönemeç Gecesi 20 Aralık’a denk düşüyor. Tehrantimes.com
İslam öncesi Arap toplumunda Ay takvimine 3 yılda bir 1 ay eklenerek ayların yerleri sabitlenmeye çalışılırdı. Böylece, aylar, Hicri takvimde olduğu gibi yılın mevsimleri arasında dolaşmaz, birkaç günlük oynamalar olurdu. Bu duruma ‘nesi’ ismi verilirdi
Araplar arasında İslamiyet yayıldıktan sonra Ay takvimi kullanımı devam eder. Hicretin 10. Yılında, Kuran 9: 36-37’de nesi yasaklanır. (Toplanan haraçların azalması yasağın nedeniydi.)
Böylece, üretime yabancı Arap Yarımadasında, takvim aylarının mevsimlerde kayması, kutsal günlerin mevsimleri dolaşması yöneticileri ilgilendirmez.
Yağma ve talan ile meşgul olan Osmanlı yöneticileri uzun süre Ay takvimini kullanırlar.
Osmanlı İmparatorluğunda üç değişik takvim kullanılır: Ay (Hicri), Rumi ve Gregoryen (Miladi).
Kameri (Ay) takvimi olarak da bilinen Hicri takvim yeni Ayın göründüğü günün başlangıç kabul edildiği, 12 aydan oluşan yıla dayanan takvim sistemidir. Hicri yıl 354 gündür. (Ay’ın kendi çevresi ve Dünya çevresindeki turu 29,5 gündür. 29,5 X 12=354 gün)
Rumi takvim, Dünya’nın Güneş etrafında dolanımını esas alır; Osmanlı’da, “Şemsi takvim” diye bilinirdi. Şemsi (Rumi) takvim, 13 Mart 1840’ta uygulanmaya kondu ve 1 Mart yılbaşı kabul edildi.
Rumi takvimde yılın ilk günü 1 Mart olarak belirlendi ve bütün mali ve resmi işlerde kullanıldı.
1840 yılından sonra çift takvim uygulaması başladı. Rumi ve Hicri takvim 1870 miladi yılına kadar birlikte uygulandı.
İki takvim arasındaki ikiliği önlemek için 1870’ten sonra sadece Rumi takvim kullanılmaya başlandı. Rumi takvim, Batının kullandığı Gregoryen miladi takvimden 13 gün gerideydi. Rumi ile Gregoryen miladi arasındaki 13 günlük fark sabitti. Yıl farkı takvimin başladığı zamanki fark olan 584 yıla sabitlenmişti. 8 Şubat 1332 (1917) tarih ve 125 sayılı kanunla Julyen esaslı Rumî takvim yürürlükten kaldırılarak Gregoryen esaslı Rumi takvime geçildi.
Cumhuriyetin ilanından sonra 1926’da Rumi takvim sadece bütçe dışında kullanılmamaya başlandı. 1928’de ise tamamen kaldırıldı. Ancak Mali Yıl başlangıcı, 1983 yılında 1 Ocak olarak değiştirilene kadar 1 Mart olarak kaldı.
İhtiyaç yaratıcılığın ve değişimlerin anasıdır.
“Değişemez!” denen kutsal takvimler, toplumların ihtiyacına göre değiştirilir.
1-Gerçek ihtiyaçlar esas alınarak değişim yapılır; kalıcı olur.
Suudi Arabistan’da Ay esaslı Hicri takvimden Gregoryen esaslı Güneş takvimine geçiş 1 Ekim 2016’dan sonra geçerli oldu. Arabnews.com 3-10-2016 (Suudi Kralı ücretlerden kısmak için “Kutsal takvimi” bir gecede terk etti. Böylece, 354 günde ödediği toplam ücretleri 365 günde ödemeye başladı.)
2-Gerçekler saklanır, gelenekler ve bağnaz doktrinler esas alınarak uçucu değişimler olur.
Türkiye bayram yaparken kutsal topraklarda bir gün daha oruç tutulması kafaları karıştırdı. 5-7-2016
Böylesi sorular üzerine, Diyanet İşleri Başkanı, İslam ülkelerini kapsayacak takvim üzerinde çalışıldığını açıkladı. (Diyanet İşleri Başkanlığı nasıl bir takvim hazırlıyor acaba?)
*
Jülyen takvimi, Jül Sezar tarafından MÖ 46 yılında kabul edilen ve Batı dünyasında 16. yüzyıla kadar kullanılan takvimdir. Papa Gregoryen, Jülyen takvimini, mevsimlere ve ekinokslara göre, kutsal günlerdeki kaymaları önlemek (Sabitlemek) için dini gelenekleri de esas alarak kısmen değiştirir; Gregoryen takvimi ortaya çıkar ve günümüzde evrensel olarak kullanılır.
**
Dünya’ya uygun yılbaşı günü hangi tarihtir? Kuşkusuz, 20 Aralığı 21 Aralığa bağlayan gecedir.
Neden bu tarih kullanılmıyor?
Gregoryen takvimini hazırlayanlar daha çok kutsal günleri esas alırlar; Dünya’nın Güneş çevresindeki yörüngesinde oluşan, “En uzun gece, gece gündüz eşitliği, en uzun gün ve gün-gece eşitliğini” dikkate almazlar.
Belki, Diyanet İşleri Başkanlığı, 21 Aralığı, 21 Martı, 21 Haziranı, 21 Eylülü yılbaşı esas alan bir takvim hazırlıyorlardır… Olamaz mı? Ayları da Gömez, Erdoğan, Erbakan, Mursi, Putin… Diye isimlendirirler
***
Yeni yılınızı kutlar; mutluluklar dilerim.
degirmencinurettin@gmail.com
Nurettin Değirmenci
Elk. Yük. Müh.
Yorumlar kapatıldı.