Խաչվերաց կամ Վերացման Խաչ, խաչի հնագոյն տօներէն է, որ կը վերաբերի խաչը վերացնելու եւ փառաւորելու առաջին գործողութեան: Խաչվերացի տօնին օրը եկեղեցին եւ եկեղեցիի մեծ խաչը կը զարդարուի գոյնզգոյն ծաղիկներով եւ հոտաւէտ բոյսերով, մասնաւորաբար՝ Մարաշի նշանաւոր ռեհանի տերեւներով: Ապա՝ զարդարուած այս խաչով հոգեւոր դաս եւ ժողովուրդ, եկեղեցիին շուրջ թափօր կը դառնան:
Եկեղեցիէն վերջ կիներ օրհնուած ռեհանի տերեւներէն տուն կը տանին եւ պաշարեղէնի մէջ կը դնեն, որպէսզի առատութիւն ըլլայ:
Ինչպէս եկեղեցական ուրիշ կարեւոր տօնակատարութիւնների ժամանակ, այնպէս ալ Խաչվերացին եւս տեղի կ’ունենայ բազմաթիւ ուխտագնացութիւններ, մանաւանդ դէպի Սուրբ Խաչ անունը կրող եկեղեցիներ ու վանքեր: Շատ վայրերու մէջ սովորութիւն է նաեւ ծաղիկներով խաչեր պատրաստել կամ իրենց ձեռագործ խաչերը զարդարել այլազան գոյնզգոյն ծաղիկներով, յատկապէս ռեհան ծաղիկով: Ժողովուրդը ռեհանը կը համարէ ” Խաչի ծաղիկ”:
Տաղավար այլ օրերի նման Խաչվերացին նոյնպէս նախորդ է մէկ շաբաթուայ պահքի շրջան մը, որը լուծուէր նախընթաց շաբաթ երեկոյեան կաթնեղէն, ձկնեղէն եւ ձուածեղէն կերակուրներով՝: Մսեղէն կերակուրները ,կիրակի օրը կ’ուտուէր: Նոյն այդ օրը երեկոյեան կանայք նաեւ խմորեղէն կը պատրաստէին, տղամարդիկ` ուլ կը մորթէին : Ժողովրդական սովորութեան համաձայն, ուլի միսը եւ ձաւարով փլաւն այդ օրուայ առանձնայատուկ ուտելիքներն էր: Ուլեր մորթելու պատճառով ժողովուրդի մէջ Խաչվերացը կը կոչէր նաեւ “Ուլնոց”:
Խաչվերացը ժողովրդական զանգուածների մօտ կ’ընկալուէր նաեւ որպէս աշնան սկիզբ: Խաչվերացէն սկսեալ ժողովուրդը կ’ սկսէր,դրսէն ներս գալ եւ ամփոփել տարուայ բերք ու բարիքի արդիւնքները եւ գոհունակ սրտով փառաբանել Տիրոջն ու անոր կենարար Խաչը՝ „Մեռնիմ Խաչի զօրութեան…“ կարգախօսով :
Խացվերացը անուանակոչութեան տօնն է նաեւ ներքոյիշեալ անունների՝
Խաչիկ, Խաչատուր, Խաչերես, Խաչեր, Խաչօ, ինչպէս նաեւ Ռեհան:
Տօքթ.Սարգիս Ատամ
ERMENİ YAŞAMINDA ”HAÇ’ IN YÜCELTİLME”(Khaçverats) YORTUSU GELENEKLERİ
Haç Yortusu veya Khaçverats Yortusu,Ermeni yaşamında en eski dini bayramlardan biridir ve kutsal Khaçın Yüceltilmesi veya Haç’ın ilk Övülme işlemiyle ilgilidir.Bu özel yortu gününde Ermeni kiliseleri ve kilisedeki büyük ” Haç” rengarenk çiçeklerle ,mis kokulu bitkilerle ve özellikle Maraş’ın ünlü fesleğen yapraklarıyıla süslenir: Ardından, süslenmiş ”Khaç” ile rahipler veya ruhaniler ve halkla beraberce toplu olarak bir kortej teşkil ederek kilise etrafını ve içini dolaşırlar.
Kilise ayini bitiminde ,kadınlar kutsanmış fesleğen yapraklarının, evlerine bereket ve bolluk getireceğini inanarak,fesleğen yapraklarını beraberlerinde evlerine götürüp erzak torbalarını veya erzak kutularına koyarlar:
Ermeni kilisesinin diğer 4 ana yortularında tertiplendiği gibi ,”Khaçverats” yortusunda da birçok ”İnanç” ve ”Adak” gezileri tertiplenir:.Bu gezilerle, özellikle Kutsal Haç adını taşıyan kilise ve manastırlar ziyaret edilir,adaklar yapılır,uhdeler yerine getirilir :Geçmişte birçok Ermeni yerleşim yerlerinde ,özel el yapımı haçlar hazırlanır ve çeşitli renkli çiçeklerle, özellikle fesleğen çiçeğiyle süslenirmiş, bu nedenle halk fesleğeni ”Haç Çiçeği” olarak kabul edermiş:.
Ermeni kilisesinin diğer ana dini yortular gibi ”Khaçverats” yortusu öncesinde de ”Yortu Perhizi” dönemi vardır:Bir hafta süren bu ”Yortu Perhizi” ni geçmişte halk,”Khaçverats” yortusu arefe günü cumartesi günbatımda,sütlü yiyeceklerle ,deniz mahsülleriyle,yumurtalı yiyeceklerle açar,eti ve etli yiyecekleri de ertesi güne, Pazara saklarmış: Aynı gün,kadınlar hamurlu yiyecekler ve pastalar hazırlarlarken,erkekler ise avladıkları ”oğlak”ı keserler ,yortu ziyafetine hazırlarlarmış:
Geleneklerle göre geçmişte, oğlak etiyle pişirilmiş ”Bulgur Pılavı” Khaçveratz yortusuna özgü bir ziyafet yemeğiyimiş,bu nedenle bazı Ermeni yerleşim yerlerinde ”Khaçverts Yortusu” na ”Oğlaklık” yortusu da denirmiş: .
”Khaçverts” yortusu,geçmişte geniş bir halk kitlesi tarafından Son bahar döneminin başlangıçı olarak algılanır,”Khachverats”, zamanı insanlar açık hava yaşamından içeriye çekilir,yıllık mahsül ve ürünlerini toparlar ve ”Haç’ın kudretine feda olayım” duygularıyla ve kanaatkar bir yaklaşımla Tanrıya ve Tanrının nefes verdiği ”Khaç”a şükranlarını sunarlar,gelecek seneye hazırlanırlarmış.
Khaçverts Yortusunda ,aynı zamanda ,Khaçik,Khaço,Khaçadur,Khaçyeres ve Rehan’ların isim günü kutlanır.
Dr.med.Sarkis Adam
Yorumlar kapatıldı.