İ.S. 428 yılına gelindiğinde Büyük
Ermenistan Krallığı’nın artık bağımsız bir hükümdarı yoktu; komşu İran’daki (Part ülkesi) Sasani hanedanının boyunduruğu altındaydı ama, Ermeni soylular kendi topraklarını yönetmeye ve ülkede önemli bir rol oynamaya devam ediyorlardı. Bu ailelerden biri de, uzun zamandır komutan anlamına gelen “sparapet” (“sbarabed”) ünvanını taşıyan Mamikonian’lardı (Mamigonian).
Hanedanın en tanınmış kişisi Vartan Mamikonian’dı. Atalarının bir kolunun Ermeni kilisesinin kurucusu Aziz “Aydınlatıcı” Gregory’nin (Surp Krikor Lusavoriç) soyundan geldiğine inanılır. Vartan iyi bir eğitim görmüştü; hatta din adamı olarak yetiştirilecekti; ancak aile bireyleri içinden askeri birliklere komuta görevini üstlenen kişi oldu. Bu görevi II. Yazdegerd’in hükümdarlığı döneminde çok önemli bir rol oynayacaktı. 449 yılında Sasani imparatorluğunun başkenti Ktesifon’dan (Tizpon) Ermenilere Hıristiyanlığı terk etmeleri ve Part ülkesinin pagan dini olan Zerdüştlüğü benimsemeleri emri geldi. Bu aslında politik bir hamleydi, çünkü dini aidiyet, Sasaniler ile Hıristiyanlığı benimsemiş olan Bizans imparatorluğu arasındaki ilişkileri etkileyecek bir faktördü.
Bazı Ermeni soyluları İranlı hükümdarlarından yana tavır aldılar; ancak Vartan Mamikonian ve yandaşları (Ermenice Vartanank olarak adlandırılırlar) ayaklandılar ve silahlarını kuşandılar. Bazı kaynaklara göre, bunun sonucunda patlak veren savaş İ.S. 26 Mayıs 451’de Avarayr ovasında (bugün İran ve Türkiye’nin Azerbaycan yönetimindeki Nahçıvan’la sınırı civarında bir ova) gerçekleşir. Orduların asker sayısı arasında büyük fark vardır. Sonunda filler üzerinde savaşan 200.000 kişilik Sasani ordusuna karşı 60.000 Vartavank askeri yenik düşer. Ayaklananların verdiği savaşı ölümsüzleştiren Ermeni kronikçilere göre Vartan şöyle konuşmuştur: “Beklenmedik bir ölüm, ölmekten başka bir şey değildir; ama isteyerek ölmek kişiyi ölümsüzleştirir.”
1.036 Vartanank Ermeni Kilisesi tarafından şehit kabul edilmiştir. Her yıl Büyük Perhiz’den önceki Perşembe günü aziz olarak kutsanırlar. Her ne kadar Hıristiyanlık için verdikleri bu tek savaşta yenilmiş olsalar da Ermeniler için Vartan Mamikonian ve onunla birlikte savaşanlar nihai olarak manevi bir zafer kazanmış kişilerdir. Ancak pratikte de bu savaş Sasani saflarında büyük bir gedik açmış, II. Yazdegerd Ermenilere paganizmi dayatma planından vazgeçmiştir.
Aynı politika birkaç on yıl sonra bir kez daha denenmiş, ama bu kez Vartan’ın kuzeni Vahan Mamikonian’ın önderliğindeki ayaklanma gerçek bir zaferle sonuçlanmış, imzalanan Nvarsak Antlaşması ile Ermenilerin ibadet ve kendi iç işlerine yönetme özgürlüğü resmen tanınmıştır. Antlaşma, “tarihte ilk kez bir tirana dini özgürlük ilkesini kabul ettirmiş antlaşma” olarak bilinir.
Referanslar ve Diğer Kaynaklar
1. The Eastern Diocese of the Armenian Church of America. “St. Vartan and the Battle of Avarayr”
2. R. Hewsen. “Avarayr”, Encyclopædia Iranica, Cilt. III, Fasikül 1, 1987
3. Hacikyan, Basmajian, Franchuk, Ouzounian. The Heritage of Armenian Literature, Vol. 1: From the Oral Tradition to the Golden Age. Wayne State University Press, 1999
4. Wikipedia: “Battle of Avarayr”
Bizi takip edin
100y100f_084
Görsele ait bilgi
15. yüzyıla ait Avarayr savaşı betimlemesi; Ermeni el yazması ustaları Vartanank’a ilişkin bölümlerin resimlemesini yaparken Sasani ordusunun fillerle savaştığını özellikle belirtmek istemişler.
Atıf ve kaynak
[Genel kullanıma açık alan], bkz. Wikimedia Commons
Facebook – Twitter – Instagram – Google+
Yorumlar kapatıldı.