Son birkaç yüzyıldır Mıhitarist Cemaati’nin Ermeni toplumu ve kültürü üzerindeki derin etkisini ne kadar anlatsak abartmış olmayız. Ermenice Mıhitaristler olarak adlandırılan cemaat özellikle 19. yüzyılda ulusal bilinci geliştirme sorumluluğunu üstlenmişti. İşlettikleri matbaalar ve yetiştirdikleri eğitmenler Ermeniceyi canlandırmış, yaygınlaştırmış ve modern bir dil haline gelmesine yardımcı olmuştur. Onların çalışmaları sayesinde Ermenice bilim dallarında kullanılacak şekilde yaygınlaşmış, edebiyat ve felsefede yeni zirvelere yükselmiş, Mesrop Maştots’un bin yıldan fazla bir süre önce yarattığı gelenek yeni kuşaklara aktarılmıştır.
Belki şaşırtıcı gelebilir ama, cemaat resmi olarak Katolik mezhebine bağlıdır ve 1676 yılında Sebastia’da (bugün Orta Anadolu’da Sivas şehri) doğan Sebastialı Mıhitar (Muhtar) tarafından kurulmuştur. Mıhitar, dini ve entelektüel alanda savunduğu görüşler zamanın kilise hiyerarşisi tarafından desteklenmeyince Katolik mezhebine geçmiş ve 1701’de Konstantinopolis’te bir grup oluşturmuş, ancak çok geçmeden yerel kilise yönetimiyle anlaşmazlığa düşmüştü. Bunun üzerine Mıhitar önce Yunanistan’a, oradan da 1717 yılında Venedik’e geçti. Orada Mıhitaristlere, daha önce cüzzamlı kolonisi olarak kullanılan San Lazzaro adası bağışlandı.
Mıhitar’ın 1749’da ölmesinden sonra da, bir bölünme yaşanması ve 1811’de Viyana’da ikinci bir kolun faaliyete geçmesine rağmen (iki kol 2000’de tekrar birleşti) cemaat çalışmalarını sürdürdü. Gerek San Lazzaro, gerekse Viyana’dakiler tarihi anayurtta ve daha sonra Diyaspora’daki Ermenilere ulaşarak, bugün saha çalışması şeklinde adlandırılabileceğimiz, dini ve eğitsel araştırmalar yürüttüler. Bu süreçte Ermenice edebi eserler, broşürler, el yazmaları keşfedildi, ya da yeniden keşfedildi, korundu ve yayımlandı, Venedik ve Viyana’dan dağıtımı yapıldı.
Ayrıca diğer eski ve modern dillerde eserlerin, gerek klasik formda, gerekse bunların (Mıhitaristlerin 18. ve 19. yüzyıllarda geliştirilmesine ve standartlaştırılmasına yardımcı oldukları) modern edebi versiyonları olarak Ermeniceye çevirisi yapıldı. Aynı şekilde Ermenice eserler de Avrupa dillerine çevirildi ve Avrupalılara bu komşu halkın tanıtımı yapıldı. Zamanın Ermeni yaşamına en büyük etkisi olan eserlerin arasında açıklamalı bir Ermenice sözlük, geniş kapsamlı bir tarih kitabı, ilk Ermenice dünya haritası gibi coğrafya çalışmaları da yer alıyor.
Mıhitaristlerin, Ermeni çevrelerin sınırlarını aşan ünü o derece yaygınlaşmıştı ki, Napolyon Bonapart 1810’da Venedik’teki bütün manastır kurumlarının kapatılması emrini verdiğinde San Lazzaro Ermenilerini bu uygulamadan muaf tutmuştu.
Bugün daha geniş anlamda Ermeni Katolik geleneğinin bir parçası olarak görülse de Mıhitar Appahayr’ın (Başrahip Mekhitar) yolundan yürüyen Mıhitarist Cemaati kendine özgü geleneklere sahip. Ancak 20. yüzyılın ikinci yarısından 21. yüzyılın başlarına uzanan süreçte cemaat üyelerinin sayısı azalmakta. Bir zamanlar Mıhitaristlerin, çoğu (Hindistan’daki Ermeniler gibi) varlıklı Diyasporalılar tarafından finanse edilen otuz kadar okulu varken, bugün sadece Halep, Beyrut, İstanbul, Paris, Buenos Aires ve Los Angeles’ta Mıhitaryan okulu bulunuyor. Cemaat 1991’de ilan edilen bağımsızlığın ardından Ermenistan’da da dini, eğitsel ve yayıncılık alanlarında faaliyet gösteriyor ve Erivan’da bir okul yönetiyor.
Referanslar ve diğer kaynaklar
1. Razmik Panossian. The Armenians: From Kings and Priests to Merchants and Commissars. Columbia University Press, 2006, s. 101-109
2. The Armenian Mekhitarist Congregation
3. Armenian Catholic Church. “Mekhitarist Fathers”
4. Wikipedia: “Mechitarists”
100y100f_087_Mkhitarians
Görsele ait bilgi
America According to New Geographical Explorations, 1787 yılında (Lewis ve Clark keşif gezisinden 20 yıl kadar önce) Venendik’teki Mıhitarist Cemaati tarafından basılan harita.
Atıf ve kaynak
Elia Endasian tarafından eklenmiştir. [Genel kullanıma açık alan], bkz. Wikimedia Commons
Bizi takip edin
Facebook – Twitter – Instagram – Google+
Yorumlar kapatıldı.