İçeriğe geçmek için "Enter"a basın

Gerçek 91. Korsan Kaptan Kidd Hint Okyanusu’ndaki Ermeni ticaret gemisini 1698’de ele geçirmişti.

1604’te Ermenilerin, bugün Azerbaycan’a bağlı Nahçıvan’da

bulunan Culfa’dan (Jougha) zorunlu göçü, dönemin İran hükümdarı Şah Abbas’ın önceden tasarlanmış planının bir parçasıydı. Amaç kendi toprakları ile Osmanlı toprakları arasında kimsenin egemenliğinde olmayan bir tampon bölge oluşturmaktı. Sonuçta büyük acıların yaşadığı bir gerçektir. Ancak İran imparatorluğunun başkenti İsfahan’da gelen Ermeniler için oluşturulan Yeni Culfa’da Ermenilere, kültürlerini yaşatmaları, özellikle de zanaat ve ticaretlerini serbestçe gerçekleştirmeleri için özel ayrıcalıklar tanınmıştı. Yeni Culfa bugün de İranlı Ermeni toplumunun merkezlerinden biri olmaya devam ediyor.

Bir ya da iki kuşaklık süre içinde Yeni Culfa, Ermenilerin bir yüzyıl ya da daha fazla süre, Madras’tan Londra’ya, Amsterdam’dan Yokohama’ya, Moskova’dan Manila’ya uzanan geniş bir coğrafyaya yayılan ticaret ağlarının üssü haline geldi. Hiç abartısız, Ermenilerin küresel mal hareketlerinde büyük bir rol oynadıklarını, dönemin bütün önde gelen aktörleri arasındaki ticarette büyük güç sahibi olduklarını, kendi gemilerini – hatta kimi zaman kendi bayraklarını dalgalandırarak – işlettiklerini söyleyebiliriz.
Peki bunu nasıl başarmışlardı? Yeni Culfa Ermenileri, gençleri bu alanda eğitmek üzere, bugün bizim işletme ya da ticaret akademisi olarak adlandırdığımız bir okul kurdular. Buradan mezun olan öğrenciler, mal ve sermaye sahibi zengin tacirlerin (“khoja” ya da “khwaja”) temsilcileri (“commenda”) olarak çalışıyorlardı. Aldıkları siparişlerin yerine getirilme süresi birkaç yıldan – örneğin Tibet platosundaki Lhasa’dan Adriyatik Denizi’ndeki Venedik’e yolculuğun süresine göre – on yıla kadar değişebiliyordu. Commenda, dönüşünde khawaja’ya hesap vermek ve muhasebe defterlerini gerçeğe uygun şekilde tutmakla görevliydi – ve tabii kârın bir kısmını da kendine ayırırdı. Hesap tutmanın yanı sıra bu şekilde bir iş ilişkisinde çeşitli taraflar arasındaki güven bağları, kısmen, bu kişilerin ortak Yeni Culfa’lı Ermeni kimliğine sahip olmalarına dayanıyordu. Bu güven bağında aynı zamanda ticaret ağında yer alan diğer Ermeni tacirler ve Ermeni Kilisesi aracılığıyla söz konusu kişi hakkında Yeni Culfa’ya ulaşan duyumlar da rol oynuyordu. Khwaja, ek bir güvence olarak, temsilcisinin yokluğunda onun ailesini de evine alıyor ve kendisiyle birlikte yaşamasını şart koşuyordu.
Modern çağların başlarında Ermeni tüccarların ticaret dünyasındaki önemli etkisinin bir göstergesi de Quedagh Merchant adlı geminin öyküsüdür. Aynı zamanda Cara ya da Kary Merchant olarak da bilinen bu Ermeni yük gemisini 1698’de Hint Okyanusu’nda bir yerde, devlet izniyle korsanlık yapan William Kidd ele geçirir ve Karayipler’e götürür. Ancak geminin yükünün bir kısmında hak sahibi olan İngiltere sarayı Kaptan Kidd’i yasadışı korsan olarak ilan eder. İngiltere’ye döndüğünde Kidd ceza alır, ancak bu arada Merchant’ı bugün Dominik Cumhuriyeti’nin bulunduğu yerin açıklarında ateşe vermiştir bile. Batığın 2007’de bulunması gazetelerde manşet olmuştu. 2011 yılında Dominik Cumhuriyeti’nde geminin kalıntılarının sergilendiği bir müze kuruldu.
~~~
Los Angeles California Üniversitesinden (UCLA) Prof. Sebouh Aslanian bize bir açıklama gönderdi: “Bu başlığa yer verdiğiniz için teşekkürler. Gerçeğe uygunluk açısından birkaç noktaya dikkat çekmek istiyorum. ‘Commend’ sözcüğü, imzalanan sözleşmeye verilen addır; sözleşmeyi yürütene ise ‘commenda temsilcisi’ ya da “enker” adı verilirdi. Ayrıca geminin adı, güneydoğu Asya kıyısındaki bir yer adına atfen ‘Queda’ ya da ‘Quedah Merchant’tı. ‘Quedagh”adı yanlıştır; yanlışın Yuri Barseghov’un kullandığı, sözcüğün Rusçalaştırılmış versiyonundan kaynaklanmış olabileceğini düşünüyorum.
100 Yıl, 100 Gerçek Projesi ekibi olarak geribildirimi için Prof. Aslanian’a teşekkür ediyoruz.
100years100facts@gmail.com adresi ya da sosyal medya üzerinden bizlere ulaştırabileceğiniz görüş, öneri, memnuniyetsizlik, soru ya da tavsiyelerinizi, ayrıca araştırmaya dayalı, saygılı bir dille yazılmış tepkilerinizi bize ulaştırmanızdan memnuniyet duyacağız.
Referanslar ve diğer kaynaklar
1. Sebouh Aslanian. From the Indian Ocean to the Mediterranean: The Global Trade Networks of Armenian Merchants from New Julfa. University of California Press, 2011
2. Martin W. Lewis. “Sebouh Aslanian’s Remarkable Reconstruction of an Early Modern Trade Network”, GeoCurrents, 2 Mayıs 2012
3. Blue Networks. “The Trading Network of the Armenians of New Julfa”
4. Nareg Seferian. “Following the Remarkable Footsteps of Our Merchant Ancestors”, The Armenian Weekly, 28 Eylül 2011
5. National Geographic. “Channel: Shipwreck! Captain Kidd”
6. Emil Sanamyan. “Long-lost Armenian ship, the stuff of legend, to become a ‘living museum’ in the Caribbean”, The Armenian Reporter, 5 Haziran 2009
7. “Caribbean museum for 17th cent Armenian ship launched”, The Armenian Reporter, 22 Temmuz 2011.
100y100f_091_TradeNetwork
Görsele ait bilgi
Kayıtlara göre 17.-18. yüzyıllarda Ermeni gemilerinin kendi sivil bayrağı olarak kullandığı desen.
Atıf ve kaynak
UeArtemis adlı kullanıcı tarafından eklenen, kendi çizimi [CC-BY-SA-3.0], bkz.Wikimedia Commons
Bizi takip edin
Facebook – Twitter – Instagram – Google+

  

Yorumlar kapatıldı.