Genel olarak demokrasinin ve özel olarak Amerika’daki siyasi
kültürün temel taşlarından biri de, bireylerin ve örgütlü grupların çıkarları için mücadele etme olanaklarına gerçekten sahip olmalarıdır. Vahan Cardashian 1910’lu ve 1920’li yıllarda bir ulusu, bir başka ulusu kurtarmak için harekete geçirme umuduyla, ABD’nin tüm sosyal ve siyasi arenasında sesini tüm gücüyle duyurmayı başaran, sözcüğün gerçek anlamıyla “müthiş” bir Ermeniydi.
Cardashian 1883’te Gesaria’da (Caesarea, bugünkü Kayseri) doğdu ve Osmanlı İmparatorluğu’nda Ermeni eğitimi aldı. 1902’de genç bir delikanlıyken New York’a göç etti. Yale Üniversitesi’ndeki hukuk öğrenimini başarıyla tamamladı ve New York City’de bir hukuk bürosu açtı. Siyasi hayatı aslında 1915’teki katliamlar ve tehcire dikkat çekmekle başlamamış, ilk önce Jön Türk rejimi hizmetinde, ABD’deki Osmanlı Büyükelçiliğinde görev yapmıştı. Bir örnek vermek gerekirse 1912’te The New York Times’ta yayınlanan makalesinde, İtalya’nın Osmanlı İmparatorluğu egemenliği altında olan kuzey Afrika topraklarına gözünü dikmesini eleştiriyordu.
Elbette, Ermeni Soykırımı haberleri Atlantik’in öte yakasına ulaştığında bu durum tamamen değişti. Ailesini kaybeden Cardashian , o dönemde sahip olduğu çok geniş sosyal ve siyasi çevrelerle güçlü bağlantıları sayesinde, anayurdunda olup bitenler hakkındaki Osmanlı Büyükelçiliği üzerinden elde ettiği bilgileri gizlice Amerika’daki kamuoyu oluşturucularına aktarmaya başladı. Çok geçmeden işine son verildiğinde Cardashian’ın kendisine verilen madalyaları Büyükelçi’nin yüzüne fırlattığı ve ağır sözler söylediği aktarılır. Bundan sonra Cardashian tüm hayatını, ABD yönetimini Ermenistan’a yardım etmeye ikna etmek üzere kamuoyu oluşturma çalışmalarına adadı.
Cardashian başarılı da oldu. Oluşturduğu Ermenistan’ın Bağımsızlığı İçin Amerika Komitesi, politikacılar ve diplomatlar, akademik ve dini şahsiyetler de dahil, tanınmış kişilerden oluşuyordu. Near East Relief (Yakın Doğu Yardım Örgütü) ile birlikte 1919’da New York Plaza Oteli’nde düzenlediği, bağış toplama amaçlı bir kampanya yemeğinde Andrew Mellon ve John Rockefeller’dan F. Scott Fitzgerald’a ve Rudolf Valentino’ya kadar geniş bir çevreden dört yüz etkili konuk katıldı.
Sonraki 10 yıl, kısa ömürlü 1918 Ermenistan Cumhuriyeti’nin kaybına ve Mustafa Kemal’in öncülüğünde kurulan yeni Türkiye’nin, ABD dahil Batı’nın desteğinde yükselişine tanık oldu. Vahan Cardashian bıkmadan, yorulmadan Washington ile Ankara arasında güçlenen ilişkileri zora sokmak, destekçilerine mektup üzerine mektup yazarak Kongre’nin harekete geçmesini sağlamak için çalıştı. ABD’nin Sevr Antlaşması’nda bir Ermeni devletinin kurulması talebini kabul etmesi ve Lozan Antlaşması’nı onaylamamasında, ayrıca Yerevan’daki kısa ömürlü hükümeti tanımasında onun çabalarının rolü vardır. Ancak bunlar küçük zaferlerdi; henüz yeni yeni güçlenmeye başlayan Amerikalı Ermeni toplumundan yeterli destek alamayan tek bir kişinin çabasıyla daha fazlası beklenemezdi. Reel politika alanının koşulları giderek değişti ve Cardashian’ın çabaları etkisiz kaldı. Sonunda 1934 yılında yoksul ve büyük ölçüde unutulmuş bir halde yaşama veda etti.
Vahan Cardashian’ın yaptıkları sonradan yeniden keşfedildi. Savunuculuk faaliyetleri alanında artık adı Amerikalı Ermenilere hiç de yabancı gelmiyor. Bir zamanlar ondan “tek kişilik ordu” diye bahsedilirdi; çünkü o ABD’deki Ermeni toplumunda tek başına çok sayıda bireyi ve kuruluşu harekete geçirmeyi başarmıştı.
Referanslar ve diğer kaynaklar
1. Michael Bobelian. Children of Armenia: A Forgotten Genocide and the Century-long Struggle for Justice. Simon & Schuster, 2012, s. 41-44, 70-77
2. Vartkes Yeghiayan. Vahan Cardashian: Advocate Extraordinaire for the Armenian Cause. Center for Armenian Remembrance, 2008
3. “Understanding Vahan Cardashian’s Legacy”, Asbarez, 28 Kasım 2008res=F60810F9395517738DDDA90B94DD405B828DF1D3″ target=”_blank”>Land-Grabbing War, Says Turks’ Friend; Vahan Cardashian States Italy’s Claims and Replies to Each of Them”, The New York Times, 30 Mayıs 1912
100y100f_089_Cardashian
Görsele ait bilgi
1910’lu yıllarda Vahan Cardashian’ın hukuk bürosunun bulunduğu 55 Liberty Street’teki bina. Liberty Tower (Özgürlük Kulesi) bugün konut olarak kullanılıyor.
Atıf ve kaynak
Beyond My Ken adlı kullanıcı tarafından eklenen kendi çektiği fotoğraf [GFDL ya da CC-BY-SA-3.0-2.5-2.0-1.0], bkz. Wikimedia Commons
Bizi takip edin
Facebook – Twitter – Instagram – Google+
Yorumlar kapatıldı.